Ephemera from an Archivist’s Perspective

Yıl 2021, Sayı: 15, 1 - 32, 25.06.2021

İshak Keskin

https://doi.org/10.26650/bba.2021.15.01

Öz

Ephemera, a generalized term for a variety of items originally intended for short-term use, can include the following: bank receipts, bills, bus, cinema and lottery tickets, business cards, chocolate and gum cards, cigarette boxes, deeds and other notarized documents, letters, newspaper copies, passports, photographs, pool coupons, postcards, posters, promotional brochures, restaurant menus, report cards, school diplomas, and wedding invitations. Such documents are used in today’s cultural history studies. However, difficulty in identifying ephemera comes from their features, for instance, the producing organization, production material, production number, and/or lack of a file link. Consequently, archivists do not see ephemera among institutional/personal archival records or those produced from actions/transactions. Based on the literature’s definitions of ephemera documents and species, this study discusses questions of ephemera’s properties, source value, and methods of archivist evaluation. The study used a qualitative research method and, for data analysis, a document analysis technique.

Anahtar Kelimeler

Ephemera, archivist, documentation strategy, historical resource, historical research

Arşivcinin Efemerası

Öz

Efemera, farklı tür ve içeriğe sahip materyale verilen genel bir isimlendirmedir. Okul diplomaları, faturalar, karneler, otobüs, sinema ve piyango biletleri, spor toto ve spor loto kuponları, gazete nüshaları, tanıtım broşürleri, mektuplar, lokanta mönüleri, tapu ve noter senetleri, banka dekontları, çikolata ve sakızlardan çıkan kartlar, sigara kutuları, posterler, pasaportlar, fotoğraflar, kartpostallar, düğün davetiyeleri, kartvizitler bu belge örneklerinden bazılarıdır. Bunlar; günümüz kültür tarihi çalışmalarında kullanılan önemli belgeler arasındadır. Ancak üretildiği organizasyon, üretim malzemesi, üretim adedi, dosya bağından yoksun olması gibi birtakım özellikler efemeranın tanımlanmasını güçleştirir. Bunun bir sonucu olarak arşivci, efemerayı kurumsal/kişisel nitelikli ve kurumların/kişilerin faaliyetleri sonucunda üretilen ve işlemler sonucunda gelen arşiv kayıtları arasında görmez. Çalışmada, efemera türü belgeler hakkında bilinen tanımlardan ve literatürde geçen efemera türlerinden yola çıkılarak efemeranın özellikleri, kaynak değeri ve özellikle de bir arşivcinin efemerayı nasıl değerlendirdiği sorularına cevap aranmıştır. Araştırmada nitel araştırma yönteminden ve durum çalışmasından yararlanılmış olup, verilerin analizi için doküman analizi tekniğine başvurulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Efemera, arşivci, belgelendirme stratejisi, tarihi kaynaklar, tarih araştırmaları

Kaynakça

• Acland, G. (1993). Glossary. Judith Ellis (Ed.), Keeping archives (2.bs.), (s. 458-481) içinde. Port Melbourne: D. W. Thorpe and Society of Australian Archivists.
• Acun, F. (2011). Görselden tarih yazmak. Vahdettin Engin ve Ahmet Şimşek (Ed.), Türkiye’de tarih yazımı (s. 423-434) içinde. İstanbul: Yeditepe.
• Ataman, B. K. (Türkçeye çeviren ve genişleten). (1995). Arşivcilik terimleri sözlüğü. İstanbul: Librairie de Péra.
• Atlansoy, K. (1997). Edebî metinlerin tarih kaynağı olarak değeri. Mübahat S. Kütükoğlu (Ed.), Tarih Boyunca Türk Tarihinin Kaynakları Semineri (6-7 Haziran 1996) Bildiriler (s. 15-25) içinde. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
• Bardakçı, M. (2018, 19 Şubat). Bir tarihî belge katliamı. Haber Türk Gazetesi. Erişim adresi: http://www.haberturk.com/yazarlar/murat-bardakci/1843404-bir-tarihi-belge-katliami
• Bradsher, J.G. ve Ambacher, B.I. (1992). Archival sampling: A method of appraisal and a means of retention. Mid-Atlantic Regional Archives Conference, Technical Leaflet Series, 8 (1992), 1. Erişim adresi: http://www.marac.info/assets/documents/marac_technical_leaflet_8.pdf
• Braudel, F. (1995). The mediterranean and the mediterranean world in the age of Philip II. California: University of California Press.
• Burant, J. (1995). Ephemera, archives, and another view of history. Archivaria, 40, 189-198
• Carr, E.H. (1961). What is history? London: Macmillan.
• Carr, E.H. (1980). Tarih nedir? (Misket Gizem Gürtürk, Çev.). İstanbul: Birikim Yayınları.
• Chartered Institute of Library and Information Professionals (CILIP). (2003). Ephemera: The stuff of history. Report of the working party on ephemera. Thatcham: Print Apple.
• Clark, K. (1962). The making of Victorian England. Cambridge: Mass.: Harvard University Press.
• Coles, L. (1988). Other archival holdings:A manual for small archives. Vancouver: Archives Association of British Columbia.
• de Beaumont, S. (2010). The ephemera society. Erişim adresi: http://www.ephemerasociety.org.uk/articles/ephsoc.html
• Dearstyne, B. W. (2001). Arşivsel girişim:Modern arşivcilik ilkeleri, uygulamaları ve yönetim teknikleri (M. Akbulut ve A. O. İcimsoy, Çev.). İstanbul: (y.y.). (Orijinali 1992’de yayımlanmıştır).
• Efemeraturk. (2018). Erişim adresi: https://www.efemeraturk.com/ adresinden erişildi.
• Ephemera. (2011). The Oxford English dictionary online. Erişim adresi: http://oxforddictionaries.com/definition/ephemera
• Ephemera. (2011). Online etymology dictionary içinde. Erişim adresi: http://www.etymonline.com/index.php?term=ephemera
• Furat, M.F. (2014). Ottoman prisoners of war in Kharkiv region and Valki incident. Natalia Starostina (Ed.), Memory and mythology modern war and construction of historical memory, 1775-2000 (s. 251-278) içinde. Bethesda: Academica Press.
• Göncüoğlu, S.F. (2010). Üçü bir arada olması gereken ilk arşivleme yöntemi; fotoğraf, efemera ve sözlü tarih çalışması. Kent Hafıza Merkezleri: Kent Kütüphaneleri, Kent Arşivleri ve Kent Müzeleri Sempozyumu -Bildiriler- (s. 327-355) içinde. Kayseri: Detay.
• Güler, H. (2011, 9 Eylül). 10,1 milyar dolarlık Uzan davasını, Brad Pitt’in rol alacağı film gibi kazandık. Hürriyet Gazetesi, s. 8.
• John Johnson Collection Exhibition. (2001). The ephemera of trade. Bodleian Library, University of Oxford. Erişim adresi: http://www.bodley.ox.ac.uk/johnson/exhibition
• Karakaş, H. S., Rukancı, F. ve Anameriç, F. (2009). Belge yönetimi ve arşiv terimleri sözlüğü. Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• Kepley, D. (1984). Sampling in archives. American Archivist, 47, 125-130.
• Keskin, İ. (2014). Arşivlerin eğitim ve kültür hizmetleri. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı.
• Keskin, İ. ve Somer, N. (2012). Efemera koleksiyonu oluşturmada arşivcinin rolü. Özgür Külcü, Tolga Çakmak ve Nevzat Özel (Yay. Haz.). Prof. Dr. Gülbün Baydur armağanı içinde (s. 35-41). Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
• Keskin, İ. ve Somer, N. (2013).Efemeranın bir bilgi kaynağı olarak değerlendirilmesi. Feridun M. Emecen, İshak Keskin ve Ali Ahmetbeyoğlu (Yay. Haz.). Osmanlı’nın İzinde. Prof. Dr. Mehmet İpşirli armağanı içinde (s. 205-217), c. 2. İstanbul: TİMAŞ.
• Ketelaar, E. (2007). Moniments and monuments: the dawn of archives as cultural patrimony. Archival Science, 7/4, 343-357.
• Ketelaar, E. (2009). The genealogical Gaze: family identities and family archives in the fourteenth to seventeenth centuries. Libraries & The Cultural Record, 44/1, 9-28.
• Kyvig, D.E. ve Marty, M.A. (2000). Yanıbaşımızdaki tarih (Nalan Özsoy, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Launder, M. (2002). Saving printed ephemera: Setting priorities in preserving evidence of the everyday. Current Studies in Librarianship,26(1/2), 67-68.
• Makepeace, C. E. (1985). Ephemera: A book on its collection, conservation and use. Brookfield Vt. U.S.A.: Gower.
• Menne-Haritz, A. (1999). Schlüsselbegriffe der archivterminologie (2. bs.). Marburg: Veröffentlichungen der Archivschule Marburg – Institut für Archivwissenschaft.
• National Library of Australia. (2011). Ephemera. Erişim adresi: http://www.nla.gov.au/what-we-collect/ephemera
• Organ, M. (1987). Ephemera in archives: What to do? (a possible solution from the University of New South Wales Archives). Archives and Manuscripts,15, 105-118.
• Özdenören, R. (2015). Şiir bir efemera materyalidir. Hece, 226, 6-7.
• Pamuk, S. (2017). Arşivsel örnekleme yöntemlerinin arşiv serileri/sınıfları üzerinde uygulanması. Bilgi ve Belge Araştırmaları Dergisi.8, 1-41.
• Rickards, M. (1977). This is ephemera: Collecting printed throwaways. Brattleboro: Gossamer Press.
• Rickards, M. (2000). The encyclopaedia of ephemera: A guide to the fragmentary documents of everyday life for the collector, curator, and historian. London: The British Library; New York: Routledge. Erişim adresi : http://www.amazon.com/Encyclopedia-Ephemera-Fragmentary-Documents-Collector/dp/0415926483
• Roberts, D. (1993). Managing records in special formats. J. Ellis (Ed.), Keeping archives (2. bs.), (s. 385-427) içinde. Port Melbourne: D. W. Thorpe and Society of Australian Archivists.
• Sanger, G. (1926). Seventy years a showman (2nd ed.). New York: E. P. Dutton & Co., Inc.
• Schellenberg, T.R. (1985). Principles of archival appraisal. Peter Walne (Ed.), Modern archives administration and records management. A RAMP reader (s. 269-279) içinde. Paris: UNESCO.
• Schellenberg, T.R. (2008). Arşivsel değerlendirme ilkeleri (İlhan Bozan, Çev.). İshak Keskin (Ed.), Arşivcilik metinleri (s. 55-70) içinde. İstanbul: Yeditepe.
• Stone, R. (1998). Junk mail: Printed ephemera and preservation of the everyday. Journal of Australian Studies,22(58), 99-106.
• Taylor, M.J. (2002). I’ll be your mirror, reflect what you are: Postmodern documentation and the Downtown New York scene from 1975 to the present. RBM:A Journal of Rare Books, Manuscripts, and Cultural Heritage,3(1), 32-52.
• Tosh, J. (1997). Tarihin peşinde. Modern tarih çalışmasında hedefler yöntemler ve yeni doğrultular (Özden Arıkan, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Üstün, A. (2011). Enformasyon bilimi ve teknolojisi kavramlar sözlüğü (Almanca-Türkçe / Türkçe-Almanca).İstanbul: Elit Kültür.
• Walne, P. (Ed.). (1984). Dictionary of archival terminology. München: New York: K.G. Saur.
• Young, T. G. (2003). Evidence: Towards a library definition of ephemera. RBM: A Journal of Rare Books, Manuscripts, and Cultural Heritage, 4(1), 11-26.