Küçük Kaynarca Sonrası Osmanlı-Rus Müzakerelerinden Bir Kesit: 1776 Tarihli Mükâleme Belgesi

Yıl 2023, Sayı: 42, 277 - 318, 25.12.2023

Ertan Ünlü

https://doi.org/10.37879/belgeler.2023.277

Öz

1768-1774 Osmanlı Rus Savaşı, sonuçları açısından Osmanlı İmparatorluğu için bir dönüm noktasıdır. Çünkü 21 Temmuz 1774’te imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması, Kırım’ın bağımsızlığı ve Osmanlı İmparatorluğu’nun savaş tazminatı ödemesi gibi ağır şartlar barındırmaktadır. Bu bağlamda Küçük Kaynarca Antlaşması, her ne kadar iki devlet arasındaki savaşı bitirmiş olsa da içerdiği belirsizliklerle yeni sorunların çıkmasına temel teşkil etmiştir. Zira Rusya, antlaşmayı gerekçe göstererek, İstanbul dışında konsolosluk açma, Karadeniz’de Osmanlı aleyhine ticari faaliyet yürütme, Kırım’ı ilhaka yönelme gibi çeşitli girişimlerde bulunmuştur. Bu nedenle iki devlet beynindeki sular, Küçük Kaynarca sonrasında bir türlü durulmamıştır. Bu da Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya arasında Aynalıkavak Tenkihnamesi’ne kadar devam eden yoğun bir müzakere sürecine yol açmıştır.

Burada neşrettiğimiz ve Osmanlı Arşivi’nde Yıldız Esas Evrakı tasnifi içinde 91/44 numara ile kayıtlı olan mükâleme belgesi de bu sürecin bir ürünüdür. Bu belge, Küçük Kaynarca Antlaşması sonrasında Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya arasındaki ilişkiler açısından önem arz etmektedir. İlgili belge, Reisülküttap Raif İsmail Efendi’nin Rusya orta elçisi Aleksandr Stachieviç Stachiev’le Kuzguncuk’taki yalısında 7 Mayıs 1776’daki görüşmesinde yönelttiği on iki maddelik sorular temelinde şekillenmiştir. Bu sorular, reayanın durumu, kiliseler, tazminat ödemeleri, Tatarların durumu gibi konular hakkındadır. Fakat Stachiev devletine danışması gerektiğinden, Raif İsmail Efendi’ye hemen cevap verememiştir. Dolayısıyla Rusya’dan beklenen yanıt ancak 15 Eylül 1776’da gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu , Rusya , Savaş , Mükâleme Belgesi , 1776

A Cross-Section From Ottoman-Russian Negotiations After Küçük Kaynarca: A Dialogue Document Dated 1776

Öz

1768-1774 Ottoman-Russian War was a turning point for the Ottoman Empire in terms of its results. Because the Treaty of Küçük Kaynarca, signed on July 21, 1774, contained heavy conditions. In this context, although the Treaty of Küçük Kaynarca ended the war between the two states, it also formed the basis for the emergence of new problems with the uncertainties it contained. Inasmuch as, citing the treaty, Russia made various attempts such as opening a consulate outside Istanbul, conducting commercial activities against the Ottomans in the Black Sea, and annexing the Crimea. This led to an intense negotiation process between the Ottoman Empire and Russia.

The dialogue document that we have published here, and which is registered with the number 91/44 within the classification of Yıldız Main Documents in the Ottoman Archives was also a product of this process. This document was important in terms of relations between the Ottoman Empire and Russia after the Treaty of Küçük Kaynarca. The relevant document was shaped on the basis of the twelve-item questions raised by the reisülküttap Raif Ismail Efendi during his meeting with the Russian envoy Aleksandr Stachievich Stachiev at his residence in Kuzguncuk on May 7, 1776. These questions were about the situation of the people, the churches, the compensation payments, the situation of the Tatars. However, because Stachiev had to consult his state, he could not answer Raif Ismail Efendi immediately. Therefore, the expected response from Russia came only on September 15, 1776.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire , Russia , War , Dialogue Document , 1776

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA),
• Yıldız Esas Evrakı (Y.EE): 91/44.
• Araştırma ve İnceleme Eserler
• Aksan, Virginia, Kuşatılmış Bir İmparatorluk Osmanlı Harpleri 1700-1870, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul 2011.
• Ahmed Vâsıf Efendi, Mehâsinü’l-Âsâr ve Hakâikü’l-Ahbâr, haz. Mücteba İlgürel, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul 1978.
• Köse, Osman, 1774 Küçük Kaynarca Andlaşması: Oluşumu-Tahlili-Tatbiki, TTK, Ankara 2006.
• Mehmed Süreyya, Sicil-i Osmanî, C 3, haz. Nuri Akbayar, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 1996.
• Ahmed Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, C 3, haz. Abdülkadir Özcan, TTK, Ankara 2018.
• Uzunçarşılı, İsmail H., Osmanlı Tarihi, C 4/1, TTK, Ankara 1995.