Kur'ân Tefsir Motodolojisinde Şaz Yorumların Hükmü

Yıl 2022, Sayı: 16, 26 - 36, 30.12.2022

Cengiz İder

https://doi.org/10.47098/bayburt-ilahiyat.1181216

Öz

Allah Teâlâ’nın âyet-i kerimelerden kast ettiği anlama ulaşmak için takip edilen metodolojinin doğru olması oldukça önem arz etmektedir. Bu konuda müfessirlerin ittifak etmesinin de doğru sonuca ulaşmada önemli bir rolü bulunmaktadır. Çalışmada tefsir yönteminde bu ittifaktan ayrılıp şaz yorum yapanların hükmüne dikkat çekilmiştir. Geçmişten günümüze âyetler üzerine farklı yorumlar yapılmaktadır. Müfessirlerin ittifak ettikleri anlamın dışına çıkıp farklı bir yorum yapmak şaz kabul edilmektedir. Cumhurdan ayrılıp bir görüşte tek kalmak, görüşün sahih ve kabulden uzak olmasına sebep olmaktadır. Şaz yorum Ehl-i sünnet, Mu‘tezile, Şiâ ve farklı mezhep ve ideoloji sahibi müfessirler tarafından âyetlerin tefsirinde zaman zaman karşımıza çıkmaktadır. Ulemâ bu gibi görüşlerin kabul edilmediğini ittifakla beyan etmektedir. Dolayısıyla Kur’ân tefsirinde bu şaz yorumlara dikkat edip uzak durmak icap etmektedir. Yapılan bu şaz yorumların sebepleri arasında kötü emellerine ulaşma, aşırılık, mezhebî ve müfessirin bireysel ideolojisi neden olarak gösterilebilir. Kur’ân âyetleri üzerine yapılan tefsir, te’vil ve yorumların Arap dil kaideleri ve tefsir usûl kaidelerine uygun olması gerekmektedir. Aksi durumda âyetlerin asıl manasına ulaşmada ileri sürülen görüşlerin kabul edilmeyeceği göz önünde bulundurulmalıdır. Meşhur olan görüşün bu şaz yorumlara tercih edilmesi ulemânın üzerinde ittifak ettiği konulardandır. Çalışmada âyetin zâhir anlamına muhalif bu ve benzeri görüşlerin ulemâ nezdinde kabul görmediğine dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Metodoloji, Şaz, Yorum, Hüküm

Kaynakça

• Abdurrahmân b. Salih b. Süleymân, ed-Dehşî. el-Akvâlu’ş-şâzzeti fi’t-tefsîr. Britanya: el-Mecelletu’l-Hikmeti, 2004.
• Aburrahîm, Muhammed. Tefsîr Hasan el-Basrî. Mısır: Daru’l-Haremeyn, 1992.
• Ahmed Şâkir, Ebü’l-Eşbâl Ahmed b. Muhammed Şâkir b. Ahmed b. Abdilkâdir. ‘Umdetü’t-tefsîr. y.y.: et-Turâsi’l-İslamî, 2007.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail Ebu Abdullah el-Ce’fî el-. Sahihu’l-buhârî. thk. Muhammed Züheyr b. Nasır en-Nasır. b.y.: Dâru Tukû’n-Necât, 2001.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed Seyit Şerif el-. Mu‘cemû’t-ta‘rifât. Kahire: Dâru’l-Fâdile, 2004.
• Ebû Abdillah, Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-Razî. Mefatihu’l-gayb et-tefsiru’l-kebîr. Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-‘Arabî, 1999.
• Ebû Davut, Süleyman b. el-‘Aş’es b. İshak b. Beşir b. Şeddâd b. Amr el-Ezderî es’-Sicistanî. Sünen Ebû Davut. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamit. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, ts.
• Harebî, Hüseyin b. Ali b. Hüseyin el-. Kavâidû’t-tercih ‘ınde’l-müfessirîn. Riyâd: Darû’l-Kâsım, 1. Baskı., 1996.
• Hasan, Tullab el-. el-Menhecu’t-tefsiriyye ‘ınde el-‘Allâmeti’l-Heyderî. İran: Dâru Furâkid, 2010.
• İbn Cüzey, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kelbî. et-Teshîl li-‘ulûmi’t-tenzîl. Beyrut: Daru’l-Kutûbi’l-İlmiyye, 1995.
• İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdrîs er-Razî. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-‘azîm müsneden ‘ani’r-Resûl ve’s-sahâbe ve’t-tâbi‘în. ed. Muhammed Tayyib As‘ed. Riyad: Mektebetu Nezâr Mustafa Elbâz, 1997.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmet b. Ali Ebu’l-Fadl el-Askalânî. Fethu’l-bârî şerh sahîhi’l-buhârî. Beyrut: Daru’l-Ma‘rifet, 1959.
• İbnü’l-Vezîr, Ebû Abdillah İzzüddîn Muhammed b. İbrahim b. Ali el-Yemânî. Îsârü’l-hak ‘ale’l-halk fî reddi’l-hilâfât ‘ala mezâhibi’l-hak min usû li’t-tevhid. Beyrut: Daru Kutûbi’l-İlmiyye, 1983.
• Kummî, Ebû Hasan Ali b. İbrahim el-. Tefsirü’l-Kummî. Kûm: Müessese İmam Mehdî, 1435.
• Kurtûbî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmet b. Ebî Bekr b. Refah el-Ensarî el-. Tefsirû’l-Kurtûbî. Kahire: Dârû’l-Kutûbi’l- Mısriyye, 1964.
• Mahmûd Muhammed Yakûb, Tâhir. Esbâbû’l-hatâi fi’t-tefsîr. S.Arabistan: Dâru İbnu’l-Cevzî, 2005.
• Mücâhid, Ebü’l-Haccâc Mücâhid b. Cebr el-Mekkî el-Mahzûmî. Tefsîr Mücâhid. ed. Muhammed Abdusselâm Ebu’n-Niyl. Mısır: Daru’l-Fikri’l-İslâmî el-Hadîs, 1989.
• Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf b. Tâcil’ârifîn el-. el-Yevâkît ve’d-dürer şerh Şerhi Nuhbeti’l-fiker. ed. Ebû Abdillah Rabi’ b. Muhammed es-Su’ûdî. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, ts.
• Müslim, Ebû’l-Hasan b. el-Haccac Ebû’l-Hasan en-Nisaburî. Sâhîh müslim el-muhtasâr. Beyrut: Darû’l-Fikir, 2003.
• Razî, Ebû Abdillah Zeynuddin Muhammed b.Ebî Bekr b. Abdilkâdir er-. Muhtâru’s-sihâh. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 1999.
• Seâlibî, Ebû Zeyd Abdurrahmân b. Muhammed b. Mahlûf. el-Cevâhirü’l-hisan fî tefsiri’l-Kur’ân. ed. Abdulfettâh Ebû Sünne. Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-‘Arabî, 1997.
• Taberî, Muhammed b. Cerir b. Yezid b. Kesir b. Galib el-Amalî Ebu Cafer et-. Tefsir et-Taberî câmi’û’l-beyân ‘an te’vil’l-Kur’ân. ed. Muhammed Şakir Ahmet. b.y.: Kur'ân -Risale, 2000.
• Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Ahmed ez-. el-Keşşâf ‘an hakâ’iki gavâmizi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vil. Beyrut: Daru’l-Kutûbi’l-Arabî, 1987.
• Zerkeşî, Bedreddin Muhammed ez-. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân,. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. Kahire: Dâru’t-Turâs, 1984.