ARE SUBSTITUDE JURY REPORTS SUBJECT TO THE RIGHT TO INFORMATION?

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 227 - 260, 04.03.2025

Çınar Can Evren

Öz

The right to information is one of the fundamental rights and freedoms regulated in the Constitution. This right is also a necessity for the rule of law. The right to information is in close relationship with many other fundamental rights, freedoms and principles such as freedom to seek justice or freedom to express opinion, included in the Constitution. If a person has the right to information, he/she can exercise his/her freedom to seek justice or his freedom to express his opinion.
The right to information is not an unlimited right. If the right to information is regarded as an unlimited right, administrations will be unable to make decisions and rights and benefits of people will be suffered. In a democratic state of law, the right to information should be limited by law in accordance with the requirements of a democratic society, the principle of proportionality and the public interest. In other words, the limitation must consider the balance of public interest and personal benefit.
The right to information limits the public power and allows the administration to act more carefully and be supervised. Thus, public interest is established. From this standpoint not only the legislator but also the administration has important duties. Administrations should facilitate the use of the right and remove obstacles that delay and/or make it difficult to get results. In other words, administrations should not reject requests for information by hiding behind their discretionary powers or vague provisions in the law.
The enactment of the Law on the Right to Information No. 4982 has been an important step in terms of administrative procedure in Turkish administrative law. However, the use of vague provisions such as "state secret" and "trade secret" in the Law, as well as the discretionary practices of the administrations, prevent the required clarity.
In the incident subject to this article, although it is not included in the exceptions in the Law on the Right to Information No. 4982, application for information is rejected by Interuniversity Board and even Review Board of Access to Information. This situation shows that the principle of clarity has not yet been fully assimilated in Turkish public administration.

Anahtar Kelimeler

Right to information, application for associate proffesorship, Interuniversity Board, Rewiev Board of Access to Information

YEDEK JÜRİ RAPORLARI BİLGİ EDİNME HAKKI KAPSAMINDA MIDIR?

Öz

Bilgi edinme hakkı Anayasa’da düzenlenmiş temel hak ve hürriyetlerden olup aynı zamanda hukuk devletinin ön koşuludur. Bu hak Anayasa’da yer alan diğer pek çok temel hak ve hürriyet ve ilke ile yakın ilişki içindedir. Örneğin hak arama hürriyetinin veya düşünceyi açıklama hürriyetinin kullanılabilmesi, kişinin bilgi edinme hakkına sahip olmasına bağlıdır.
Bilgi edinme, sınırsız bir hak değildir. Mutlak açıklık, idareyi karar alamaz hale getireceği gibi kişilerin hak ve menfaatlerini de ihlal eder. Demokratik bir hukuk devletinde bu hakka yönelik yapılacak sınırlamalar, demokratik toplumun gereklerine, ölçülülük ilkesine ve kamu yararına uygun olmalı ayrıca kanunla yapılmalıdır. Diğer bir ifade ile yapılacak sınırlamada kamu yararı-kişisel yarar dengesi gözetilmelidir.
Bilgi edinme hakkı kamu gücünü sınırlar. İdarenin daha dikkatli davranmasına ve denetlenmesine imkân verir. Bu sayede kamu yararı tesis edilir. Bu açıdan sadece kanun koyucu değil hakkın muhatabı olan idareye de önemli görevler düşmektedir. İdareler bilgi edinme hakkının kullanımını kolaylaştırmalı; sonuç almayı geciktiren, güçleştiren engelleri ortadan kaldırmalıdır. Bu noktada idareler özellikle takdir yetkisinin veya kanundaki muğlak ifadelerin arkasına sığınarak bilgi edinme taleplerini reddetmemelidir.
4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu’nun kabulü, Türk idare hukukunda idari usul açısından önemli bir adım olmakla birlikte Kanun’da “devlet sırrı”, “ticari sır” gibi muğlak ifadelere yer verilmiş olması, ayrıca Kanun kapsamındaki idarelerin takdir yetkisine dayalı uygulamaları, açıklığın önünde engel olmaya devam etmektedir.
Makale konusu somut olayda yapılan bilgi edinme başvurusunun Üniversitelerarası Kurul ve hatta Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu tarafından, Kanun’daki istisnalara dahi girmemesine rağmen reddedilmesi, Türk kamu yönetiminde açıklık ilkesinin halen tam olarak özümsenemediğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

bilgi edinme hakkı, doçentlik başvurusu, Üniversitelerarası Kurul, Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu

Kaynakça

• Akıllıoğlu, Tekin, “Bireyin Yönetsel İşlemler Karşısında Korunması ve Yönetim Hukukumuz”, AİD, Y. 1981, C. 14.
• Akıllıoğlu, Tekin, “Yönetimde Açıklık-Gizlilik Ve Bilgi Alma Hakkı”, I. Ulusal İdare Hukuku Kongresi, İkinci Kitap, Kamu Yönetimi, Ankara 1990, (açıklık).
• Akıllıoğlu, Tekin, Yönetim Önünde Savunma Hakları, Ankara 1983, (savunma hakkı).
• Akyıldız, Ali, "Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulunun Ülkemizde İnsan Hakları Alanında Çalışan Diğer Kurumlarla Karşılaştırılması", Bilgi Edinme Hakkı Ulusal Sempozyumu, Ankara 2022.
• Akyılmaz, Bahtiyar / Sezginer, Murat / Kaya, Cemil, Türk İdare Hukuku, 16. B., Ankara 2023.
• Akyılmaz, Bahtiyar, “İyi Yönetim ve Avrupa İyi Yönetim Yasası”, GÜHFD, Y. 2003, C. 7, S. 1-2, sayfa belirtilmemiş, (iyi yönetim).
• Akyılmaz, Bahtiyar, “Yeni Bir İdari Usul Kanunu Örneği: İspanya Kamu İdarelerinin Hukuki Rejimi ve Genel İdari Usul Hakkında Kanun”, Başbakanlık İdari Usul Kanunu Hazırlığı Uluslararası Sempozyumu, Ankara 1998, (İspanya).
• Akyılmaz, Bahtiyar, İdari Usul İlkeleri Işığında İdari İşlemin Yapılış Usulü, Ankara 2000.
• Alan, Nuri, “İdari Usul ve İdari Yargı”, ABD, Y. 2000, S. 2.
• Aybay, Rona, “Bilgi Edinme Hakkı Kanunu, MK 1020/II’yi Yürürlükten Kaldırdı Mı?”, TBB Dergisi, Y. 2004, S. 53, (bilgi edinme).
• Azer, Can, Bilgi Edinme Hakkı, Doktora Tezi, Ankara 2010.
• Azrak, Ali Ülkü, “Umumi İdari Usul Ve kodifikasyon Meselesi”, İÜHFM, Y. 1967, C. XXXIII. Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu Kararları Işığında Bilgi Edinme Hakkı Kanunu, 2. B., Ankara 2022.
• Buğdaycı, Melike Özge Çebi, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Bilgi Edinme Hakkı- İfade Özgürlüğü İlişkisine Güncel Yaklaşımı”, Bilgi Edinme Hakkı Ulusal Sempozyumu, Ankara 2022.
• Council of Europe, The Administiration And You, 2018.
• Duran, Lütfi, “İdari Usulün İlkeleri ve Kapsadığı Konular”, Amme İdaresi Dergisi, Y. 1998, C. 31, S. 2.
• Eken, Musa, “Bilgi Edinme Hakkı”, İnsan Hakları Yıllığı, C. 17, (bilgi edinme).
• Eken, Musa, “Gizlilik Geleneğinden Şeffaf Yönetime Doğru”, AİD, Y. 2005, C. 38, S. 1.
• Eken, Musa, “Kamu Yönetiminde Gizlilik Geleneği ve Açıklık İhtiyacı”, AİD, Y. 1994, C.27, S. 2, (gizlilik).
• Erdoğan, Mustafa, İnsan Hakları Teorisi ve Hukuku, 7. B., Ankara 2019.
• Gözübüyük, Şeref/ Tan, Turgut, İdare Hukuku, Cilt I, Genel Esaslar, 9. B., Ankara 2013.
• Gündüz, Fatma Ebru / İsmail Yazıcıoğlu, “Bilgi Edinme Hakkı Çerçevesinde Kişisel Verilerin Korunması”, Anayasa Yargısı, Y. 2021, C. 38, S. 1.
• Güran, Sait, “Hak Arama Özgürlüğünün İki Boyutu”, Anayasa Yargısı, Y. 1993, S. 9, (hak arama).
• Güran, Sait, “Yönetimde Açıklık”, İHİD, Y. 1982, C. 3, S. 1-3.
• Kamu Denetçiliği Kurumu, İyi Yönetim İlkeleri Rehberi, Ankara 2019.
• Kara, Seyfettin, “Danıştay Ve İdare Mahkemesi Kararları Işığında Bilgi Edinme Hakkı Kanunu'na Eleştirel Bir Bakış”, İdare Hukuku Ve İlimleri Dergisi, Y. 2012, C. 15, S. 1.
• Kaya, Cemil, “Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin Resmi Belgelere Erişme Konusunda Üye Devletlere Tavsiye Kararı REC (2002) 2”, TBB Dergisi, Y. 2005, S. 58i
• Kaya, Cemil, İdare Hukukunda Bilgi Edinme Hakkı, Ankara 2005, (bilgi edinme hakkı).
• Kaylan, İbrahim, Bilgi Edinme Hakkının Sınırları Ve Yargısal Denetimi, Doktora Tezi, Kocaeli 2016.
• Kıratlı, Metin, “İsviçre’de İdari Usul Kodifikasyonu”, AİD, C. 6.
• Kuntbay, İhsan, “İdarenin İşlemleri Karşısında Bireyin Korunması Hakkında Karar”, AİD, Y. 1978, C. 11, S. 4.
• Küçük, Ayhan, “Bilgi Edinme Hakkının Sınırları Ve Bu Hakkın İhlalinde İdare Ve Kamu Görevlilerinin Sorumluluğu”, Sayıştay Dergisi, S. 81.
• Mastı, Ahmet Korhan, Türkiye’de Bilgi Edinme Hakkı Ve Kişilik Hakları İle İlişkisi, Doktora Tezi, Ankara 2008.
• Özay, İl Han, Günışığında Yönetim, İstanbul 2004.
• Soykan, Cavidan, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatlarında Bilgi Edinme Hakkı”, AÜHFD, Y. 2007, C. 56, S. 2.
• Ulusoy, Dursun Ali, Yeni Türk İdare Hukuku, Ankara 2019.
• Üstün, Gül, İdari Usul, İdare Hukuku, Ed.: Nur Kaman, 9. B., İstanbul 2024.
• Yıldırım, Ramazan, “İdare Hukuku Açısından Bilgi Edinme Hak ve Özgürlüğü”, Başbakanlık İdari Usul Kanunu Hazırlığı Uluslararası Sempozyumu, Ankara 1998.
• Yücel Oğurlu, “İdari Usul Kanunu Neden Acil ve Zorunludur?”, AÜEHFD, Y. 2005, C. IX, S. 1-2.
• ELEKTRONİK KAYNAKLAR
• http://www.msb.gov.tr
• https://bedk.adalet.gov.tr
• https://kazanci.com.tr/
• https://lexpera.com.tr/
• https://rayp.adalet.gov.tr/
• https://rm.coe.int/16807096b9
• https://tbbyayinlari.barobirlik.org.tr
• https://www.bilgiedinmehakki.org
• https://www.echr.coe.int/documents/d/echr/convention_tur
• https://www.europarl.europa.eu/charter/pdf/text_en.pdf
• https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK
• www.idare.gen.tr