Munavele from the Ways of Learning and Teaching Hadith

Yıl 2022, Sayı: 16, 76 - 100, 30.12.2022

Mehmet Çetin

https://doi.org/10.47098/bayburt-ilahiyat.1192227

Öz

The Prophet encouraged the transmission of his own words with the following words: “let those who hear tell those who don't hear”, “May Allah illuminate the face of the person who hears a word from us and memorizes it well until he conveys it to someone else”. So the hadiths which are the Sunnah data of the Prophet, It has been transferred from the Prophet to the Companions, from the Companions to the Followers and layer by layer to other generations. The Companions received some hadiths by hearing them, as seen in the expressions سمعنا - سمعت "we heard - I heard". This type of hadith receiving was later called sema' because of learning by hearing. Sometimes the Companions would come to the Prophet, ask some questions, and the Prophet would answer these questions. This type of knowledge was later accepted as an example and evidence for qira’ah. Because the Companion asks, as in the recitation of the hadith aspirant, The Prophet also answers the question - just like the hadith listens to the narration and corrects it if there is a place that needs to be corrected. Sometimes the Prophet would give the written copy to the Companions and give them some duties. The Prophet's giving of a written text was later accepted as evidence for the munavele method. Thus, hadiths were transmitted through in eight different basic ways such as sema', qira’ah/arz, listening to someone else while reciting to the teacher, munavele with ijaza, ijaza without munavele, munavele without ijaza, mukataba, i'lam, testament, vicade in the first three centuries. The hadiths were transmitted through by the best quality hadith learning and teaching ways such as the way of sema‘ or qira’ah which minimizes mistakes, In cases where sema' and qira'ah are not possible, It is also transmitted through other ways to learn hadith such as munavele, ijaza, mukataba, i'lam, testament and vicade. In this study, we tried to examine the contents, types and problems of hadith transmission through munavele with new findings.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Munavele, Hadith Learning and Teaching, Narrative Words.

Hadis Tahammül ve Edâ Yollarından Münâvele

Öz

Hz. Peygamber hadisleri hakkında “… işitenler işitmeyenlere iletsin”, “Allah c.c., bizden bir söz işitip onu başkasına ulaştırana kadar güzelce ezberleyenin yüzünü nurlandırsın…” diyerek hadis naklini teşvik etmiştir. Böylece Hz. Peygamber’in sünnet verileri olan hadisler, Hz. Peygamber’den sahâbeye, sahâbeden tâbiîne ve tabaka tabaka diğer nesillere nakledilmiştir. Sahâbe, bazı hadisleri سمعنا – سمعت “işittik – işittim” ifadelerinde görüldüğü gibi bizzat işiterek almıştır. Bu hadis alma türü daha sonra, işitmeyle öğrenmekten dolayı semâ‘ diye adlandırılmıştır. Bazen sahâbe Hz. Peygamber’e gelir, bazı sorular yöneltir, Hz. Peygamber de bu sorulara cevap verirdi. Bu tür bilgi edinme de daha sonra kıraat için örnek ve delil kabul edilmiştir. Çünkü sahâbî -hadis tâlibinin kıraat etmesinde olduğu gibi- sormakta, Hz. Peygamber de -muhaddisin rivâyeti dinleyip düzeltilmesi gereken yer varsa düzeltmesi gibi- soruya cevap vermektedir. Bazen de Hz. Peygamber yazılı nüshayı sahâbîlere verir ve onlara birtakım görevler verirdi. Hz. Peygamber’in yazılı metin vermesi de daha sonra münâvele yöntemine delil kabul edilmiştir. İşte böylece hadisler ilk üç asırda, semâ‘, kıraat/arz, başkasını hocaya kıraat ederken dinleme, icâzetli münâvele, münâvelesiz icâzet, icâzetsiz münâvele, mükâtebe, i‘lâm, vasiyet ve vicâde gibi farklı temel sekiz yolla nakledilmiştir. Hadisler hataları en asgarî düzeye indiren semâ‘ veya kıraat yolu gibi en üstün hadis öğrenme ve öğretme yollarıyla nakledildiği gibi semâ‘ ve kıraatin mümkün olmadığı durumlarda münâvele, icâzet, mükâtebe, i‘lâm, vasiyet ve vicâde gibi diğer hadis öğrenme yollarıyla da nakledilmiştir. Biz bu çalışmada yeni bulgularla münâvele yoluyla hadis naklinin mahiyetini, çeşitlerini ve problemlerini irdelemeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Münâvele, Hadis Öğrenme ve Öğretme, Rivâyet Lafızları.

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût. 45 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1421.
• Ali el-Kârî, Nûrüddîn Ali b. Sultân. Mirḳātü’l-mefâtîḥ şerḥü Mişkâti’l-Meṣâbîḥ. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1. Basım, 1422.
• Aynî, Ebû Muhammed Mahmûd b. Ahmed Bedreddin. ʿUmdetü’l-ḳārî fî şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. 25 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi Türâsi’l-Arabî, ts.
• Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali el-Hatîbü’l-. el-Kifâye fî ʿilmi’r-rivâye. thk. Ebû Abdullah es-Süvergî, İbrahim Hamdi el-Medenî. Medine: el-Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
• Bâzmûl, Ahmed b. Ömer b. Sâlim. el-Muḳterib fî beyâni’l-mużṭarib. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1. Basım, 1422.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Mustafa Dib el-Boğa. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesir, 1407.
• Cemâlüddîn el-Kâsımî, Muhammed b. Ḳavâʿidü’t-taḥdîs̱ min fünûni muṣṭalaḥi’l-ḥadîs̱. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Cüdey’, Abdullah b. Yusuf. Taḥrîrü ʿulûmi’l-ḥadîs̱. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-Reyyân, 1. Basım, 1424.
• Dârekutnî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ömer. el-İlzâmât ve’t-Tetebbuʿ. thk. Ebû Abdurrahman Mukbil b. Hâdî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1405.
• Düzenli, Muhittin. Hadis Alma Yöntemi Olarak İcazet ve Münavele. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2022.
• Ebnâsî, İbrâhim bin Mûsâ. eş-Şeẕâ’l-feyyâḥ min ʿulûmi İbni’ṣ-Ṣalâḥ. thk. Salâh Fethi. 2 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1. Basım, 1418.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’r-Risâleti’l-’Âlemiyye, 1. Basım, 1430.
• Emîr es-San‘ânî, Ebû İbrâhîm İzzüddîn Muhammed b. el-İmâm. Tavżîḥu’l-efkâr li-meʿânî Tenḳīḥi’l-enẓâr. thk. Ebû Abdurrahman Salah b. Muhammed. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1417.
• Ensarî, Zekeriya b. Muhammed. Fetḥu’l-bâkî bi şerḥi Elfiyeti’l-’Irakî. thk. Abdullatif el-Humeym ve Mahir Yasin el-Fahl. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1422.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdullah İbnü’l-Beyyi’ Muhammed. Maʿrifetü ʿulûmi’l-ḥadîs̱. thk. Muazzam Hüseyin. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1397.
• Hâzimî, Ebû Bekr Zeynüddîn Muhammed b. Mûsâ. el-İʿtibâr fî beyâni’n-nâsiḫ ve’l-mensûḫ mine’l-âs̱âr. Haydarâbâd - Hindistan: Dâiratü’l-Meârifi’l-Osmâniyye, 2. Basım, 1359.
• Irâkî, Ebü’l-Fazl Zeynüddin Abdürrahim b. Hüseyin. et-Taḳyîd ve’l-îżâḥ limâ uṭliḳa ve uġliḳa min Muḳaddimeti’bni’ṣ-Ṣalâḥ. thk. Abdurrahman Muhammed Osman. Medine: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1. Basım, 1389.
• İbn Cemâa, Muhammed b. İbrahim. el-Menhelü’r-revî fî muḫtaṣarı ʿulûmi’l-ḥadîs̱i’n-nebevî. thk. Muhyiddin Abdurrahman Ramazan. Dimeşk: Dâru’l-Fikr, 3. Basım, 1406.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihabüddin el-Askalânî. Fetḥu’l-bârî şerḥü Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 13 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1379.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Ali. Nüzhetü’n-naẓar fî tavżîḥi Nuḫbeti’l-fiker fî muṣṭalahi ehli’l-es̱er. thk. Nûreddin Itr. Dımaşk: Matbaatu’s-Sabâh, 3. Basım, 1421.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed el-Endelûsî. Resâʾilü İbn Ḥazm el-Endelüsî. thk. İhsan Abbas. 4 Cilt. Beyrut: el-Müessesetü’l-Arabiyye, 1980.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fida İmamüddin İsmail b. Ömer. el-Bâʿis̱ü’l-ḥas̱îs̱ şerḥu İḫtiṣâri ʿulûmi’l-ḥadîs̱. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Kâhire: Matbaatü Hicâzî, 1960.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dârü Sâdır, 1. Basım, 1415.
• İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed el-Hanbelî. Şerḥu ʿİleli’t-Tirmiẕî. thk. Hemmam Abdurrahim Saîd. Ürdün: Mektebetü’l-Menâr, 1. Basım, 1407.
• İbnu’s-Salâh, Osman b. Abdurrahman. Maʿrifetü envâʿi ʿulûmi’l-ḥadîs̱ (Muḳaddimetü İbni’ṣ-Ṣalâḥ). thk. Abdullatif el-Hemîm, Mahir Yasin el-Fahl. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1423.
• İs’ardî, Ubeyd b. Muhammed. Feżâʾilü’l-Kitâbi’l-câmiʿ li Ebî İ’sâ et-Tirmiẓî. thk. Subhi es-Semâirî. Beyrut: Mektebetü’n-Nahdati’l-Arabiyye, 1. Basım, 1409.
• İsbehânî, Ebû Tâhir Ahmed b. Muhammed. Kitâbu’l-vecîz fî zikri’l-mücâz ve’l-mucîz. thk. Abdulgafûr Abdulhak. el-Medinetü’l-Münevvera: Mektebetü Dâri’l-Îmân, 1414.
• Kâdî İyâz, Ebü’l-Fazl. el-İlmâʿ ilâ maʿrifeti uṣûli’r-rivâye ve taḳyîdi’s-semâʿ. thk. es-Seyyid Ahmed Sakar. Kahire: Dârü’t-Turâs, 1. Basım, 1379.
• Kâsımî, Cemâleddîn. Ḳavâʿidü’t-taḥdîs̱ min fünûni muṣṭalaḥi’l-ḥadîs̱. thk. Muhammed Behçet Baytar. Dımaşk: Mektebetü’n-Neşri’l-Arabî, 1353.
• Muhammed Halef Sellâme. Lisânü’l-Muḥaddis̱în. 5 Cilt. Musul: y.y., 2007.
• Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Fuad Abdulbâki. 5 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. et-Taḳrîb ve’t-teysîr li(fî)-maʿrifeti süneni’l-beşîri’n-neẕîr. thk. el-Hoşet Muhammed Osman. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1. Basım, 1405.
• Polat, Salahattin. “Münâvele”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/570-571. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Râmhürmüzî, Ebû Muhammed İbn Hallâd el-Hasen b. Abdirrahmân. el-Muḥaddis̱ü’l-fâṣıl beyne’r-râvî ve’l-vâʿî’. thk. Muhammed Accâc el-Hatîb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 3. Basım, 1404.
• Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân. el-Ġāye fî şerḥi’l-Hidâye fî ʿilmi’r-rivâye. thk. Ebû Âiş Abdulminim İbrahim. Kahire: Mektebetü Evlâdi’ş-Şeyh li’t-Türâs, 1. Basım, 2001.
• Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân. et-Tavżîḥu’l-ebher ʿalâ (li-) Teẕkireti İbni’l-Mülaḳḳın fî ʿilmi’l-es̱er. thk. Abdullah b. Muhammed. Riyad: Mektebetü Edvai’s-Selef, 1. Basım, 1418.
• Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân. Fetḥu’l-muġīs̱ bi-şerḥi Elfiyyeti’l-ḥadîs̱. 3 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1403.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Tedrîbü’r-râvî fî şerḥi Taḳrîbi’n-Nevevî. thk. Abdulvehhab Abdullatif. 2 Cilt. Riyad: Mektebetu’r-Riyadi’l-Hadîse, ts.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Ahmed Muhammed Şâkir vd. 5 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-’Arabî, ts.
• Zebîdî, Muhammed Mürtezâ. Tâcü’l-ʿarûs min cevâhiri’l-Ḳāmûs. 40 Cilt. Kuveyt: Dârü’l-Hidâye, 1. Basım, 1965.
• Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Abdullah. en-Nüket ʿalâ Muḳaddimeti İbni’ṣ-Ṣalâḥ. thk. Zeynülâbidin b. Muhammed. 3 Cilt. Riyad: Edvâu’s-Selef, 1. Basım, 1419.