BELÂĞAT İLMİ VE KUR’ÂN

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 1, 9 - 36, 30.06.2015

Nasrullah Hacımüftüoğlu

Öz

Kur’ân, gönderildiği toplumun lisan karakterinde ve rahatça anlaşılabilen bir kitaptır. Münkirlerce bilinen, onları aşmayan belâği ve edebî özelliklerle indirilmiştir. Belâğatın zirve olduğu bir toplumda nazil olan Kur’ân-ı Kerim, gelecek nesiller de dâhil, tüm edip ve şairleri muarazaya davet etmesine rağmen, kendisine karşılık verilememiştir. Bu durum, özellikle h. II. asrın başlarından itibaren bu konuda ehil olan kimseleri Arap dilinin incelikleri, felsefesi ve edebiyatı üzerinde çalışmalar yapmaya sevketmiştir. Bu çalışmalar neticesinde İslam mütefekkirleri Kur’ân’ın mu‘cizeliği üzerinde ittifak etmiştir. Mu’cizeliğin nereden kaynaklandığı sorusu ise, yeni ve çok derin tartışmalara sebep olmuştur. Bu makalede, Kur’ân’daki mu’cizeliğin kendi yapısından yani haiz olduğu fesahat, belâğat ve nazm özelliklerinden kaynaklandığı görüşü ele alınmış ve belâğat ilminin gelişimini sağlayan amiller belirtilmiştir. Belâğat ilminin temel bölümleri olan ilm-i me‘âni, ilm-i beyân ve ilm-i bedi’ hakkında bilgi verilerek, bu ilmin Kur’ân’ın i‘câzı ile olan ilişkisine değinilmiştir

Anahtar Kelimeler

Fesahat, Belâğat, Muaraza, Me‘âni, Beyân, Bedi’, İ‘câz

ELOQUENCE AND QUR’AN

Öz

Qur’an, in the character of the language of the community which is sent, is a book that can be understood easily. Qur’an has been sent with eloquence and literary properties which does not exceed münkir’s levels and this had been known by deniers. In a society, where the eloquence was summit, the Qur’an was came. Although the Qur’an invites all poets which includes new generations to challenge, but no one could response. Especially beginning of hijri second century, this situation has promted qualified persons to study on intricacies, philosophy and literature of the Arab language. As a result of these studies, muslim philosophers allied on Qur’an’s miracle. The question of “ Where the miracle stems from? “, caused new and deep discussions. In this article the view of the miracle of Qur’an stems from its own structure, namely the properties of fluency, eloquence and poetry is debated and the factors which enables the development of eloquence is stated. Information about ilm-i me‘âni, ilm-i beyân and ilm-i bedi’ which are the basic division of eloquence science is given and the relation of this science and i’caz of Qur’an is also mentioned.

Anahtar Kelimeler

Fluency, Eloquence, Challenge, Me‘âni, Statement, Bedi’, İ‘câz.

Kaynakça

• Ahmed Cevdet Paşa, Belağât-ı Osmaniye, İstanbul, 1311.
• el-Alevî, Yahya b. Hamza el-Yemenî, et-Tıraz el-Mutazammin li Esrâri’l-Belâğa ve Ulûmi Hakâiki’l-İ’câz, I-II, Beyrut, 1400/1980.
• el-Askerî, Ebu Hilâl, es-Sınâ’ateyn, nşr. A. Muhammed el-Becevî-m. İbrahim, Kahire, ts.
• el-Bâkıllâni Ebu Bekr, İ’câzu’I- Kur’ân, nşr. Ahmed Sakr, Kahire, 1963.
• el-Câhız, Ebu Osman, el-Beyân ve’t- Tebyîn, nşr. Abdusselâm Harun, I-1V, Mısır, 1975.
• _____, el-Hayevân, nşr. A. Harun, 1-VII, Mısır, 1366/1947.
• el-Cevherî, İsmail b. Hammad, Tâcu’l-Luğa ve Sıhâhu’l-Arabiyye, Beyrut 1399/1979.
• el-Cürcânî, Abdulkahir, Delâilu’l- İ’câz, nşr. M. Muhammed Şakir, Kahire, 1404/1984.
• _____, Esrâru’l- Belâğa, nşr. H. Ritter, İstanbul, 1954.
• el-Cürcânî, Kadı Ebu’l-Hasan Ali, el-Vesâtâ, nşr. Ebu’1-Fadl İbrahim-Muhammed - M. el- Becavî, Beyrut, Daru’l-Kalem, ts.
• el-Hafacî, Abdullah b. Sinân, Sırru’l- Fesaha, Beyrut, 1402/1982.
• el-Husrî, Ebu İshak İbrahim el-Kayravanî, Zehru’l- Adâb, Kahire, 1970.
• el-Kadî, Abdulcebbar el-Muğnî, XVI, (İ’câzu’l- Kur’ân) nşr. Taha Hüseyin -Emin
• el-Hulî, Kahire, 1380/1960.
• el-Kazvinî, Celalüddin, Telhîsu’l-Miftah, İstanbul, 1312.
• _____,el-İzâh, nşr. Heyet, I-II, Bağdat, ts.
• el-Muğni,(İ’câzu’l-Kur’an), nşr. Taha Hüseyin-Emin el-Huli, Kahire, 1380/1960, XVI/197 vd.
• er-Râzî, Fahruddin,Nihâyetü’l-İcâz fîDirâyeti’l-İ‘câz, nşr.NasrullahHacımüftüoğlu, Dâr-ı Sâdır, Beyrut, 1424/2004.
• _____,Nihâyetu’l-’Ukûl fî Dirâyeti’l-Usûl, Raşid Efendi ktp. nr.504, Kayseri.
• er-Rummânî, Ali b. İsâ, en-Nüket fî İ’câzi’l-Kur’ân (üç risale bir arada) nşr. M. Halefullah M. Zağlûl Sellâm, Mısır, 1387/1968.
• es-Se’alibi, Ebu Mansur, el-Fevâid ve’l-Kalâid (Başka Risalelerle birlikte), nşr. Ali el-Hakanî, Beyrut, ts.
• _____,el-İ’câz ve’l-İcâz, nşr. İskender Asaf, Beyrut, ts.
• es-Sekkâkî, Yusuf, Miftâhu’l-’Ulûm, Mısır, 1937.
• es-Suyutî, Celâluddin, Hüsnü’l-Muhazara, Kahire, ts.
• _____, Ukudu’l-Cümân (şerhiyle birlikte), Mısır, 1305.
• et-Teftezani, el-Muhtasaru’l-Me’ani, İstanbul, 1307.
• _____, Mutavvel, İstanbul, 1309.
• ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Carullah Mahmud, el-Keşşâf an Hakâiki’t-Tenzil ve Uyûni’I- Ekâvil, I-IV, Beyrut, ts.
• ez-Zemlekânî, Kemalüddin Abdulvahid, el-Burhân el-Kâşif ‘an İ’câzi’l-Kur’ân, Bağdat, 1974.
• Firûzâbâdî, Kâmusu’l-Muhit, trc. Asım Efendi,I-IV, İstanbul 1304
• Hacımüftüoğlu, Nasrullah, Kur’ân’ın Belağatı ve İ‘câzı Üzerine, Erzurum, 2001.
• _____, İ‘caz ve Belağat Deyimleri, Erzurum 2001.
• _____,Belağat Ekolleri ve Anadolu Belağat Çalışmaları, Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Sayı, 8, Erzurum, 1988 (ayrı basım).
• _____, Kelâmcılar İle İslâm Felsefecilerinin Belağat ve İ’câz İlimlerinin Gelişmesinde Rolleri, Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Sayı, 9-10, Erzurum, 1989.
• _____, Belağat İlminin Gelişmesine Müessir Olan Kaynaklar, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Erzurum, 1993, XI.
• _____,Bedi’ maddesi, TDV İslam Ansiklopedisi, 1992, V.
• _____,Beyan maddesi, TDV İslam Ansiklopedisi, 1992, VI.
• Hattabî, Hamd b. Muhammed, Beyânu İ’câzi’l- Kur’ân (Selâse Resâil), nşr. M.
• Halefullah - M. Zağlûl Sellâm, Kahire, 1387/1968.
• İbn Haldun, Mukaddime, Beyrut, 4. baskı, ts.
• İbn Kuteybe, Te’vilu Müşkili’l- Kur’ân, nşr. : Ahmed Sakr, Kahire, 1393/1973.
• İbn Manzur, Lisânü’l-Arab, nşr. Yusuf Hayyat-Nedim Maraşlı, Beyrut ts.
• İbn Reşîk, el-Kayravanî, el-Umde, nşr. M. Muhyiddin Abdulhamid, Beyrut, 1972 .
• İbnü’l-Esir, Ebu’l-Feth Nasrullah el-Cezerî, el-Meselü’s-Sâir fî Edebi’l-Katibi ve’ş-Şâir, I-II, Beyrut, 1411/1990.
• Kudâme b. Ca’fer, Nakdü’n- Nesr, nşr. Taha Hüseyin-A. el-Abbâdî, Beyrut, 1400/1980.
• Muallim Naci, İ’câz-ı Kur’ân, Dersaadet, 1308.
• Muhammed Fehmi, Tarihu Edebiyatı Arabiyye, İstanbul, 1332.
• Muhammed Rıfat, Mecâmiü’l-Edeb, İstanbul, 1308.
• Seyyid Şerif el-Cürcani, Haşiyetü’l-Keşşâf (Keşşâf Tefsiri ile birlikte) Daru’lMa’rife, Beyrut, ts. I-IV.
• Vankûlî, Muhammed b. Mustafa Vankulî Lugatı, İstanbul 1141.