A PROPOSAL FOR A “PROFESSIONAL CODES OF ETHICS” FOR TURKISH ARCHIVAL PROFESSION

Yıl 2015, Sayı: 4, 1 - 19, 15.11.2016

Sevil Pamuk

Öz

Mesleklerin,
mesleğe ilişkin uygulamalara yön vermek üzere hazırlanmış meslek (ahlakı) etiği
kuralları vardır. Meslek etiği kuralları, meslek mensupları ve örgütlerinin
meslekle ilgili doğru davranış prensiplerini esas almalarında rehberlik
etmekte, mesleğin vazgeçilmez olan sorumluluklarını açıklamakta, mesleki itibar
ve saygınlığı güçlendirmektedir. Bu yüzden mesleki etik kurallar ahlaki
ilkelerin amaçları esas alınarak hazırlanmalı, uygulamada geçerlilik
kazanabilmesi için hukuki kuralların amaçlarına sahip olmalı ve uygulanabilmesi
için de mutlak şekilde hukuki bir zemine kavuşturulmalıdır. Mesleki açıdan
güçlü geleneğe sahip bazı ülkeler 1930’lu yılların sonlarından itibaren
arşivcilik mesleğinin etik kurallarını geliştirmişlerdir. Belge varlığı
bakımından önemli bir konuma sahip olan Türkiye’de, -2009 yılında yedi maddeden
oluşan bir meslek etiği ilkeleri hazırlanmış olmasına rağmen- arşiv alanında
resmi olarak uygulanan ve uygulama niteliği yüksek mesleki etik ilkeleri
açıklayan bir metnin bulunmaması bir eksikliktir. Bu çalışmanın amacı da,
Türkiye’de arşiv alanında etik kuralların eksikliğine dikkat çekmek, bu
eksikliği giderecek etik kuralları belirleyerek Türkiye için “Arşivcilik
mesleği etik kurallarını açıklayan bir metin önerisi” sunmaktır. Bu araştırmada
betimleme yöntemi kullanılmış ve ulaşılan veriler literatür taraması ile elde
edilmiştir.

Anahtar Sözcükler: Etik, etik kurallar, arşiv ve etik, profesyonellik ve
etik, Türkiye.

Abstract

Professions have professional codes
of ethics that are prepared in order to provide direction for practices related
to the profession. Professional ethical rules guide members of the profession
and form the basis of an organization’s proper principles of behaviour related
to that profession. These rules also convey the profession’s required
responsibilities and strengthen professional esteem and respect. For this
reason, professional ethical rules should be prepared by taking the aims of
moral principles as their basis, should have the goals of legal rules in order
to achieve validity in practice, and should attain certainty in legal grounds
so they can be implemented. Certain countries having strong professional traditions,
developed ethical rules for the archive profession as of the end of the 1930s.
In Turkey, which has an important position with regard to document holdings,
there is a lack of any text that might be implemented in the archive field and
which would proclaim high professional principles of ethics for implementation
– despite the fact that a seven-paragraph professional principles of ethics
document was prepared in 2009. The purpose of this study is to draw attention
to the lack of ethics rules in the archive field in Turkey, and this presentation
of the “proposal announcing the ethics rules for the archivist profession” in
Turkey, aims to determine the ethics rules needed to remedy this shortfall. The
descriptive method has been used in this research and the acquired data has
been obtained by an examination of the literature.

Keywords: Ethics, code of ethics, archives and ethics,
professionalism and ethics, Turkey.

Anahtar Kelimeler

Etik, etik kurallar, arşiv ve etik, profesyonellik ve etik, Türkiye

Kaynakça

• AAC. (2016). Code of ethics of Catalan archivists. Retrieved from May 20, 2016, http://www.concernedhistorians.org/content_files/file/et/143.pdf. ACA. (2016a). Code of ethics. Retrieved from June 12, 2016, http://archivists.ca/content/code-ethics. ACA. (2016b). Code of ethics. Retrieved from June 13, 2016, http://www.counseling.org/docs/default-source/library-archives/archived-code-of-ethics/codeethics05.pdf?sfvrsn=4. ACA. (2016c). Code of ethics. Retrieved from June 14, 2016, https://www.counseling.org/resources/aca-code-of-ethics.pdf. Aren, T. (1998). Özel arşivler ve kamu arşivleriyle ilişkileri. In R. Erişti, H. O. Yıldırım, V. Atik & Y. Yay (Eds.), I. Milli Arşiv Şurası 20-21 Nisan 1998 Ankara Tebliğler-Tartışmalar, (pp. 523-541). Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. ASA. (2016). Code of ethics. Retrieved from May 16, 2016, https://www.archivists.org.au/documents/item/715. Ataman, B. K. (1995) Arşivcilik terimleri sözlüğü. İstanbul: AREM. Aydın, N. (2009). Hukuka giriş. Ankara: Adalet. Benedict, K. (1988). Archival ethics. In J. G. Bradsher (Ed.), Managing Archives and Archival Institutions (pp. 174-184). London: Mansell Publishing. Benedict, K. (2010). An evolution in a code of ethics: the Society of American Archivists. In M. Turner, K. Benedict, Y. Boss-Rops & D. Carlisle (Eds.). 15. International Archivkongress on Archives 23 -29 August. Retrieved from January 15, 2010, www.Wien 2004.ica.org. Boss-Rops, Y. (2010). The ICA of ethics: a challenge for professional organization. M. Turner, K. Benedict, Y. Boss-Rops ve D. Carlisle (Eds.) 15. International Archivkongress on Archives 23 -29 August. Retrieved from Jen 15, 2010, www.Wien 2004.ica.org. Can, H. & Güner, S. (1999). Hukukun temel kavramları. Ankara: Siyasal Kitapevi. Cook, M. (2006). Professional ethics and practice in archives and records management in a human rights context, Journl of the Society of Archivists, 27(1), pp.1-15. Dinçkol, A. (2001). Hukuka giriş. İstanbul: DER. Donay, S. (1978). Hukuka giriş, İstanbul: Deniz Harp Okulu Sosyal Bilimler Bölümü. Durkheim, E. (1948). Meslek ahlakı. (M.Karasan, Trans.). Ankara: MEB. Furat, M. F. (2009). Arşivcilik meslek etiği. EKEV Akademi Dergisi, 41(1), 447-458. Gözler, K. (2009). Hukukun temel kavramları. Bursa: Ekin. Hatemi, H. (1976) Basın ahlakı. Istanbul: Çığır. Heimsoeth, H. (1987) Ahlak denen bilmece beş konuşma. (N. Uygur, Trans.). İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi. Horn, D. E. (1989). The development of ethics in archival practice. American Archivist, 52(1), 64–71. ICA. (2016). Code of ethics. Retrieved from May 26, 2016, http://www.ica.org/sites/default/files/ICA_1996-09-06_code%20of%20ethics_EN.pdf. Jimerson, R. C. (2006 ). Ethical concerns for archivists, The Public Historian, 28(1), 87-92. Kandur, H. (2004). Elektronik belgelerin özniteliklerinin elektronik belge yönetimi açısından incelemesi. In B. K. Ataman & M. Yalvaç (Eds.), Aysel Yontar Armağanı (pp. 121-131). İstanbul: Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi. Karakaş, H. S., Rukancı, F. & Anameriç, H. (2009). Belge yönetimi ve arşiv terimleri sözlüğü. Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. Keseroğlu, H. (2007). Bilgi ve belge yönetimi etiği ve Türkiye’de durumu. In A. Üstün & Ü. Konya (Eds.), Uluslararası Bilgi Hizmetleri Sempozyumu. İletişim 25-26 Mayıs 2006 (pp. 171-183). Istanbul: Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi. Kutlu, H.A. (2011). Muhasebe meslek ahlakı. İstanbul: Nobel. Ngulube, P. (2000). Professionalism and ethics in records management in the public sector in Zimbabwe. Records Management Journal, 10(3), 161-173. Özlem, D. (2004). Etik-ahlâk felsefesi. Istanbul: Inkilap. Pamuk, S. (2011). Arşivcilikte Meslek Etiğinin Gelişimi. In G. Sarıyıldız, N. Çiçek, İ. Keskin, & S. Pamuk (Eds.), Prof. Dr. Şevki Nezihi Aykut Armağanı (pp. 217-229). Istanbul: Etkin. SAA. (2016a). The archivist's code. Retrieved from May 28, 2016, http://www.archives.gov/preservation/professionals/archivist-code.html. SAA. (2016b). A code of ethics for archivists. Retrieved from May 29, 2016, http://www2.archivists.org/sites/all/files/1980%20Code.pdf. SAA. (2016c). Code of ethics for archivists. Retrieved from June 01, 2016, http://ethics.iit.edu/ecodes/node/4559. SAA. (2016d). Code of ethics for archivists. Retrieved from June 02, 2016, http://www.wipo.int/export/sites/www/tk/en/databases/creative_heritage/docs/saa_ethics_archivists.pdf. SAA. (2016e). Core values of archivists. Retrieved from June 03, 2016, http://www2.archivists.org/statements/saa-core-values-statement-and-code-of-ethics#.V5YJyNKyOko. SAA. (2016f). Code of ethics for archivists. Retrieved from June 03, 2016, http://www2.archivists.org/statements/saa-core-values-statement-and-code-of-ethics#.V5YJyNKyOko. San, A. (1988). Profesyonellik açısından İstanbul kütüphaneleri. In M. Alpay (Ed.), Türkiye’de Kütüphane Alanında Teori ile Uygulama İlişkisi Sempozyumu 7-8 Mayıs 1987 (pp. 191-207). Istanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi. Selimoğlu, S. K. (1998). Muhasebede meslek ahlâkı etik yaklaşımı. Muhasebe Denetimi Mesleğinde Yetkiler, Sorumluluklar ve Meslek Ahlakı İstanbul İSMMMO III. Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu 30 Nisan-04 Mayıs 1997 (pp. 144-158). Istanbul: İSMMMO. Süleymanoğlu, E. F. (2004). Arşivcilikte etik kavramı ve kuralları. In B. K. Ataman & M. Yalvaç (Eds.), Aysel Yontar Armağanı (pp. 169-175). Istanbul: Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi Yay. Sümer, H.H., Atar, Y., Ayan, M., Karahan, S., Ulukapı, Ö. & Arslan, İ. (2003). Temel hukuk bilgisi. Konya: Mimoza. Türk Arşivciler Derneği. (2016). Mesleki etik kurallar. Retrieved from July 18, 2016, http://www.arsivder.org.tr/yazilar.aspx?id=8. Uslu, S. (1998). Muhasebe mesleği meslek ahlâkı ve moral değerler. Muhasebe Denetimi Mesleğinde Yetkiler, Sorumluluklar ve Meslek Ahlakı İstanbul İSMMMO III. Türkiye Mu-hasebe Denetimi Sempozyumu 30 Nisan-04 Mayıs 1997 (pp. 21-31). Istanbul: İSMMMO. Ülgen, H. & Mirze, S.K. (2006). İşletmelerde stratejik yönetim. Istanbul: Literetür.