KÜTÜPHANELERDE YAPISAL OLMAYAN MALZEME KAYNAKLI RİSKLER

Yıl 2014, Sayı: 2, 21 - 37, 30.10.2014

Alpaslan Kuzucuoğlu Alpaslan Hamdi Kuzucuoğlu

Öz

Kütüphanelerde bulunan nadir kitaplar, el yazması eserler ve diğer kütüphane
malzemesi yapısı itibariyle hasar görebilir nitelikte olduğundan, afetler karşısında
ciddi hasar almakta ya da tamamen yok olmaktadır. Dünyada meydana gelen
deprem, yangın, su baskını, kasırga gibi afetlerin ardından gerek kütüphane binaları
gerekse bünyelerinde bulunan paha biçilemez eserlerin etkilenmesi ve bu
eserlerin geri döndürülemez şekilde tahrip olması; kültürel mirasın korunması
kavramı açısından ciddi bir sorun teşkil etmektedir. Bu mekânları kullananlar
ile görev yapan personel de yaralanma ve can kaybı ile sonuçlanacak afet ve acil
durum risklerinden etkilenmektedir. Yüzlerce yıllık birikimiyle önemli bir tarihi
geçmişe sahip ve tüm insanlığın ortak mirası olan eserleri barındıran ülkemiz
kütüphane binaları da zaman zaman afet etkileriyle hasar almaktadır. Bu eserlerin
bulunduğu kütüphanelerdeki olası risklerin azaltılması göz ardı edilmemesi
gereken bir konudur. Son yıllarda kütüphane yapılarında risk azaltıcı modern
teknolojiler ve olası bir afet anında hızlı müdahaleye imkân sağlayacak önlemler
içeren yoğun çalışmalar yapılmaktadır. Kütüphanelerde yapısal risklerin yanında
yapısal olmayan risklerin de ortadan kaldırılarak, kültür mirasının koruma
altına alınması ve bu amaç için tüm imkânların seferber edilmesi öncelikli ola-
rak ele alınması gereken bir konudur. Kütüphanelerde olası bir afetin / acil durumun
ardından, karşı direnç kapasitesiyle bir an önce iyileştirme çalışmaları
başlatılarak, operasyonel faaliyetlere en kısa sürede dönülmesi sağlanmalıdır.
Yeni kütüphanelerin inşasında ve halen faaliyetlerine devam eden mevcut kü-
tüphanelerde yapılacak olan yenileme ve risk azaltma çalışmalarında personel,
kullanıcı, bina ve kütüphane malzemesine yönelik afet odaklı (deprem, yangın,
sel vb.) analizlerinin yapılması gerekir. Bu çalışma kapsamında, kütüphane binalarında
yapıyı taşıyıcı özellikte olmayan malzemelere yönelik risklerin incelenmesi,
6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kapsamında bu risklerin değerlendirilmesi
ve koruyucu tedbir önerilerinin sunulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kütüphanelerde afet risk yönetimi, risk azaltma, bilgi ve belge yönetimi, risk analizi, kültürel mirasın korunması

Kaynakça

• Alyamaç K. E. ve Erdoğan, A. S. (2005). Geçmişten günümüze afet yönetmelikleri ve uygu- lamada karşılaşılan tasarım hataları, Deprem Sempozyumu içinde (717-715). Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi.
• A project of governor's office of emergency services department of general services, Division of the State Architect Seismic Safety Commission Department of Education. (2003). Cali- fornia: Guide and Checklist For Nonstructral Earthquake Hazards in California Schools. 15 Şubat 2014 tarihinde http://www.documents.dgs.ca.gov/dsa/pubs/SB1122.pdf adresinden erişildi.
• Ataman, B. K. (2008). Arşiv ve kütüphanelerde yangınla mücadele. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Bilgi ve Belge Araştırmaları Dergisi, 1, 1-14.
• Binaların yangından korunması hakkında yönetmelik. (2007). Resmi Gazete, tarih: 19.12.2007, sayı: 26735.
• Boğaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırmaları Enstitüsü. (2005). Ya- pısal Olmayan Tehlikelerin Azaltılması (YOTA) El Kitabı.
• Centel, T., (1992). Çocuklar ile gençlerin iş güvenliği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınla- rı.
• Demircioğlu, A. M. ve Centel, T. (2002). İş hukuku (8. bs.), İstanbul: Beta Basım Yayım Dağı- tım.
• Dizdar, E. (2001). Kaza sebeplendirme yaklaşımları. Türk Tabipleri Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik http://www.ttb.org.tr/MSG/dergi/temmuz07/kaza.pdf adresinden erişildi. 7, 28-29. 13 Aralık 2013 tarihinde
• FEMA (Federal Emergency Management Agency). (2011). Reducing the risks of nonstructural earthquake damage: a practical guide. California: Applied Technology Council.
• Fierro E., Freeman S., Perry C., (1995). A practical guide, reducing the risks of nonstructural earthquake damage. California: California: Applied Technology Council.
• İş sağlığı ve güvenliği kanunu. (2012). Resmî Gazete, yayım tarihi: 30 Haziran 2012, kanu- nun sayısı: 6331, Resmi Gazete sayısı: 28339.
• İşyerlerinde acil durumlar hakkında yönetmelik. (2013). Resmî Gazete, yayım tarihi: 18 Ha- ziran 2013, Resmi Gazete sayısı: 28681.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi (26. bs.). Ankara: Nobel Yayın.
• Kaya, Z. F. (2008). Kültürel mirasın korunması ve afetler: su ve ateşle çelikleşenler. İstanbul: Güncel Yayıncılık.
• New Zealand Library and Information Association. (1998). Health and safety issues in volun- tary code of practice for New Zealand libraries. Wellington, N.Z.: New Zealand Library and Information Association.
• Özdemir, Ş. ve Topçuoğlu, H. (2009). İş sağlığı ve güvenliği performans ölçümü ve izleme. Mühendis ve Makine, 50 (592), 30-33.
• Özkılıç, Ö. (2005). İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri ve risk değerlendirme metodoloji- leri. Ankara: TISK- Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu.
• Stein R. S. (2003). Earthquake conversations. Scientific American, 288 (1), 72-79. 15 Nisan 2014 tarihinde https://seismo.berkeley.edu/news/stein_lawson_lec.pdf adresinden erişildi.
• Stovel, H. (1998). Case study: evacuation plan, amerongen castle, Netherlands, risk prepa- redness: a management manuel for world cultural heritage. Rom: ICCROM. 10 Nisan 2014 http://www.iccrom.org/ifrcdn/pdf/ICCROM_17_RiskPreparedness_en.pdf adresinden erişildi. tarihinde
• Sunil, A. ve Kumar, P. (2009). Preservation of library materials: problems and perspective. DESIDOC Journal of Library & Information Technology, 29 (4), 37-40.
• Tehlikeli maddelerin ve müstahzarların sınıflandırılması, ambalajlanması ve etiketlenmesi hakkında yönetmelik. (2008). Resmi Gazete, yayım tarihi: 26.12.2008, Resmi Gazete sayısı: 27092.
• UNESCO. (1999). Disaster planning: prevention, preparedness, response, recovery. Safeguar- ding http://webworld.unesco.org/safeguarding/en/ adresinden erişildi. project CD. 20 Nisan 2014 tarihinde
• Ventura, C. E. and Kharrazi, M. H. K. (2004). Performance of OFC's in earthquakes by Sha- ke Table Tests. In: 13th World Conference on Earthquake Engineering (1-15).Vancouver B.C., http://www.iitk.ac.in/nicee/wcee/article/13_80.pdf adresinden erişildi. 25 Şubat 2014 tarihinde
• Waller, R. (2003). Cultural property risk analysis model: development and application to pre- ventive conservation at the Canadian Museum of Nature. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Goteburg: Goteburg Üniversitesi.