The Characters Of Salur Kazan Tutsak Olup Oglu Uruz Cikardigi Boy

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 16, 10 - 28

Dursun Can Eyüboğlu

Öz

Humanity has developed over time and invented many things. One of these is oral culture products, which are a product of thousands of years of common memory, and one of them is epics. Dede Korkut is the common value, wealth, heritage of the Turkic nation and all of humanity; it is a great epic that contributes to world civilization, peace, wealth. The eleventh epic in the Book of Dede Korkut is Salur Kazan Tutsak Olup Oglu Uruz Cikardigi Boy. The subject of the epic is that a son rescues his father who is captured. This epic is quite similar to Kazilik Koca Oglu Yigenek Boyu and Usun Koca Oglu Segrek Boyu. These three epics are different variants of the same epic. They have differentiated throughout history and become seperate epics. This epic has legendary-mythological-shamanistic roots that go back to the depths of history. The protagonists of the epic are Salur Kazan and Uruz. In this epic, both the father and son are treated as protagonists. In Salur Kazan Tutsak Olup Oglu Uruz Cikardigi Boy, the following personal names are mentioned: Alp Rustem, Bamsi Beyrek, Bay Bori, Bayindir Han, Dede Korkut, Dolek Evren, Eylik Koca, Firavun, Kara Gune, Muhammed, Parasar, Salur Kazan, Uruz. In this study, the characters in Salur Kazan Tutsak Olup Oglu Uruz Cikardigi Boy in Dede Korkut were examined. The characters in the narrative were examined collectively and a general evaluation was made on the characters. Thus, it is aimed to contribute to a better understanding of the characters in the narrative and the Oghuz community.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut , Salur Kazan , Uruz , Epic , Character

Salur Kazan Tutsak Olup Oğlu Uruz Çıkardığı Boy'un Kişileri

Öz

İnsanoğlu zamanla gelişmiş, birçok şeyleri icat etmiştir. Bunlardan biri de binlerce yıllık ortak hafızasının bir ürünü olan sözlü kültür ürünleri, onlardan biri de destanlardır. Dede Korkut Türk milletinin ve bütün insanlığın ortak değeri, zenginliği, mirasıdır; dünya medeniyetine, barışına, zenginliğine katkı sağlayan büyük bir destandır. Dede Korkut Kitabı’ndaki on birinci boy Salur Kazan Tutsak Olup Oğlu Uruz Çıkardığı Boy’dur. Boyun konusu, bir oğulun tutsak düşen babasını kurtarmasıdır. Bu boy Kazılık Koca Oğlu Yigenek Boyu ve Uşun Koca Oğlu Segrek Boyu ile oldukça benzerdir. Bu üç boy aynı destanın farklı varyantlarıdır. Tarihi süreçte farklılaşarak ayrı destanlar haline gelmişlerdir. Bu boyun tarihin derinliklerine uzanan efsanevi-mitolojik-şamanistik kökleri vardır. Boyun başkahramanı Salur Kazan ve Uruz’dur. Bu boyda baba oğulun ikisi de başkahraman olarak işlenmiştir. Salur Kazan Tutsak Olup Oğlu Uruz Çıkardığı Boy’da Alp Rüstem, Bamsı Beyrek, Bay Böri, Bayındır Han, Dede Korkut, Dölek Evren, Eylik Koca, Firavun, Kara Güne, Muhammed, Parasar, Salur Kazan, Uruz kişi adları geçmektedir. Bu çalışmada Dede Korkut’taki Salur Kazan Tutsak Olup Oğlu Uruz Çıkardığı Boy’un kişileri incelenmiştir. Anlatıda geçen kişiler toplu olarak incelenmiş, kişiler üzerinde genel bir değerlendirme yapılmıştır. Böylece anlatıdaki kişilerin, Oğuz topluluğunun daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut , Salur Kazan , Uruz , Destan , Kişi

Kaynakça

• ABDULLA, K. (2015). Mitten Yazıya veya Gizli Dede Korkut. Akt. Ali Duymaz. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• AKAR, A. (2016). Dede Korkut Hikayelerinde Dil-Düşünce İlişkileri. III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi “Dede Korkut ve Türk Dünyası” (Çeşme-İzmir, 19-23 Ekim 2015) Bildiriler Kitabı, 1. Cilt. Edit. Metin Ekici vd. İzmir: Ege Üniversitesi. 81-93.
• AKKOYUN KOÇ, T. (2020). Dede Korkut Hikâyelerinde Söylem Çözümlemesi ve Kültürel Kimliğin Öğretimi. Doktora tezi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Erzurum.
• AMANOĞLU, E. K. (1999). Kişi Adlarında Eski İnançların İzleri: Dede Korkut. Atatürk Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 11: 53-59.
• BALTA, N. (2013). Gaziantep’te Çocuklara Ad Verme Geleneği. Folklor/Edebiyat. 19(76): 195-206.
• BİKTAGİROVA, Z. (2016). Dede Korkut Kitabındaki Etnik Görünümler. III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi “Dede Korkut ve Türk Dünyası” (Çeşme-İzmir, 19-23 Ekim 2015) Bildiriler Kitabı, 1. Cilt. Edit. Metin Ekici vd. İzmir: Ege Üniversitesi. 285-289.
• ÇETİN, İ. (2015). Dede Korkut/Korkut Ata ve Müziği. Düşünce Hayatımızda ve Kültürümüzde Dede Korkut Uluslararası Sempozyumu (Bayburt, 21-22 Mayıs 2015) Tebliğler. Edit. Fatih Yalçın ve Kürşad Kara. Bayburt: Bayburt Üniversitesi Yayınları. 121-128.
• DEMİR, N. (2016). Dede Korkut Destanı’nın Türkiye Sınırları İçerisindeki Mirasları. III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi “Dede Korkut ve Türk Dünyası” (Çeşme-İzmir, 19-23 Ekim 2015) Bildiriler Kitabı, 1. Cilt. Edit. Metin Ekici vd. İzmir: Ege Üniversitesi. 429-443.
• DİVİTÇİOĞLU, S. (2015). Sekiz Türk Boyu Üzerine Bazı Gözlemler. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• DUYMAZ, A. (1997). Bir Destan Kahramanı Salur Kazan. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• EKİCİ, M. (2019). Dede Korkut Kitabı Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası, Soylamalar ve 13. Boy, Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi, Orijinal Metin (Tıpkıbasım), Transkripsiyon, Aktarma. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• ELÇİN, Ş. (2016). Türk Dilinde Destan Kelimesi ve Mefhumu. İslamiyet Öncesi Türk Destanları (İncelemeler- Metinler). Haz. Saim Sakaoğlu ve Ali Duymaz. İstanbul: Ötüken Neşriyat. 18-27.
• ELİUZ, Ü. (2001). Dede Korkut Hikayelerindeki Şahıs Kadrosunun Karakter Yapıları Bakımından İncelenmesi. Bilig. 18: 63-86.
• ERCİLASUN, A. B. (1994). Dede Korkut Kitabı ile Oğuz Destanı Arasındaki Münasebetler. I. Sovyet-Türk Kollokyumu. Bakü, 1-8 Temmuz 1988. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1988. Ankara: TDK Yay. Ankara. 69-89.
• ERCİLASUN, A. B. (2004). Zikredilen Şahıslara Dayanılarak Dede Korkut Boylarının Kronolojik Sıralanması. II. Milletlerarası Dede Korkud Kollokyumu (Bakü, Azerbaycan, 21-26 Aralık 1998); Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1998/I. Ankara: TDK Yay. 61-69.
• ERDEM, M. (1998). Dede Korkut Türkmenistan Varyantları. Doktora tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• ERDOĞAN, M. (2020). Dede Korkut Hikayeleri’nin Jung’un Arketipler ve Psikolojik Tipler Kuramı Bağlamında İncelenmesi. Yüksek lisans tezi. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• ERGİN, M. (1989). Dede Korkut Kitabı I. / Giriş- Metin- Faksimile. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
• EYÜBOĞLU, D. C. (2019). Korkut. İstanbul: Cinius Yayınları.
• EYÜBOĞLU, D. C. (2022). Dede Korkut’taki Bamsı Beyrek. Asya Studies-Academic Social Studies/Akademik Sosyal Araştırmalar. 6(21): 163-182.
• EYÜBOĞLU, D. C. (2022b). Dede Korkut’taki Bayındır Han Üzerine Bir Değerlendirme. Anasay. 22: 275-315.
• EYÜBOĞLU, D. C. (2022c). Dede Korkut’taki Salur Kazan Üzerine Bir Değerlendirme. Oğuz-Türkmen Araştırmaları Dergisi. 6(1): 87-145.
• EYÜBOĞLU, D. C. (2022d). Salur Kazan’ın Evi Yağmalandığı Boy’un Tarihi. Bengi: Dünya Yörük-Türkmen Araştırmaları Dergisi. 5(2): 137-179.
• EYÜBOĞLU, D. C. (2023). Kam Böri’nin Oğlu Bamsı Beyrek Boyu’nun Tarihi. Kafdağı. 8(1): 37-99.
• EYÜBOĞLU, D. C. (2024). Dede Korkut Destanları. İstanbul: Cinius Yayınları.
• EYÜBOĞLU, İ. Z. (1998). Anadolu Mitolojisi-Anadolu Üçlemesi 2. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• GÖKYAY, O. Ş. (1973). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Başbakanlık Kültür Müşteşarlığı Kültür Yayınları.
• İBRAYEV, Ş. (2000). Ebedî Miras. Akt. Nurettin Aksu. Kazakistan’da Dede Korkut. Haz. Abdimalik Nısanbayev vd. Ankara: AKM Yayınları. 15-43.
• JİRMUNSKİY, V. M. (1961). Kitabı Korkud ve Oğuz Destanı Geleneği. Çev. İsmail Kaynak. Türk Tarih Kurumu Belleten. 100: 609-629.
• KARAKAŞ, R. (2012). Dede Korkut Hikâyelerindeki Bey Oğullarının Nitelikleri ve İşlevleri. Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 21(1): 155-168.
• KARAKAŞ, R. (2013). Dede Korkut Hikâyelerinde ‘Tutsaklıktan Kurtarma Motifi’ ve ‘Bey Oğulları’ Arasındaki İlişki. Turkish Studies. 8(1):1867-1879.
• KIRMAN, Ü. (2004). Dede Korkut Anlatılarının Karşıtlıklar Kuramına Göre Çözümlemesi ve Bu Kuramın Anlatı Öğretiminde Kullanımı. Doktora tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İzmir.
• KONIRATBAYEV, A. (2000). Korkut Ata Hakkında. Akt. Dinara Düysebayeva. Kazakistan’da Dede Korkut. Haz. Abdimalik Nısanbayev vd. Ankara: AKM Yayınları. 147-182.
• NISANBAYEV, A. (2000). Türk Halklarının Büyük Düşünürü Korkut Ata. Akt. Dinara Düysebayeva. Kazakistan’da Dede Korkut. Haz. Abdimalik Nısanbayev vd. Ankara: AKM Yayınları. 1-13.
• ÖZARSLAN, B. B. (2012). Dede Korkut Hikâyelerinde Egemenlik Kavramına Ait Unsurlar. Karadeniz Araştırmaları. 35: 101-109.
• SÜMER, F. (1959). Oğuzlar’a Ait Destani Mahiyetde Eserler. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. XVII(3-4): 359-455.
• SÜMER, F. (1972). Oğuzlar / (Türkmenler) Tarihleri- Boy Teşkilatı- Destanları. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• ŞAHİN, A. (2017). Dede Korkut Hikâyeleri’nde Yapı. Yüksek lisans tezi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Elâzığ.
• TEZCAN, S. ve BOESCHOTEN, H. (2001). Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• YALDIZ, F. (2016). Dede Korkut ve Göç. III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi “Dede Korkut ve Türk Dünyası” (Çeşme-İzmir, 19-23 Ekim 2015) Bildiriler Kitabı. 3. Cilt. Edit. Metin Ekici vd. İzmir: Ege Üniversitesi. 1487-1498.