İKİ OSMANLI İSLAM BİLGİNİNİN ‘İ‘DAD-I KUVVET’ KONUSUNDAKİ TARTIŞMALARI: SİVAS MEBUSU MUSTAfA TAKî EfENDİ VE ALAY MÜfTÜSÜ fAHREDDİN EfENDİ’NİN KUVVET HAzIRLAMA KONUSUNDAKİ KARŞILIKLI AçIKLAMALARI

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 4, 53 - 73, 30.12.2016

Fatih Çınar

Öz

‘İ‘dâd-ı Kuvvet’ yani ‘güç hazırlama’ konusu tarihi seyir içerisinde olduğu gibi Cumhuriyet döneminde de

tartışılan önemli başlıklardan birisi olmuştur. Bu dönemde düşmana karşı güç hazırlama konusu,

donanma gücü hazırlama özelinde, Mustafa Takî Efendi ve Mehmed Fahreddin Efendi arasında da tartışılmıştır.

Güç hazırlama emrinin önemi, uygulanış şekli ve o günün şartları altında bu sorumluluğun

kime ait olduğu gibi konularda taraflar arasında fikir ayrılıkları yaşanmıştır. Makalede, Osmanlının

çöküşü ve Cumhuriyetin kuruluşu sürecinde tartışılan en hassas başlıklardan birisi olan güç hazırlama

konusunu farklı bakış açılarıyla değerlendiren bu iki ismin konuya dair görüşlerine değinilmiştir.

Çalışmada, tarafların güç hazırlama emrinin önemi ve hükmü konusunda aynı fikri paylaşmalarına

rağmen emrin müslümanlar üzerine nasıl uygulanacağı noktasındaki farklı görüşleri üzerinde

durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Güç Hazırlama, Mustafa Takî Efendi, Mehmed Fahreddin Efendi, Hüküm, Uygulama

Kaynakça

• Akayef Ahmed ‚”İngilizlerin Ültimatomu Münâsebetiyle İran Hakkında”, Sırât-ı Müstakîm, c.V, Sayı: 112, s.140. Akıncı Ahmet, İslâm Hukukuna Göre Savaşta Uyulacak Kurallar, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007. Akyol Hacı Hasan, İslam ve Ahlâk, İstanbul: Yayla Matbaacılık, 1981. Albayrak Sadık, Son Devir Osmanlı Uleması, İstanbul: İBB Kültür A.Ş. 1980, c.IV. Alıcı Lütfi, İhramcızâde İsmail Hakkı Toprak Efendi Hayatı, Şahsiyeti ve Eserleri, Ankara: Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi Vakfı Somuncu Baba Araştırma ve Kültür Merkezi Yay., 2001. Çantay Hasan Basri, Kur’ân-ı Hakîm ve Meali Kerim, İstanbul: Risale, 2011, c.IIII. Cessas, Ahkâmu’l-Kur’ân, Kahire: Dâru’l-Mushaf, Tarihsiz, c.I-V. Çetin İbrahim, “II. Meşrûtiyet Döneminde Dinin İktidarı Meşrûlaştırma Aracı Olarak Kullanılması: Sırâtı Müstakîm Örneği”, International Journal of Social Science, Sayı: 6, s.389. İKİ OSMANLI İSLAM BİLGİNİNİN ‘İ‘DAD-I KUVVET’ KONUSUNDAKİ TARTIŞMALARI: SİVAS MEBUSU MUSTAFA... 71 Çınar Fatih, Sivas Mebusu Şeyh Hacı Mustafa Takî (Doğruyol), Hayatı, Kişiliği, Eserleri, Tesirleri, (Yayınlanmamış Lisans Tezi), Ankara 2004; ——-, Mustafa Takî Efendi, Hayatı ve Makaleleri, Ankara: Nasihat Yayınları, 2011. ——-, “İlk Meclisin Sivas Mebuslarından Mustafa Takî Efendi’nin Hayatı, Eserleri, Milli Mücadele ve İlk Meclisteki Faaliyetleri”, Cumhuriyet Döneminde Sivas Sempozyum Bildirileri, Sivas: Sivas Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay., 2009, s.41-79. ——-, “Millî Mücadelenin ve İlk Meclisin Manevi Mimarlarından Sivaslı Bir Âlim: Mustafa Takî Efendi (1873/1925)”, CÜİFD, Cilt IX/2, Sivas 2005, s. 169– 204. Çoker Fahri, Türk Parlâmento Tarihi, Milli Mücadele ve TBMM I. Dönem (1919- 1923), Ankara: TBMM Vakfı Yay., 1995, c. III, s. 888-889; Doğruyol, Mithat, “Sivas’ta Yetişen Mümtaz Şahsiyetlerden: Hacı Mustafa Takî Efendi”, Revak, Sivas 1995, s. 82-84; Duman Selçuk, “Birinci Dönem Sivas Milletvekilleri ve Siyasi Hayattaki Yerleri”, Cumhuriyet Döneminde Sivas Sempozyum Bildirileri, Sivas: Sivas Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay., 2009, s.794-795. Fahreddin Mehmed, “İ‘dâd-ı Kuvvet ve İbâdât-ı Maliye”, Sırât-ı Müstakim, c.VII, Sayı: 174, s.276-277. ——-, “İ‘dâd-ı Kuvvet ve İbâdât-ı Maliye (Devamı)”, Sırât-ı Müstakim, c.VII, Sayı: 176, s.307-310. ——-, “Açık Cevap”, Sırât-ı Müstakim, c.VII, Sayı: 181, s.393-396. Görgülü H. Ali, “Hz. Muhammed’in Vatan Savunmasına Verdiği Önem ve Bunun Müslümanlar Üzerinde Devam Eden Etkisi”, SDÜ İlahiyat Fakültesi II. Kutlu Doğum Sempozyumu, Isparta 1999, s.81-108. Hâkimiyet-i Milliye, 5 Mayıs 1336, No: 27. Hakkı Manastırlı İsmail, “Vücûb-ı İntibâh”, Sırât-ı Müstakîm, c.VI, Sayı: 136. s.85. İbn Kesir, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, Tercüme: Bekir Karlığa-Bedrettin Çetiner, İstanbul: Çağrı Yay., 1985, c.VII. İmamzâde Esad Efendi, Dürr-i Yekta, İstanbul: Matbaa-i Amire, 1294, s.83-84. 72 Fatih ÇINAR Kara İsmail, İslamcıların Siyasi Görüşleri 1, İstanbul: Dergâh Yay., 2001, s.64. Kazıcı Ziya, “Alay”, DİA, Ankara: TDV Yay., 1989, c.II, s.348. Kazım Musa, “İslam ve Terakki III”, İslam Mecmuası, Yıl: I, Sayı: III, s.76. Kemal Namık, Osmanlı Tarihi, İstanbul: Mahmud Bey Matbaası, 1326. Kettânî, et-Terâtibü’l-İdâriyye, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Tarihsiz, c.III. Kurtubî, el-Câmiu li-Ahkâmi’l-Kur’ân, Tercüme: M. Beşir Eryarsoy, İstanbul: Buruc Yay., 1999. Kutay, Cemal, Kurtuluşun ve Cumhuriyetin Manevi Mimarları, Ankara: DİB Yay., Tarihsiz. Memiş Abdurrahman, Hâlidî Bağdâdî ve Anadolu da Hâlidîlik, İstanbul: Kitabevi Yay., 2000. Mertoğlu M. Suat, Osmanlı’da İkinci Meşrutiyet Sonrası Modern Tefsir Anlayışı: Sırat-ı Müstakim/Sebilürreşad Dergisi Örneği: 1908-1914, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi sosyal Bilimler Enstitüsü, 2001, s.7-8. Mustafa Kânî Bey, Telhîs-i Resâilât-ı Rumât (Okçuluk Kitabı), (Hazırlayanlar: Kemal Yavuz - Mehmet Canatar), İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yay., 2010. Özdemir Ahmet, İslâm Devletler Hukukunda Uluslararası Kamu Düzeninin Savaş Yoluyla Sağlanması, (Yayınlanmamış Doktora Tezi)