Muhammed Hüseyin Tabâtabâî ve el-Mîzân Tefsîri

Yıl 2020, Sayı: 12, 45 - 62, 29.12.2020

İmran Çelik

https://doi.org/10.47098/bayburt-ilahiyat.802631

Öz

Bu çalışmada Fars medeniyetinin çağdaş dönemde yetiştirdiği büyük müfessirlerden biri olan Allâme Muhammed Hüseyin Tabâtabâî’nin hayatı ve en başta gelen eseri olan el-Mîzân fî Tefsîri’l-Kur’ân adlı tefsiri ele alınacaktır. Tabâtabâî, tefsir, sosyoloji ve felsefe eserleri ile ilim dünyasına büyük katkılar sağlamış bir âlimdir. O, yaşadığı dönemde ilme olan düşkünlüğü, gelenekçi İran uleması ile verdiği mücadeleleri ve geleneği akıl süzgecinden geçirip ele alması ile tanınmaktadır. Başta İran uleması olmak üzere bütün İslâm düşüncesine, tefsirin, çağın ilimleri ve insanların ihtiyaçları dikkate alınmak kaydı ile yeniden ifade edilmesi gerektiği yönünde çalışmalar yapmıştır. Tabâtabâî’nin tefsiri, âyetlerin ele alınması ve hadislerle açıklanması kısmında Sünnî-Şiî irfanının mecz edildiği, Şiî gelenekte Kur’an tefsirinin mezhep taassubuna kurban edilmeden açıklandığı en insaflı çalışmaların başında gelmektedir. Tabâtabâî’nin, hidayet merkezli tefsir anlayışı ve Kur’an’ın herkes tarafından anlaşılabileceği düşüncesi, aynı zamanda Tabâtabâî’nin tefsir metodunu, Kur’an tefsiri ile neyi hedeflediğini, ilmî çalışmalarının bütün mahiyetini ve boyutunu da ortaya koymaktadır. Bu makale, Tabâtabâî’nin hayatını, el-Mîzân tefsirini; yazılış amacı, kaynakları, mahiyeti ve metodunu ile birlikte tanıtmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Şiî, Tabâtabâî, el-Mîzân, Metot

Muhammed Hüseyin Tabâtabâî and his Commentary titled al-Mîzân

Öz

In this study, the life of Allâme Muhammed Hüseyin Tabâtabâî, one of the great interpreters of Persian civilization in the contemporary period, and his most important work, al-Mîzân fî Tefsîri'l-Quran, will be discussed. Tabâtabâî was a scholar who made outstanding contributions to the world of science with his commentary (tafsir), sociology, and philosophy works. During his lifetime, he was known for his devotion to science, his struggles with the traditional Iranian scholars, and his handling tradition through intellectualization. He made studies to show all Islamic thought, especially the Iranian scholars, that commentary should be restated by considering the sciences of the age and the people’s needs. The interpretation by Tabâtabâî is one of the most merciless works in bringing Sunni-Shiite wisdom together to discuss the verses and explain them with hadiths and in clarifying the commentary of the Qur'an without sacrificing to the sect fanatic in the Shiite tradition. Tabâtabâî's understanding of commentary, which was centered on guidance and the idea that everyone can understand the Quran, also reveals Tabâtabâî's method of commentary, what he aims with his commentary of the Qur'an, and the whole nature and dimension of his scientific studies. This article aims to cover Tabâtabâî's life and his commentary titled al-Mîzân with the purpose, sources, nature, and method of writing.

Anahtar Kelimeler

Commentary (Tafsir), Shi'ite, Tabâtabâî, al-Mîzân, Method

Kaynakça

• Abduh, Muhammed & Reşid Rızâ. Tefsîru’l-Menâr. 12 cilt. Kahire: Dâru’l Menâr, 1947.
• Cevherî, Tantâvî. el-Cevâhir fî tefsîri’l-Ḳurʾâni’l-Kerîm. 13 cilt. Mısır: Dâru’l-Fikr, t.y.
• Çelik, İmran. Seyyid Hüseyin Nasr’ın İslâm Düşüncesi. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2017.
• Evsî, Ali. Tabâtabâî ve Menhecühü fî Tefsîrihî el-Mîzân. İran: Muaveniyyetü’r- Riaseti Lilalâgâti’t-Devliyyeti Fî Münazzamti’l- İ’lâmil İslâmî, 1985.
• Hasanpur, Ali Rıza. "Allame Tabâtabâî Açısından Allah’ın Gerçek Muradına Ulaşmada Müfessirlerin Anlayışlarının Rolü", Misbah Dergisi 9/16 (2020).
• Haydârî, es-Seyyid Kemal. Usûlu’t-tefsîr ve’t-te’vîl mukâranetü menheciyyeti beyne ârâi’t-Tabâtabâî ve ebrazi’l-müfessirîn. 2 cilt. İran: Dâru Ferâkıd li’t-Tıbâati ve’n-Neşr, 2006.
• Gür, Süleyman. Anlatımlı Kur’ân Belâgatı Meânî-Beyân-Bedî’. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2017.
• Kılıç, Mahmut Erol. “Bana Göre İran’da Neler Oluyor”, Yeni Şafak Gazetesi, 14 Ocak2018,erişim30.06.2019,https://www.yenisafak.com/yazarlar/mahmuderolkilic/bana-gore-iranda-ne-oluyor-2-2043073.
• Matlûb, Ahmet. Mu’cemü’l-mustalahâti’l-belağiyye ve tatavvurihâ. Beyrut: Mektebetü Lübnân, 2007.
• Mertoğlu, Suat. "Muhammed Hüseyin Tabâtabâî". Diyanet İslâm Ansiklopedisi, 39/306-308. Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2010.
• Mollaibrahimoğlu, Süleyman. "Kur’ân-ı Kerîm’de İltifat Sanatı". Diyanet İlmî Dergi, 33/1 (1997).
• Shahavatov, Sabuhi. "İmâmiyye Şîa’sının Kur’ân’ın Tahrifine Yaklaşımı". Usul: İslâm Araştırmaları, 22 (Temmuz 2014).
• Shahavatov, Sabuhi. "Şîa’nın Esbâb-ı Nüzûl Anlayışı". Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47/47 (06 Ocak 2015).
• Tabâtabâî, Allâme Muhammed Hüseyin. el-Mîzân fî tefsîr’il-Kur’ân. 20 cilt. Menşurat-ü Cemaati’l-Müderrisin fi Havzati’l-İlmiyyeti fi Kısmi’l-Mukaddeseti, t.y.
• Tabâtabâî, Allâme Muhammed Hüseyin. İslâm’da Kur’ân. çev. Ahmet Erdinç. İstanbul: Bir Yayıncılık, 1988.
• Tabâtabâî, Allâme Muhammed Hüseyin. Ölümden Sonraki Hayat. çev. Bahri Akyol. 1. Baskı. İslâmî Kültür ve İlişkiler Merkezi Tercüme ve Yayın Müdürlüğü, 1996.
• Tabâtabâî, Allâme Muhammed Hüseyin. "İmâmet Düşüncesi". çev. Mustafa Akçay. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 4/3 (2004).
• Tabâtabâî, Allâme Muhammed Hüseyin. İslâm Sosyolojisi. çev. Hasan Kanaatli. İstanbul: Kevser Yayıncılık, 2008.
• Tabâtabâî, Allâme Muhammed Hüseyin. Tevhîd Risâleleri. çev. Kenan Çamurcu. İstanbul: İnsan Yayınları, 2010.
• Tabâtabâî, Allâme Muhammed Hüseyin. Söyleşiler. çev. İsmail Bendiderya. 2. Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2012.
• Tabâtabâî, Allâme Muhammed Hüseyin. Özün Özü İrfan Dersleri. çev. Talip Çetinkaya & Orhan Düz. 4. Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2015.
• Tabâtabâî, Allâme Muhammed Hüseyin. Süneni’n- Nebi (Peygamberimizin Sünnetleri). çev. Turgut Atam. İstanbul: ASR Yayınları, 2015.
• Tabâtabâî, Allâme Muhammed Hüseyin. Tüm Boyutları ile İslâm’da Şîa. çev. Abbas Akyüz & Kadir Akaras. İstanbul: Kevser Yayıncılık, 2016.
• Tabâtabâî, Allâme Muhammed Hüseyin. İslâm ve Çağdaş İnsan. çev. Mustafa Yalçın. İstanbul: Kevser Yayıncılık, 2018.
• Tabâtabâî, Allâme Muhammed Hüseyin. İslâm’da Kadın. çev. Mustafa Yalçın. İstanbul: Kevser Yayıncılık, 2018.
• Yılmaz, Musa Kazım. "el-Mîzân". Diyanet İslâm Ansiklopedisi, 30/213-214. Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2005.