ARŞİVCİLİKTE ÖRNEKLEME TEKNİĞİNE FELSEFİ YAKLAŞIMLAR

Yıl 2016, Sayı: 5, 1 - 28, 09.08.2017

Sevil Pamuk

Öz

Yönetimlerin, kurumların ve organizasyonların faaliyet ve işleyişlerini genişletmesi

ve teknolojik ilerlemelere bağlı olarak belgelerin hızla artması ve artan bu

belge miktarının baş edilemez duruma gelmesi arşivcileri daha az ancak daha

kaliteli bir şekilde belge tutmanın yollarını aramaya yöneltmiştir. Bu noktada istatistikçilerin

bir evrenin kendi içinden seçilmiş bir parçasıyla temsil edilmesi

mantığına dayanan ve özellikli bir seçme metodu olan örnekleme tekniği arşivciler

tarafından belge yığınlarını (evrak kütlesini) azaltma amaçlı olarak kullanılmaya

başlanmıştır. Bu teknik, önemli olanın korunması üzerine kurulu geleneksel

arşivsel seçme kriterinin genişletilerek 1960’lardan itibaren gelişen yerel tarih/

kültür tarihi/sosyal tarih çalışmalarının ihtiyaç duyduğu kaynakların sağlanması

için önemli olmayanlar/imha edilecekler arasından örnekleme tekniğiyle

geleceğe evrak bırakılması üzerine kuruludur. Bu teknik (evrak kütlesini temsilen)

belgelerin seçilen kısmının elde tutulması geriye kalanın imha edilmesi nedeni

ile maalesef geniş ölçüde bir yanlış anlama ve karşı bakış açısı ile karşılaşmıştır.

Ancak günümüz arşivlerinde örnekleme tekniğinin kullanılması kaçınılmazdır.

Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Avrupa ülkelerinde 1970-

1980’lerden itibaren kullanılması yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu çalışmanın

amacı da, Türkiye’de arşiv alanında örnekleme tekniğine teorik temelde dikkat

çekmek, bu işlemin mantığını ortaya koymak, hangi durumlarda, ne tür belge

gruplarına uygulanabileceğini açıklamak ve bu konuda yapılacak olan çalışmalara

ışık tutmaktır. Bu araştırmada betimleme yöntemi kullanılmıştır.

Anahtar Sözcükler: Örnek, örnekleme tekniği, değerlendirme, arşivsel örnekleme,

istatistik.

Abstract

The managements, institutions and organizations on enhancing their activities

and functions and the technological developments, increase of the documents

rapidly, growing amount of these documents becoming unavoidable, led archivists

to search for ways to retain documents in less but in better quality. At this

point, the sampling technique, which is the specific selection method of the statisticians

based on the logic that the universe is being represented with a selected

part from inside of it has begun to be used by archivists with the purpose of reducing

the piles of documents (mass of paperwork). This technique is based on

the preservation of the important, leaving documents for the future by expanding

the traditional archival selection criteria by means of sampling techniques

among those that are not important / those to be destroyed in order to provide

the resources needed by local history / cultural history / social history studies

that have developed since 1960. Unfortunately, this technique (representing

document mass) has faced a wide range of misunderstanding and opposed point

of view on the grounds that retaining of the selected portion of the documents

destroys the rest. However, it is inevitable to use sampling techniques in today's

archives. Its use has become widespread in the United States, Canada and European

countries from 1970-1980s. The purpose of this study is to draw attention

to the sampling technique in theoretical basis in the archive field in Turkey,

to reveal the logic of this process, to explain in what situations, what kind of

document groups it can be applied and to shed light on the works to be done on

this subject. In this study, descriptive method has been used.

Keywords: Sample, sampling technique, evaluation, archival sampling, statistics.

Anahtar Kelimeler

Örnek, örnekleme tekniği, değerlendirme, arşivsel örnekleme, istatistik

Kaynakça

• Aslantürk, Z. (1995). Sosyal bilimler için araştırma metod ve teknikleri. 2. baskı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı. Ataman, B. K. (1995). Arşivcilik terimleri sözlüğü. İstanbul: Librairie de Pera. Aziz, A. (2003). Araştırma yöntemleri-teknikleri ve iletişim. 3. baskı. Ankara: Turhan. Bal, H. (2001). Bilimsel araştırma yöntem ve teknikleri. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi. Balcı, A. (2007). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem, teknik ve ilkeler. 6. baskı. Ankara: Pegem. Boles, F. (1981) Sampling in archives. The American Archivist, 44 (Spring), 125-130. Bradsher, J. G. ve Ambacher, B. I. (1992). Archival sampling: A method of appraisal and a means of retention. Mid-Atlantic Regional Archives Conference, Technical Leaflet Series, 8, 1-24. 29 Mayıs 2016 tarihinde http://www.marac.info/assets/documents/marac_ technical_leaflet_8.pdf adresinden erişildi. Cook, M. (1977). Archives administration, England: Dawson. Cook, M. (1986). The management of information from archives. England: Gower. Cook, T. (1991). “Many are called, but few are chosen”: Appraisal guidelines for sampling and selecting case files, Archivaria, 32 (Summer), 25-50. Cook, T. (2013). Evidence, memory, identity, and community: four shifting archival paradigms, Archival Science, 13, 95-120. Dearstyne, B.W. (2001). Arşivsel girişim modern arşivcilik ilkeleri uygulamaları ve yönetim teknikleri. (Çev.) İcimsoy, A.O ve Akbulut, M. İstanbul. Dollar, C.M. (1978). Appraising machine-readable recods. American Archivist, 41, 423-430. 10 Nisan 2017 tarihinde http://americanarchivist.org/doi/pdf/10.17723/aarc. 41.4.g333h26662621363 adresinden erişildi. Gökçe, O. (1995). İçerik çözümlemesi sosyal bilimlerde bir araştırma yöntemi. 2. baskı. Konya: Selçuk Üniversitesi. Hull, F. (1981). The use of sampling techniques in the retention of records: A RAMP study. Paris: UNESCO. İcimsoy, A. O. (1998). Kamu sektöründe evrak yönetiminin önemi ve gerekliliği. I. Milli Arşiv Şurası 20-21 Nisan 1998 Ankara Tebliğler-Tartışmalar (495-522) içinde. Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. İcimsoy, A. O. (1999). Apraisal and disposal of records with special reference to sampling techniques. Arşiv Araştırmaları Dergisi, 1, 27-34. Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi. 26. baskı. Ankara: Nobel. Karataş, H. S., Rukancı, F. ve Anameriç, H. (2009). Belge yönetimi ve arşiv terimleri sözlüğü. Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. Kepley, D. (1984). Sampling in archives. American Archivist, 47 (Summer), 237 - 242. Kolish, E. (2009) Sampling methodology and its application: An illustration of the tension between theory and practice. Archivaria, 38, 61-73. Köksal, F. ve Coşgun, S. (2000). Araştırma teknikleri. Erzurum. Kulserud, C. J. (1947). Sampling rural rehabilitation records for transfer to the national archives. The American Archivist, 10 (October), 328-334. Külcü, Ö. (2016). Bilgi içerikli kültürel mirasın yönetiminde yeni gelişmeler. Türk Kütüphaneciliği, 30,(4), 640-663. Lewinson, P. (1957). Archival sampling. Society of American Archivist, 26 (October), 291-312. Lim, S. ve Liew, C. L. (2011). Metadata quality and interoperability of GLAM digital images. Aslib proceedings, Aslib Proceedings, 63(5), 484- 498. Erişim adresi: 10 Mayıs 2017, http://www.emeraldinsight.com/doi/abs/10.1108/00012531111164978 Lyl, J. (2004).Sampling the Umich.edu Domain. Erişim adresi: 15 Mart 2017, http://iwaw.europarchive.org/04/Lyle.pdf Mckay, E. (1978). Random sampling techniques: A method of reducing large, homogeneous series in congressional papers. The American Archivist, 41 (July), 281-289. Özdemirci, F. (2001). Belge üretimi ve kurumsal belge yönetimi. 21. Yüzyıla Girerken Enfrmasyon Olgusu Sempozyumu Bildiriler içinde (s. 179-186). Akara: Türk Kütüphaneciler Derneği. Özen, Y. ve Gül, A. (2007). Sosyal ve eğitim bilimleri araştırmalarında evren-örneklem sorunu. Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, s. 394-422. 02 Şubat 2017 tarihinde http://e-dergi.atauni.edu.tr/ataunikkefd/article/view/1021004163/1021003987 adresinden erişildi. Özgüç, N. (1994). Beşeri coğrafyada veri toplama ve değerlendirme yöntemleri, 3. baskı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi. Ryden, R. (2014). Implementation of appraisal regulations including the selection of sample archives. A case study on the Swedish country, Archives and Records, 45, 43-53. Erişim adresi: 17 Mart 2017. 18 Ocak 2017 tarihinde http://www.abm.uu.se /digitalAssets/185/a_185038-f_rr_sample-archives.pdf adresinden erişildi. Schellenberg, T. R. (2003). Modern archives principles & techniques. Chicago: SAA. Schellenberg, T. R. (1985/2008). Arşivsel değerlendirme ilkeleri. İlhan Bozan (Çev.). İshak Keskin (Haz.), Arşivcilik metinleri içinde (s. 55-70). İstanbul: Yeditepe; Schellenberg, T.R. (1985). Principles archival appraisal. P. Walne (Ed.), Modern archives administration and records management: A RAMP reader (s. 296-279) içinde. Paris: UNESCO. makalesinden yeniden basılmıştır. Sencer, M. ve Sencer, Y. (1978). Toplumsal araştırmalarda yöntembilim. Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü. Serper, Ö., Aytaç, M. ve Bayram, N. (2013). Örnekleme. 3. baskı. Bursa: Ezgi Sly, M. N. (1987). Sampling in an archival framework: Mathoms and manuscripts. Provenance, Journal of the Society of Georgia Archivists, 5/1, 55-73. 15 Nisan 2017 tarihinde http://digitalcommons.kennesaw.edu/cgi/viewcontent.cgi?article= 1262&context =provenance adresinden erişildi. Sümbüloğlu, V. ve Sümbüloğlu, K. (2005). Klinik ve saha araştırmalarında örnekleme yöntemleri ve örneklem büyüklüğü. Ankara: Alp Ofset. The National Archives, (2005). Operational seliection policy OSPO the selection of case files: Sampling techniques, 29 Haziran 2016 tarihinde http://docplayer.net/25388915- Operational-selection-policy-osp0-the-selection-of-case-files-sampling-techniques.html adresinden erişildi. Tosh, J. (Ö. Arıkan, Çev.) (1997). Tarihin peşinde. modern tarih çalışmalarında hedefler, yöntemler ve yeni doğrultular, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları Ural, A ve Kılıç, İ. (2011). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi. 3. baskı. Ankara: Detay.