Güncel Yaklaşımlar Işığında Banka Denetimi

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 1, 95 - 105, 26.07.2024

Göksel Tiryaki

Öz

Bankalar sahip oldukları para toplama imtiyazı ve ekonomiler için taşıdıkları önem nedeniyle
hemen her ülkede sıkı bir düzenleme ve denetimin muhatabı olmaktadır. Banka denetimi, bankaların
faaliyetlerinin emin bir şekilde devamı için gereklidir. Öte yandan ihtiyati banka denetimi (Prudential
Bank Supervision) olarak ifade edilen bu denetimi diğer iç ve dış denetim türlerinden ayıran temel bazı
unsurlar bulunmaktadır. Bankaların hukuk kurallarına uyum durumları, risk profilleri, maruz kaldıkları
riskleri yönetme kabiliyetleri, yönetim süreçlerinin yeterliliği, iş modellerinin sürdürülebilirliği,
karşı karşıya kaldıkları risklerle uygun düzeyde sermaye ve likidite sahibi olup olmadıkları banka
denetiminin konusuna girmektedir. Bu geniş yelpazedeki konularda yapılan denetimin temel amacı
ise bankanın yükümlülüklerini vadesinde yerine getirebilme kapasitesi olarak ifade edilebilecek mali
sağlamlığı ile ilgili bir görüş oluşturmaktır. Ülkemizde bu kapsamdaki banka denetimi görevini halen
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu bünyesinde yerinde denetimden sorumlu bulunan
Bankalar Yeminli Murakıpları icra etmektedir. Denetleme anlamına gelen murakabe kelimesinden
gelen murakıp sözcüğü denetçi demektir. Yasal açıdan bankacılık denetiminden sorumlu olarak ilk
kez 1933 yılında mevzuata girmiş, o dönemki anonim şirket murakıplarından ayırt etmek için “Yeminli
Murakıp” ifadesi tercih edilmiştir. İhdas edildikleri günden beri değişen Bankacılık Kanunları uyarınca
farklı kamu kurumlarına bağlı olarak görev yapan Bankalar Yemin Murakıplarınca yürütülen bu ciddi
kamu görevi günümüzün bilgi ve teknoloji dünyasında değişime uğramaktadır. Artan dijitalleşme
koşullarında ve değişen finansal sistemde, düzenleme ve denetim teknolojileri (RegTech, SupTech)
geleneksel banka denetim anlayışını ve araçlarını dönüştürmeye başlamıştır. İnsan tecrübesinin
en başat unsur olduğu banka denetiminde, murakıpların geleneksel formasyonlarını teknolojik
yöntemlerle harmanlamaları da büyük önemi haizdir.

Anahtar Kelimeler

Bankacılık, Denetim, Dijitalleşme, Sürdürülebilirlik, Murakıp

Kaynakça

• 1. BCBS, (2024). The Basel Committee on Banking Supervision, Core Principles for Effective Banking Supervision, 25 April 2024, https://www.bis.org/bcbs/publ/d573.htm
• 2. Çetin, A., Tiryaki, G. (2023). Bankacılık Sektörünün Denetiminde Kurumsal Yapı ve Uygulamalar, Kamu Yönetiminde Denetim: Temel Paradigmalar, Değişim ve Yeni Yönelişler (M. Önder, H. Ö. Köse, Ed.), 159-188, 2023, Ankara: T.C. Sayıştay Başkanlığı.
• 3. ECB, (2024). European Central Bank, Banking Supervision, Supervision Blog, Reforming The SREP: An Important Milestone Towards More Efficient and Effective Supervision in A New Risk Environment, 28 May 2024, https://www.bankingsupervision.europa.eu/press/blog/2024/html
• 4. Taşcıoğlu, A. (Hazırlayan) (1998). Cumhuriyet Dönemi Bankalar Kanunları ve İlgili Yasal Düzenlemeler, Türkiye Bankalar Birliği, İstanbul.
• 5. Tiryaki, G. (2012). Finansal İstikrar ve Bankacılık Düzenlemeleri (1990-2010 Türkiye Tecrübesi Işığında), Kasım 2012, İstanbul: Türkiye Bankalar Birliği.
• 6. Tiryaki, G. (2024). Paranın Gelişimi ve Geleceği, Bankacılar Dergisi, TBB, 128. Sayı, Sayfa 69-84.
• 7. Tiryaki, G. (2016). Para ve Finansın Dönüşümü, 1. Baskı, Ocak 2016, 237, Ankara: Efil Yayınevi.