BİREYSEL EMEKLİLİK ARACILIĞI VE VERGİ KANUNLARI KARŞISINDAKİ DURUMU

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 3, 49 - 76, 16.10.2018

Serkan Acuner

https://doi.org/10.11616/asbed.vi.470678

Öz

Bireysel
emeklilik sigortası yaşlılık riskini bertaraf etmek üzere bireysel emeklilik
şirketlerince emeklilere sağlanan özel bir himayedir. Bireysel emeklilik
şirketleri bu sigorta türünün tanıtımı, pazarlanması yahut satışı konusundaki
ihtiyacını, uzman meslek erbaplarını istihdam etmek suretiyle giderir. Burada
belirtilen uzman meslek erbabı, Emeklilik Gözetim Merkezi Anonim Şirketi’nce
yetkilendirilmiş bireysel emeklilik aracılarıdır. Bireysel emeklilik aracılığı
mesleğinin kendine özgü bir yapısı bulunmaktadır ve diğer aracılık
mesleklerinden ayrılmaktadır. Yeterliliği sınanmış gerçek kişilerce yürütülen
meslek kolu, kurumsal bir çatı altında, emeklilik şirketleri ile çağrı
merkezleri, acente ve bankalarda icra edilebilir. Bu çalışmayla bir işverene
tabi ve ona bağlı olarak çalışan bireysel emeklilik aracılarının vergi
kanunları karşısındaki durumlarına açıklık getirilmiştir.  Gerçek kişi bireysel emeklilik aracılarının
elde ettikleri ücretler Gelir Vergisi Kanunu’nun genel hükümlerine göre
vergilendirilir. Ayrıca aracılık hizmetini şirketle acentelik sözleşmesi
akdetmek suretiyle ifa eden acente yahut bankaların aracılıktan elde ettikleri
gelirlerin vergi kanunları karşısındaki durumu ele alınmıştır. Bireysel
emeklilik aracılarının istihdam edildiği kurumlar, hangi ticaret unvanı altında
kurulduklarına bağlı olarak ya Gelir Vergisi Kanunu ya da Kurumlar Vergisi
Kanunu’nun genel hükümlerine tabidirler. Bu çalışmada,
ilgili kanun hükümleri lafzi yöntemle yorumlanmış ve sistematik literatür tarama
yöntemi kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bireysel Emeklilik Sistemi, Bireysel Emeklilik Aracısı, Aracılık Mesleği, Vergi

Kaynakça

• Acuner, Serkan (2017a). Türk Hukukunda Bireysel Emeklilik Sistemi ve Vergilendirilmesi. İstanbul: Oniki Levha Yayıncılık.
• Acuner, Serkan (2017b). Türk Hukukunda Bireysel Emeklilik Sistemi ve Vergilendirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Acuner, Serkan (2017c). Bankacılık Hukuku. Trabzon: Celepler Basım Yayım Dağıtım.
• Acuner, Serkan ve Acuner Elif (2017). “Profesyonel Turist Rehberlik Mesleğinin Hukuki Niteliği ve Vergi Kanunları Karşısındaki Durumu”, Vergi Sorunları Dergisi 330: 79-92.
• Acuner, Serkan ve Acuner Elif (2017). “Turizmde Paylaşım Ekonomisi ve Vergilendirilmesi”, Journal of Tourism and Gastronomy Studies 5 (2): 188-212.
• Acuner, Serkan ve Albayrak Ali Sait (2018). “Vergilendirmeye Yönelik Hukuki Gelişmelerin Bireysel Emeklilik Sistemine Etkisi”, Sosyal Güvenlik Dergisi 8 (1): 119-144.
• Avcı, Emin (2011). Türkiye'de Bireysel Emeklilik Sistemi ve Bireysel Emeklilik Şirketlerinin Etkinliği. İstanbul: Beta Yayınları.
• Aydın, Erkan ve Kaplan, Ersin (2014). “Bireysel Emeklilik Sisteminin Vergi Uygulamaları Bakımından Değerlendirilmesi”. Marmara Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Dergisi 25 (2): 93-114.
• Bahtiyar, Mehmet (2013). “Ticaret Sicili, Ticaret Unvanı, Haksız Rekabet”.Ticaret Hukuku. Ed. N. Okan. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. 62-93. Bankacılık Kanunu (19 Ekim 2005). Resmi Gazete, 01.11.2005 /25983.
• Bayraklı, H. Hüseyin (2016). Hukukun Temel Kavramları. Trabzon: Celepler Basım Yayım Dağıtım.
• Bilgili, Fatih ve Demirkapı, Ertan (2013a). Şirketler Hukuku Dersleri. Bursa: Dora Basım Yayım.
• Bilgili, Fatih ve Demirkapı, Ertan (2013b). Ticaret Hukuku Bilgisi. Bursa: Dora Basım Yayım.
• Bireysel Emeklilik Aracıları Hakkında Yönetmelik. Resmi Gazete, 29.08.2009 / 27334.
• Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu. (28 Mart 2001). Resmi Gazete, 07.04.2001/24366.
• Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. (13 Haziran 2012). Resmi Gazete, 29.06.2012/28338.
• Budak, Atilla ve Sarı, Serkan (2011). “Bireysel Emeklilik Sisteminde Haksız Vergileme”. Vergi Dünyası Dergisi 362: 70-77.
• Değer, Nuri (2008). Açıklamalı ve Uygulamalı Katma Değer Vergisi Kanunu. Ankara: Yaklaşım Yayıncılık.
• Deryal, Yahya (2004). Ticaret Hukuku. Trabzon: Derya Kitabevi.
• Doğrusöz, Bumin (27 Aralık 2016). “Zorunlu Bireysel Emeklilik Sistemi”. Dünya. (https://www.dunya.com/kose-yazisi/zorunlu-bireysel-emeklilik-sistemi/343282, 14 Şubat 2018’de erişildi). Doğrusöz, M.Ezhan ve Acuner, Serkan (2016). “Yurtdışı Bireysel Emeklilik Sisteminden Elde Edilen Ödeneklerde Vergilendirme Sorunu”. Vergi Sorunları Dergisi 334: 96-111.
• Emeklilik Gözetim Merkezi Anonim Şirketi, (t.y.). “Terimler Sözlüğü”, (http://www.egm.org.tr/?pid=496, 08 Mayıs 2016’da erişildi).
• Erdem, Tahir (2012). “Bireysel Emeklilik Sistemine Yönelik Yeni Destek Modeli”. Lebibi Yalkın Mevzuat Dergisi 105: 207-225.
• Erol, Ahmet ve Yıldırım, A. Ercan (2004a). “Bireysel Emeklilik Şirketlerin ve Aracılarının BSMV Karşısındaki Durumu”. Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi 5 : 19-23.
• Erol, Ahmet ve Yıldırım, A. Ercan (2004b). Tüm Yönleriyle Bireysel Emeklilik Sistemi. Ankara: Yaklaşım Yayıncılık.
• Gelir Vergisi Kanunu (31 Aralık 1960). Resmi Gazete, 06.01.1961 /10700.
• Gençyürek, Levent (2004). “Bireysel Emeklilik Aracılarının Vergilendirilmesi”, Yaklaşım Dergisi 140: 46-50.
• Gelir İdaresi Başkanlığı, 2 No.lu Gider Vergileri Sirküleri. (17 Mart 2004). Gider Vergileri Kanunu-2 / 2004-2/ BSMV-1.
• Gelir İdaresi Başkanlığı, 60 No.lu Katma Değer Vergisi Sirküleri. (08 Ağustos 2011). KDVK-60/2011-1.
• İş Kanunu (22.Mayıs 2003). Resmi Gazete, 10.06.2003/25134.
• Karakaya, Aykut, Kurtaran, Ahmet ve Dağlı, Hüseyin (2014). “Bireysel Emeklilik Şirketlerinin Veri Zarflama Analizi İle Etkinlik Ölçümü: Türkiye Örneği”. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 22: 1-23. Katma Değer Vergisi Kanunu (25 Ekim 1984). Resmi Gazete, 02.11.1984 / 18563.
• Kızılot, Şükrü ve Taş, Metin (2011). Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sistemi. Ankara: Yaklaşım Yayıncılık.
• Kurumlar Vergisi Kanunu (13 Haziran 2006). Resmi Gazete, 21.06.2006/26205.
• Okan, Neval (2013). “Ortaklıklar Hukuku”. İşletme Hukuku. Ed. N. Okan ve H. Göktepe. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. 80-111.
• Oktay, N. Ahmet (2007). Sosyal Güvenlik ve Vergi Mevzuatı Işığında Emeklilik Ödenekleri ve Vergilendirirlmesi. Ankara: Maliye ve Hukuk Yayınları.
• Özbolat, Murat (2004). Türkiye’ de Hayat Sigortaları ve Bireysel Emeklilik Sistemi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Pehlivan, Osman (2014). Vergi Hukuku, Trabzon: Celepler Basım Yayın Dağıtım.
• Sarıaslan, Metin (2014). Bireysel Emeklilik Sistemi ve Muhasebesi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Sigortacılık Kanunu (03 Haziran 2007) Resmi Gazete, 14.06.2007/26552.
• Şenyüz, Doğan, Gerçek, Adnan ve Yüce, Mehmet (2008). Türk Vergi Sistemi. Ankara: Yaklaşım Yayıncılık.
• Türk Borçlar Kanunu (11 Ocak 2011). Resmi Gazete, 04.102.2011/27836.
• Türk Ticaret Kanunu (13 Ocak 2011). Resmi Gazete, 14.02.2011 / 27846.
• Türkiye Meslek Yeterlilik Kurumu, http://portal.myk.gov.tr/index.php?option=com_meslek_std_taslak&view=taslak_listesi_yeni&msd=2&Itemid=432, 29 Nisan 2016’da erişildi).
• Uyar, Hilal İlgin (2012). Bireysel Emeklilik Sistemi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Vergi Usul Kanunu 243 Sıra No.lu Genel Tebliği. Resmi Gazete, 07.09.1995 / 22397.
• Vergi Usul Kanunu 246 Sıra No.lu Genel Tebliği. Resmi Gazete, 08.01.1996/22577.
• Vergi Usul Kanunu (04 Ocak 1961). Resmi Gazete, 10.01.1961/10703 – 10705.