YAPISAL KIRILMALAR EŞLİĞİNDE DÖVİZ KURU OYNAKLIĞI İLE TÜRKİYE’NİN SEKTÖREL DIŞ TİCARETİ ARASINDAKİ ETKİLEŞİM

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 4, 1069 - 1095, 31.12.2019

Gökhan Özkul Ayşe Öztürk

https://doi.org/10.11616/basbed.v19i51339.620048

Cited By: 6

Öz

Döviz
kurlarındaki dalgalanma ve oynaklıklar risk ve belirsizlik ortamlarının
artmasına neden olarak Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde dış ticaret
üzerinde istenmeyen etkiler yaratmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın amacı
Türkiye’de 1997:01-2018:12 dönemlerinde döviz kuru oynaklığı ve reel döviz kuru
ile sektörel dış ticaret arasındaki ilişkiyi incelemektir. Çalışmada döviz
kurlarındaki oynaklığı ölçmeye yönelik olarak hareketli ortalamalara dayanan
standart sapma yöntemi, serilerin durağanlıklarını test etmek için ADF ve PP
birim kök testleri, yapısal kırılmaları test etmek için ise Zivot-Andrews ve
Lee-Strazicich birim kök testleri kullanılmıştır. Yapısal kırılmaların varlığı
ile değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisi aylık veriler kullanılarak
Toda-Yamamoto nedensellik analiziyle incelenmiştir. Araştırma bulgularına göre
döviz kuru oynaklığı ile tarım ve madencilik sektörü dış ticareti arasında,
reel döviz kuru ile de tarım ve imalat sanayi sektörü dış ticareti arasında
nedensellik ilişkisi olduğu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Döviz Kuru Oynaklığı, Reel Döviz Kuru, Sektörel Dış Ticaret, Yapısal Kırılma, Toda-Yamamoto

Kaynakça

• Açcı, Y. (2016), Türkiye'de Reel Döviz Kuru ve Dış Ticaret İlişkisinin VAR Analizi ile İncelenmesi, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 8(14), s.41-53.
• Arize, A. C., Osang, T. ve Slottje, D. J. (2000), Exchange-Rate Volatility and Foreign Trade: Evidence From Thirteen LDC's, Journal of Business & Economic Statistics, 18(1), s.10-17.
• Arize, A. C., Osang, T. ve Slottje, D. J. (2008), Exchange-rate Volatility in Latin America and Its Impact on Foreign Trade, International Review of Economics and Finance, 17(1), s.33-44.
• Arslan, K. (2014), Dış Ticaret Politikaları, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Ata, H. A. ve Arslan, İ. (2003), Döviz Kuru İle Dış Ticaret Hacmi Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği (1980-2000), Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, s.105-123.
• Ay, A., Üçler, G. ve Koçak, İ. (2009), Reel Döviz Kuru Dalgalanmalarının Dış Ticaret Üzerine Etkisinin Sınır Testi Yaklaşımı ile Analizi: 1996-2006 Türkiye Örneği, SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9(17), s.51-67.
• Aygören, Y. (2014), Döviz Kuru- Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars.
• Ayhan, F. (2016), Döviz Kuru Oynaklığı, Dış Ticaret ve İstihdam İlişkisi: Türkiye Uygulaması, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Bal, H., Akça, E. E. ve Demiral, M. (2018), Döviz Kuru Değişimlerinin Türkiye'nin Avrupa Birliği Ticareti Üzerine Etkileri, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(2), s.61-81.
• Barak, D. ve Naimoğlu, M. (2018), Reel Döviz Kurunun Dış Ticaret Üzerindeki Etkisi: Kırılgan Beşli Örneği, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(2), s.82-95.
• Bozdan, N., Özenci, İ. ve Keskin Benli, Y. (2018), Döviz Kuru ile İhracat ve İthalat Arasındaki İlişkinin Analizi: Ampirik Bir Çalışma, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(25), s.638-649.
• Chit, M. M., Rizov, M. ve Willenbock, D. (2010), Exchange Rate Volatility and Exports: New Empirical Evidence from the Emerging East Asian Economies, The World Economy, 33(2), s.239-263.
• Choudhry, T. ve Hassan, S. S. (2015), Exchange Rate Volatility and UK Imports from Developing Countries: The Effect of the Global Financial Crisis, Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 39, s.89-101.
• Chowdhury, A. (1993), Does Exchange Rate Variability Depress Trade Flows? Evidence From Error Correction Models, The Review of Economics and Statistics, 75(4), s.700-706.
• Çelik, R. (2018), Döviz Kuru Volatilitesinin İhracat Üzerine Etkisi: Türkiye Örneği (1995-2017), İstanbul İktisat Dergisi, 68(1), s.181-220.
• Demirhan, E. ve Demirhan, B. (2015), The Dynamic Effect of Exchange Rate Volatility on Turkish Exports: Parsimonious Error-Correction Model Approach, Panoeconomicus, 62(4), s.429-451.
• Doğanay, M. A., Recepoğlu, M. ve Değer, M. K. (2018), Döviz Kurundaki Değişkenlik ile Dış Ticaret Arasındaki İlişkiler: Türkiye Üzerine Toda-Yamamoto Nedensellik Analizleri (2003:M1-2017:M11), Paradoks Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 14(Özel Sayı:1), s.59-72.
• Erdal, G., Erdal, H. ve Esengün, K. (2012), The Effects of Exchange Rate Volatility on Trade: Evidence from Turkish Agricultural Trade, Applied Economics Letters, 19(3), s.297-303.
• Erden, L. ve Sağlam, G. (2009), Türkiye'de Döviz Kuru Oynaklığının Sektörel İthalata Etkileri: Bir ARDL İthalat Modeli Analizi, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(2), s.19-44.
• Karaçor, Z. ve Gerçeker, M. (2012), Reel Döviz Kuru ve Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye Örneği (2003 - 2010), SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(23), s.289-312.
• Karakaş, G. (2015), Döviz Kuru Oynaklığının Türkiye'nin Tarımsal Dış Ticaretine Etkisi, Doktora Tezi, Gazi Osman Paşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Karakaş, G. ve Erdal, G. (2017), Döviz Kuru Oynaklığının Türkiye’nin Tarımsal Dış Ticaretine Etkisi, Türk Tarım - Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5(6), s.668-675.
• Kasman, A. (2003), Türkiye'de Reel Döviz Kuru Oynaklığı ve Bunun İhracat Üzerine Etkisi: Sektörel Bir Analiz, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, XXII(2), s.169-186.
• Kaya, V. (2012), Gelişmekte Olan Ülkelerde Döviz Kuru Oynaklığı Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye Örneği, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kaya, V. ve Çömlekçi, S. Ç. (2013), Döviz Kuru Oynaklığının Turizm Sektörüne Etkileri: Türkiye Örneği (2002-2011), Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 10(2), s.82-89.
• Kenen, P. B. ve Rodrik, D. (1986), Measuring and Analyzing the Effects of Shortterm Volatility in Real Exchange Rates, The Review of Economics and Statistics, 68(2), s.311-315.
• Keskingöz, H. (2015), Döviz Kurundaki Değişimin Türkiye-Kırgızistan Dış Ticaretine Etkisi: VAR Analizi, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), s.91-99.
• Kızıldere, C., Kabadayı, B. ve Emsen, Ö. S. (2018), Dış Ticaretin Döviz Kuru Değişimlerine Duyarlılığı: Türkiye Üzerine Bir İnceleme, International Journal of Economic and Administrative Studies, 6(12), s.39-54.
• Kim, C. B. (2017), Does Exchange Rate Volatility Affect Korea’s Seaborne Import Volume?, The Asian Journal of Shipping and Logistic, 33(1), s.43-50.
• Koray, F. ve Lastrapes, W. D. (1989), Real Exchange Rate Volatility and U.S. Bilateral Trade: A VAR Approach, The Review of Economics and Statistics, 71(4), s.708-712.
• Köse, N., Ay, A. ve Topallı, N. (2008), Döviz Kuru Oynaklığının İhracata Etkisi Türkiye Örneği (1995-2008), Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), s.25-45.
• Latief, R. ve Lefen, L. (2018), The Effect of Exchange Rate Volatility on International Trade and Foreign Direct Investment (FDI) in Developing Countries along “One Belt and One Road”, International Journal of Financial Studies, 6, s.86-108.
• Lee, J. ve Strazicich, M. C. (2003), Minimum Lagrange Multiplier Unit Root Test with Two Structural Breaks, The Review of Economics and Statistics, 85(4), s.1082-1089.
• OECD (2019), OECD.Stat, https://stats.oecd.org/, (Erişim Tarihi: 25.03.2019).
• Öncel, A. ve İnal, V. (2016), Türkiye'de Reel Döviz Kuru ile Dış Ticaret Dengesi Arasındaki İlişki: 2000-2015 Dönemi İçin ARDL Modeli ile Ampirik Bir Analiz, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Sayı, s.786-799.
• Ordu, C. F. (2013), Döviz Kuru Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Sarı, A. (2010), Döviz Kuru Oynaklığının İthalata Etkiler: Türkiye Örneği, Ekonometri ve İstatistik e-Dergisi, (11), s.31-44.
• Sever, E. (2012), Döviz Kuru Dalgalanmalarının Tarımsal Dış Ticarete Etkisi: Türkiye Örneği, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 4(7), s.17-35.
• Sevim, C. ve Doğan, T. T. (2016), Türkiye Ekonomisinde İhracat ve Döviz Kuru Oynaklığı İlişkisi, Ege Akademik Bakış Dergisi, 16(2), s.303-318.
• Sharma, C. ve Pal, D. (2018), Exchange Rate Volatility and India's Cross-Border Trade: A Pooled Mean Group and Nonlinear Cointegration Approach, Economic Modelling, 74, s.230-246.
• Toda, H.Y. ve Yamamoto, T. (1995), Statistical Inference in Vector Autoregressions with Possibly Integrated Processes, Journal of Econometrics, 66(1-2), s.225-250.
• Togba, E.D. (2017), The Effect of Foreign Exchange and Real Exchange Rate on Foreign Trade in Liberia. Master's Thesis, Anadolu University Graduate School of Social Science, Eskişehir.
• Tomanbay, M. (2014), Uluslararası Ticaret ve Finansmanı, Ankara: Gazi Kitapevi.
• TÜİK. (2019), Dış Ticaret İstatistikleri, https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/disticaret.zul?param1=2&para m2=0&sitcrev=0&isicrev=3&sayac=5804, (Erişim Tarihi: 05.02.2019).
• Uslu, H. (2018), Marshall-Lerner Koşulu Çerçevesinde Reel Döviz Kuru Değişimlerinin Türkiye'nin Dış Ticaret Performansına Etkileri: Yapısal Kırılmalı Bir Analiz, Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 3(2), s.792-820.
• Xu, Z. (2012), Analysis on the Dynamic Causality Relationships among FDI, Foreign Trade and Exchange Rate Volatility, Third International Conference on Intelligent System Design and Engineering Applications, s.354-357.
• Yamak, R. ve Korkmaz, A. (2005), Reel Döviz Kuru ile Dış Ticaret Dengesi İlişkisi, Ekonometri ve İstatistik, (2), s.11-29.
• Yanık, S. ve Uzun, F. (2013), Dış Ticaret İşlemleri ve Muhasebe Uygulamaları, İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Yılancı, V. ve Özcan, B. (2010), Yapısal Kırılmalar Altında Türkiye İçin Savunma Harcamaları İle GSMH Arasındaki İlişkinin Analizi, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11(1), s.21-32.
• Yıldız, H. (2014), Reel Döviz Kuru-Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye İmalat Sanayisi Sektörleri Üzerine Bir İnceleme (2005-2012), Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Yücel, F. (2006), Dış Ticaretin Belirleyicileri Üzerine Teorik Bir Yaklaşım, Sosyoekonomi, (2), 48-68.
• Yücesan, M., Torun, M. ve Kurt, S. (2017), Döviz Kuru Değişimlerinin Dış Ticaret Üzerine Etkileri: Türkiye'nin Yeni Dış Ticaret Pazarları Arayışında Seçilmiş Ülke Grupları Üzerine Ekonometrik Bir Analiz, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(52), s.1288-1297.
• Zivot, E. ve Andrews, D. W. (1992), Further Evidence on The Geat Crash, The Oil Price Shock, and The Unit Root Hypothesis, Journal of Business and Economic Statistics, 20(1), s.25-44.