COMPARISON OF ANATOLIAN AND CYPRUS VARIANTS OF THE TALE “CHICKPEA BOY”

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 16, 1 - 9

Filiz Erduran

Öz

Fairy tales, which have evolved through various stages from past to present, are among the oldest literary genres that contain the social structure, behaviors, power and fears of the society in which they are located and display extraordinary features. The fairy tale genre, which first found a place to spread through close cultural activities, later spread all over the world by being translated from its original sources. The spread and development of the fairy tale genre has also influenced the culture of societies nourished by the same culture, resulting in the emergence of common characteristics. Turkish Cypriot culture has a very rich heritage that is worth investigating, both in terms of its unique characteristics and its relevance to the cultures of the Turkish world, especially Turkey. Anatolian Turks and Turkish Cypriots are two closely related communities. For this reason, the fairy tale traditions of both cultures are similar to each other. The main subject of our study is the comparative analysis of the “Nut Boy Tale” in Anatolian and Turkish Cypriot tales. It has been attempted to determine how the accumulation of fairy tales that preserve the social subconscious of the Anatolian area and Turkish Cypriot culture throughout history is reflected.

Anahtar Kelimeler

Anatolian tale , Cyprus tale , variant , motif , culture.

"Nohut Oğlan Masalı"nın Anadolu ve Kıbrıs Varyantlarının Karşılaştırılması

Öz

Geçmişten günümüze çeşitli aşamalardan geçerek meydana gelen masallar, içinde bulundukları toplumun sosyal yapısını, davranışlarını, gücünü, korkularını bünyelerinde barındıran ve olağanüstü özellikler gösteren en eski edebî türlerin başında gelmektedir. Önceleri yakın kültürel etkinliklerle yayılma alanı bulan masal türü, daha sonra asıl kaynaklarından tercüme edilerek tüm dünyaya yayılmıştır. Masal türünün yayılma göstererek gelişmesi aynı kültürden beslenen toplumların kültürünü de etkileyerek ortak özelliklerin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Kıbrıs Türk kültürü hem kendine özgü özellikleri bünyesinde barındıran hem de başta Türkiye olmak üzere Türk dünyası kültürleriyle ilgisi yönünden araştırılmaya değer oldukça zengin bir birikime sahiptir. Anadolu Türkleri ve Kıbrıs Türkleri birbirine yakın iki akraba toplumdur. Bu sebeple her iki kültürün masal geleneği birbirine benzemektedir. Bizim çalışmamızın ana konusunu Anadolu ve Kıbrıs Türk masallarında yer alan “Nohut Oğlan Masalı”nın karşılaştırmalı olarak incelenmesi oluşturmaktadır. Anadolu sahası ve Kıbrıs Türk kültürünün toplumsal bilinçaltını içinde muhafaza eden masalların tarih boyunca sağladığı birikimin nasıl yansıdığı tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anadolu masalı , Kıbrıs masalı , varyant , motif , kültür.

Kaynakça

• Aktaş, Ş. (1991). Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Akın, E. (2019). Mustafa Ruhi Şirin’in Çocukları Uçuran Masallar Dizisinde Mekân Algısı. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi. 3(1): 30-36.
• Alsaç, F. (2017). Anadolu Masallarında Yapı, İzlek ve Masal Kahramanlarının Tip Tahlili. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doktora Tezi).
• Altun, I. & Keser, U. (2013). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin Unutulan Barış Elçileri; Marunîler, Yapılanlar ve Yapılamayanlar Üzerine Kesitsel Bir Bakış. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi. (2): 52-75.
• Atun, S. (2010). Kıbrıs Türk Edebiyatı. Gazimağusa: Samtay Vakfı Yayınları.
• Binyazar, A. (2015). On Beş Türk Masalı. İstanbul: Can Sanat Yayınları.
• Çetindağ Süme, G. (2024). Limon Kız Masalının Sembolik Çözümlemesi. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 17(48): 1939-1953. https://doi.org/10.12981/mahder.1526070
• Erol Çalışkan, Ş. S. & Bayraktar, M. (2021). Fantastik Çocuk Yazınında Türk Mitolojisinin Bulunma Durumu: Yeşim Taşı Efsanesi Örneği. Turkish Studies – Language and Literature. 16(3): 1559-1572.
• Erol Çalışkan, Ş. S. (2024). Kıbrıs Türk Masallarında Büyü Motifi. Turkish Studies – Language and Literature. 19(4): 1505-1517.
• Günay, U. (1992). "Türk Masallarında Aile". Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi. Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu.
• İslamoğlu, M. & Öznur, Ş. (2012). Karşılaştırmalı Kıbrıs Türk ve Rum Masalları. Kıbrıs: Gökada Yayınları.
• Karatay, H. (2007). Dil Edinimi ve Değer Öğretimi Sürecinde Masalın Önemi ve İşlevi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 5(3): 463-475.
• Oğuz, M., Ö. (Ed.). (2008). Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Özdemir, E. (1992). Yazınsal Türler. Ankara: Bilgi Yayınları.
• Şen, C. (2022). Orbay Deliceırmak’ın “Hüzzam ile Özgürlük” Şiirinde Kıbrıs Türk Tarihinin Üç Dönemi. Sözün Tarihi-Tarihin Sözü: Edebiyat ve Tarih İlişkisi. Editörler: Mustafa Göleç vd. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Yayınları. 307-315.
• Şenocak, E. (2016). Halk Anlatı ve İnanışlarında Mitolojik Bir Meyve: Nar. AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi. 4(18): 228-251.
• Şimşek, E. (2001). Yukarı Çukurova Masallarında Motif ve Tip Araştırması 1. Cilt. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Solak, N. (2018). Kitap Tanıtımı Kıbrıs Masalları. Kıbrıs Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi. 2(3): 87-90.
• Tekin, M. (2002). Roman Sanatı-1. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Türk Dil Kurumu (t.y.). Türk Dil Kurumu Sözlükler. 13.03.2025 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişilmiştir.