TOKAT AĞZINDA BAZI ZARFLARLA ZARF YAPICI EK VE EDATLAR

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 4, 955 - 969, 31.12.2020

Erol Öztürk

https://doi.org/10.11616/basbed.v20i58861.793857

Öz

Zarf-fiil eki almış fiiller ve bir isimle bir edatın birleşmesiyle oluşan edat grupları cümlede genellikle zarf görevi yapar. Zarf-fiil eklerinin eklendiği fiillerden oluşan zarflar, bu eklerin vurgulu unsurlar olması sebebiyle genişlemeye uğramaktadır. Genişlemeyi sağlayan pekiştirici unsurlar bazen ses, bazen ek, bazen de bir edat olabilir. Zarf olarak kullanılan edat gruplarında da benzer durumla karşılaşılır. Anadolu ağızlarının pek çoğunda farklı zarf unsurları görülmekte ya da standart Türkiye Türkçesinin zarf unsurları ağızlarda farklı biçimler almaktadır. Tokat ağzında zarf unsurlarının farklı yapıları, zarf-fiil eklerinin pekiştirici morfemlerle genişlemesi ve Eski Türkçe döneminde kullanılan bazı edatların aynen ya da az değişiklikle kullanılması dikkat çeken özelliklerdir. Bu çalışmada Tokat ağzında bulunan zarflar, zarf yapıcı ek ve edatlar ele alınmıştır. Zarf-fiil ekleriyle yapılan zarfların yapısal özellikleri kaynak eserler ışığında incelenmiştir. Çalışmada verilen örnekler sözlü kaynaklara dayanır.

Anahtar Kelimeler

Zarf, Zarf-Fiil, Ek, Edat, Tokat Ağzı

Kaynakça

• Argunşah M. (2011), “Türkçede Zarf-Fiil Eklerinin Durum Ekleriyle Kalıplaşması”, Turkish Studies, Volume 6/1, Winter. Turkey.
• Banguoğlu, T. (1995), Türkçenin Grameri, TDK Yay., Ankara.
• Caferoğlu, A. (1944), Tokat ve Sivas Ağızlarından Toplamalar, İstanbul.
• Cin, A. (2012), “-ArAktAn Ekinin Kullanımı ve Yapısı”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 25, Isparta.
• Demir, N. (2006), Tokat ve Yöresi Ağızları, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Dilçin, C. (1993) Yeni Tarama Sözlüğü, TDK., Yay, Ankara.
• Durmuş, O. (2012), “{-(y)ArAK} Zarf-Fiil Ekinin Kökeni Üzerine”, Türkbilig, Sayı: 23.
• Eraslan, K. (2012), Eski Uygur Türkçesi Grameri, TDK., Yay, Ankara.
• Ercilasun Ahmet. B-Akkoyunlu, Z. (2014) Kâşgarlı Mahmud Divânu Lügâti’t-Türk, Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin, TDK Yay., Ankara.
• Gabain, Annamarie von (1988), Eski Türkçenin Grameri, TDK Yay., Ankara.
• Gülensoy, T.-Alkaya, E. (2000), Türkiye Türkçesi Ağızları Bibliyografyası, Akçağ Yay., Ankara.
• Gülsevin, G. (2001), “Türkiye Türkçesinde Birleşik Zarf-fiiller”, Afyon Kocatepe Ü., Sosyal Bilimler Dergisi, C.II, Sayı: 2, Afyon.
• Hacıeminoğlu, N. (1992), Türk Dilinde Edatlar, MEB. Yay., Ankara.
• Karaağaç, G. (2013), Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü, TDK Yay., Ankara.
• Karaağaç, G. (1988), Çağatayca El Kitabı, İ.Ü. Edebiyat Fak. Yay., İstanbul.
• Karagöz, İ. (2013), “Bafra’daki Drama Göçmenleri Ağzında Yaşayan Zarf-filler”, Leylâ Karahan Armağanı, Akçağ Yay., Ankara.
• Karahan, L. (1996a), Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, TDK Yay, Ankara.
• Karahan, L. (1996b), “Anadolu Ağızlarında Kullanılan Bazı Zarf-Fiil Ekleri”, Türk Kültürü Araştırmaları Prof. Dr. Zeynep Korkmaz’a Armağan, TKAE Yay., Ankara.
• Karahan, L. (2004), Türkçede Söz Dizimi, 7. Baskı, Akçağ Yay., Ankara.
• Karahan, L. (2011), “Zarf-fiil Eklerinde Genişleme Eğilimi ve -sA(r) Ekinin Yapısı” Türk Dili Üzerine İncelemeler, Akçağ Yay., Ankara
• Karamanlıoğlu, Ali F. (1994) Kıpçak Türkçesi Grameri, TDK Yay., Ankara.
• Korkmaz, Z. (1994), Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi, TDK Yay., Ankara.
• Korkmaz, Z. (2003), Türkçede Eklerin Kullanılış Şekilleri ve Ek Kalıplaşması Olayları, TDK Yay., Ankara.
• Korkmaz, Z. (1969), “Türkiye Türkçesindeki -madan/ meden, -madın<-medin Zarf-Fiil (Gerundium) Ekinin Yapısı Üzerine”, Türkoloji Dergisi II/I, Ankara.
• Sümer, F. (1999), Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri, Boy Teşkilatı, Destanları, 5. Baskı, İstanbul.
• Turan, O. (1993), Selçuklu Zamanında Türkiye, Boğaziçi Yay., 3. Baskı, İstanbul.
• Türk Dil Kurumu (1977), Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, C. IX, TDK Yay., Ankara.
• Üstüner, A. (2000), Anadolu Ağızlarında Sıfat-fiil Ekleri, TDK Yay., Ankara.
• Sözlü Kaynaklar: Süleyman Öztürk, Yaşar Şimşek, Mehmet Kocabay, Metin Avşar, Şükrü Eraslan, Hamide Öztürk.