Hamza b. Turgut'un Hayatı, Eserleri ve "Kitabu'l-Mesâlik" Adlı Eseri

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 7, 199 - 228, 30.06.2018

Üzeyir Tuna

Öz

Bu makalede genel olarak
Hamza b. Turgut’un hayatı, eserleri ve “Kitabu’l-Mesâlik” adlı eseri incelenmiştir.

Daha özelde ise Hamza b.
Turgut’un doğumu, adı
ve nisbesi, gençliği ve tahsîli, meslekî hayatı, müftülüğü, tasavvufî yönü,
sarayda mu‘allim ve mülâzım olması, ölümü, ilmî ve edebî şahsiyeti, birinci el kaynaklardan
istifade edilerek yazılmıştır.

Daha sonra Hamza b. Turgut’un mevcut olan eserleri; Kitâbu’l-Mesâlik,
el-Hevâdî fî Şerhi’l-Mesâlik, Risâle
fî Îzâhi ba‘dı’l-Ehâdîsi’ş-Şerîfe, Risâle fî’t-Tasavvuf, Hamza b. Turgut’un kaynaklarda
zikredilen eserleri hakkında bilgi verilmiştir.

Devamında
ise Hamza b. Turgut’un Kitâbü’l-Mesâlik fi’l-Me‘âni ve’l-Beyân adlı
eserinin; te’lîf sebebi, gayesi ve tarihi, muhtevâsı,
tertîbi ve metodu, kaynakları ve emsâli arasındaki yeri, nüshaları,
metin te’sîsinde kullanılan nüshalar hakkında ayrıntılı bilgiler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hamza b. Turgut, Me‘ânî, Beyân, Bedî‘, Kitabu’l-Mesâlik

Kaynakça

• ‘Atâî, Nev‘î-zâde, “Şekâiku’n-Nu’mâniyye” ve Zeyilleri, “Hadâiku’l-Hakâik fî Tekmileti’ş-Şekâik”, Neşre hazırlayan: Abdulkadir Özcan, Çağrı Yayınları, İstanbul 1989.‘Atâî, Nev‘î-zâde, Zeyl-i Şekâiku’n-Nu’mâniyye, I-V, İstanbul 1989.“el-Ikdü’l-Manzûm fî Zikri Efâdıli’r-Rûm”, Süleymâniye Kütüphanesi, Hacı Mahmûd Efendi Bölümü, No: 4597. İbn Hallikân kenarında Kahire’de 1310’da basılmıştır. Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1988’e kadar), Ankara 1989.Arslan, Ahmet Turan, İmam Birgivî, Hayatı, Eserleri ve Arapça Tedrîsâtındaki Yeri, İstanbul 1992.Ayşî Mehmed Efendi, el-Münekkahâtü’l-Meşrûha fî’l-Me‘ânî ve’l-Beyân, thk. M. Vecih Uzunoğlu, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi) İzmir 1997.Ayverdi, Ekrem Hakkı, Osmanlı Mîmârîsinde Fâtîh Devri, İstanbul 1973.Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-Arifîn Esmâü’l-Müellifîn ve Asâru’l-Musannifîn, thk. Rıfat Bilge ve İbnü’l-Emîn Mahmûd, I-II, İstanbul 1951.Bursalı Mehmet Tâhir, Aydın Vilâyetine Mensup Meşâyih, Ulemâ, Şuarâ, Müerrihîn ve Etıbbâ’nın Terâcîm-i Ahvâli, Keşişyân Matbaası, İzmir 1324.Bursalı Mehmet Tâhir, Osmanlı Müellifleri, thk. Ali fikri Yavuz – İsmail Özen, I-III, Meral Yayınevi, İstanbul 1975.Cahit Baltacı, XV ve XVI. Asırlarda Osmanlı Medreseleri, İstanbul 1976.Carl Brockelman, S. N. I, 519.Carl Brockelman, SI, 519.Çelebî, Rabîha ve Hacımüftüoğlu, Nasrullah, Teshîlü’l-Belâğa.Duman, Hasan, a.g.e., s. 9.Ebu Musa, el- Belâğatu’l-Arabiyye ve Târihuha.el-Aydînî, Hamza b. Turgut, Şerhu’l-Mesâlik, v. 11/b.el-Kazvînî, et-Telhîs.Eren, Cüneyt, “Şeyhulislâm Ebû’s-suûd Efendi’nin Bedî‘iyyesi”, Ekev Akademi Dergisi, Yıl: 7, Sayı: 14, Erzurum 2003, s. 221-228.Ergin, Osman, Türk Maarif Tarihi, Eser Matbaası, İstanbul 1977.ez-Zernûcî, Burhaneddin, Ta‘lîmu’l-Müte‘allim.ez-Ziriklî, Hayruddîn, el-A’lâm, Dâru’l-Melâyîn, Mısır tsz.,Filoloji, Edebiyât, Mecmualar, No: 7488-9043, M.E.B Basımevi, İstanbul 1969.Filoloji, Edebiyât, Mecmualar, No: 7488-9043, MEB. Basımevi, İstanbul 1969.Karatay, Fehmi Ethem, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphânesi Arapça Yazmalar Katalogu, I-IV, Topkapı sarayı Müzesi Yayınları, No: 15.Kâtib Çelebi, Mustafa b. Abdullah, Keşfu’z-Zünûn an Esâmi’l-Kütüb ve’l-Fünûn, I-II, M.E.B., İstanbul 1971.Kehhâle, Ömer Rıza, Mu’cemü’l-Müellifîn.Kemâleddîn Efendi (ö. 1030/1620), Mevzû‘atu’l-‘Ulûm.Kılıç, Hulûsi, TDVİA, V, 382.M. Z. Pâkalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I-III, İkinci Baskı, İstanbul 1971.Mehmed Mecdî, Hadâiku’l-Hakâik fî Tekmilet’ş-Şekâik.Mehmet Süreyyâ, Sicill-i Osmânî, Matbaa-yı Âmire, İstanbul tsz, Mübârek, Zeki, el-Medâihu’n-Nebeviyye fî’l-Edebi’l-Arabî, Mısır 1935.Özbalıkçı, Reşid, Arap Gramerinde Kur’ân ve Hadîsle İstişhâd, İzmir 2001.Pâkalın, M. Z., Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I-III, İkinci Baskı, İstanbul 1971.Parladır, Selahaddin, İslâm’da Örgün Din Eğitimi (Basılmamış Doktora Tezi), D.E.Ü Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 1984.Taşköprülü-zâde Ahmed İsâmüddîn, Şekâiku’n-Nu‘mâniyye.Uzunçarşılı, İsmâîl Hakkı, Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkîlâtı, Türk Târîh Kurumu Basımevi, Ankara 1988.Yardım, Ali, İzmir Millî Kütüphâne Yazmalar Kataloğu, İzmir Millî Kütüphane Vakfı Yay, İzmir 1994.Yetiş, Kâzım, “Belâğat” Maddesi, TDVİA, V, 381.