Belgelerle İlk Türk Asar-ı Atika Nizamnamesi

Yıl 2004, Cilt: 25 Sayı: 29, 73 - 104, 01.01.2005

Hüseyin Karaduman

Öz

Bu makalede, 1869 tarihli nizamnamenin nasıl ortaya çıktığını Osmanlı Arşivi'nden temin ettiğim belgelerle anlatmaya, o günlerde İstanbul’da bir çekirdek olarak var olan müzenin istenilen düzeye getirilmesi ve eski eser araştırmalarımın bir kaideye bağlanmasına, dolayısıyla eski eser kaçakçılığının önlemesine yönelik olarak yapılmak istenen girişimleri tespit etmeye ve nizamname hükümlerini irdeleyerek sonuca ulaşmaya çalışacağım.

Konuya ilişkin belgeler, Osmanlı Arşivi'nin İrade-i Şûra-yı Devlet tasnifine kayıtlı, 547 numaralı 8 adet vesika ile Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi tasnifinde bulunan 433 numaralı bir vesikadan ve 13.2.1869 tarihli Takvim-i Vakayi gazetesinde yer alan 1869 tarihli Asar-ı Atika Nizamnamesi'nden oluşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Asar-ı Atika , Eski Eserler , Nizamname , Osmanlı

The First Ottoman Regulation on Antiquities: An Analysis Based on Archival Documents

Öz

In this article, I aim to explain, on the basis of documents obtained from the Ottoman Archives, how the 1869 Regulation on Antiquities emerged; to identify the initiatives undertaken to raise the museum—then existing in Istanbul merely as a nucleus—to the desired level and to establish a formal framework for antiquities research, thereby preventing the illicit trafficking of antiquities; and finally, to arrive at a conclusion through an examination of the provisions of the regulation.

The documents pertaining to the subject consist of eight records numbered 547 preserved in the İrade-i Şûrā-yı Devlet classification of the Ottoman Archives; one document numbered 433 from the Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi collection; and the 1869 Regulation on Antiquities (Asar-ı Atika Nizamnamesi) published in the Takvim-i Vakayi newspaper on 13 February 1869.

Anahtar Kelimeler

antiquities , historical artifacts , regulation , Ottoman

Kaynakça

• Ahmet Mumcu, “Eski Eserler Hukuku ve Türkiye", Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XXVI, S. 3-4, Ankara 1969.
• Ali Haydar, Şerhu Cedidi li Kânûnil-Arâzî, İstanbul 1321, s. 460-462.
• Atıf Bey, Arazî Kânûnnâme-i Hümâyûnu Şerhi, Mahmud Bey Matbaası, 1319, s. 343-345.
• Aziz Oğan, Türk Müzeciliğinin 100 üncü Yıldönümü, İstanbul 1947, s. 4.
• Düstur, 1. Tertip, C. 3, Matbaa-i Âmire, 1293, s. 426, 428.
• Düstur, C. 1, Matbaa-i Âmire, 1282, s. 432.
• Emre Madran, "Osmanlı Devletinde "Eski Eser" ve "Onarım" Üzerine Gözlemler", Belleten, C. XLIX, S. 195, Ankara 1986, s. 542.
• Ferruh Gerçek, Türk Müzeciliği. Ankara 1999, s. 265-266.
• Halit Çal, “Osmanlı Devletinde Âsâr-ı Atika Nizâmnâmeleri”, Vakıflar Dergisi, S. XXVI, .Ankara 1997, s. 394- 395, 392.
• Heinrich Schliemann, Trojanische Alterthümer. Bericht fiber die Ausgrabuııgen in Troja, Brockhaus, Leibzig 1874. Giriş s. LII-LIV. Zikreden Ufuk Esin, Heinrich Schliemann, Kazı Raporları ve Mektuplarından Seçme Parçalarla Troya, İstanbul 1991, s. 42-13.
• Hüseyin Karaduman, “Eski Eser Yasalarında Özel Müzeler, Koleksiyonculuk, Ticaret ve Müzayedeler”, Kuruluşunun 150’nci Yılında Türk Müzeciliği Sempozyumu III Bildirileri (24-26 Eylül 1996-İstanbul), Ankara 1997, s. 5.
• Kamil Su, Osman Hamdi Bey e Kadar Türk Müzesi, İstanbul 1965.
• Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmani, C. 1, İstanbul 1995, s. 371-372.
• Mustafa Cezar, Sanatta Batı’ya Açılış ve Osman Hamdi, İstanbul 1971, s. 226.
• Osmanlılar Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul 1999, s. 485.
• Rezan Kocabaş, “Müzecilik Hareketi ve İlk Müze Okulunun Açılışı”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S. 21, İstanbul 1969, s. 75-76.
• Rûznâme-i Cerîde-i Havadis, No: 81, 19 Şaban 1281, s. 322-323.
• Şemseddin Sâmi, Kâmûs-ı Türkî, Dersa’âdet 1317, s. 458, 620.
• Tahsin Öz. “Ahmet Fethi Paşa ve Müzeler”, Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi, S. V, İstanbul 1949, s. 1.
• Tuncer Baykara, İzmir Şehri ve Tarihi, İzmir 1974.
• Vahîd, “Osmânlı Müzesi ve Tarihçesi”, Servet-i Fünûn, No: 984, İstanbul 1326, s. 343.