Historical Evidence Types in the Republic of Turkey Revolution History And Kemalism Textbooks

Yıl 2025, Sayı: 30, 255 - 280, 01.07.2025

İlker Dere , Emine Demirci Dölek , Hatice Gedık

https://doi.org/10.33431/belgi.1657877

Öz

Textbooks are among the fundamental materials used in history education, facilitating the implementation of evidence-based teaching. In particular, history textbooks play a significant role in shaping individuals' values, beliefs, character, and worldview. In this context, the Republic of Turkey Revolution History and Kemalism textbook serves as a crucial resource for evidence-based history teaching in Turkey. These textbooks are essential materials for evaluating how history education is approached at the middle school level. Accordingly, the aim of this study is to assess the use of historical evidence in Republic of Turkey Revolution History and Kemalism textbooks. The study was conducted using the document analysis method, and the data sources consisted of 8th-grade Republic of Turkey Revolution History and Kemalism textbooks published by the Ministry of National Education and Semih Ofset, which were used in Turkish middle schools in 2024. The data obtained from the textbooks were analyzed using content analysis to determine the types of evidence utilized and how they were employed. During the analysis process, evidence types were used as the basis for coding, and the data were classified and interpreted accordingly. The findings of the study indicate that a similar number of historical evidence types were included in the examined textbooks. Among these, visual evidence was the most frequently used, with photographs being the predominant form. However, the inclusion of other types of visual evidence was found to be limited. Among written evidence, speeches were the most commonly utilized, whereas cultural and societal memory-related evidence, such as traditions, customs, ceremonies, and celebrations, were not sufficiently represented in the textbooks. Furthermore, the study found no instances of oral or archaeological evidence. Despite covering topics related to Turkey’s recent history, the absence of oral evidence was noted as a significant finding. Consequently, it is recommended that these textbooks be enriched with oral evidence.

Anahtar Kelimeler

History of Reforms and Atatürkism , Textbook , Historical Evidence , History Education

T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERS KİTAPLARINDA TARİHSEL KANIT TÜRLERİ

Öz

Ders kitapları, tarih öğretiminde kullanılan temel materyallerden biri olup, kanıta dayalı öğretimin gerçekleştirilmesine aracılık etmektedir. Özellikle tarih ders kitapları bireylerin değer, inanç, karakter ve dünyaya görüşlerinin şekillenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Bu açıdan değerlendirildiğinde, T. C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ders kitabı, Türkiye’de kanıt temelli tarih öğretimi açısından önemli bir kaynak niteliği taşımaktadır. Bu dersin kitapları, ortaokul kademesinde tarih dersinin nasıl ele alındığını değerlendirmek için önemli bir materyaldir. Bu doğrultuda araştırmanın amacı, T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ders kitaplarını tarihsel kanıt kullanımı açısından değerlendirmektir. Çalışma, doküman incelemesi yöntemi ile yürütülmüş olup, araştırmanın veri kaynaklarını Millî Eğitim Bakanlığı ile Semih Ofset tarafından yayınlanan, 2024 yılında Türkiye’de ortaokullarda 8. Sınıf kademesinde okutulan T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ders kitapları oluşturmaktadır. Ders kitaplarından elde edilen veriler, içerik analizi yöntemiyle değerlendirilmiş ve hangi tür kanıtların nasıl kullanıldığı tespit edilmiştir. Analiz sürecinde, kanıt türleri temel alınarak bir kodlamalar yapılmış, veriler bu kodlar altında sınıflandırılmış ve yorumlanmıştır. Araştırma sonuçları, incelenen ders kitaplarında benzer sayıda kanıta yer verildiğini göstermektedir. En yaygın kullanılan kanıt türünün görsel kanıtlar olduğu, görsel kanıtlar içerisinde ise en fazla fotoğrafların kullanıldığı, fotoğrafların dışında kalan görsel kanıtlara kitaplarda sınırlı bir şekilde yer verildiği tespit edilmiştir. Yazılı kanıtlar arasında en çok söylev türünün kullanıldığı, ancak diğer kanıt türleri arasında yer alan kültürel ve toplumsal hafızayı yansıyan adetler, gelenekler, seremoniler ve kutlamalara ders kitaplarında yeterince yer verilmediği görülmüştür. Ayrıca, ders kitaplarında sözlü ve arkeolojik kanıtlara rastlanmamıştır. Kitaplarda Türkiye’nin yakın tarihini içeren konular bulunmasına rağmen sözlü kanıtlara yer verilmemesi dikkat çekici bir sonuç olarak kaydedilmiş, buna bağlı olarak ders kitaplarının sözlü kanıtlarla zenginleştirilmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük , Ders Kitabı , Tarihsel Kanıt , Tarih Eğitimi

Kaynakça

• Acar, Hüseyin (2013). Ortaöğretim Coğrafya Kitaplarında Kanıt Kullanma Becerisinin İncelenmesi ve Öğrencinin Akademik Başarısına Etkisi (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Acun, Fatma (2019). “Tarihin “Kaynakları”, Tarih Nasıl Yazılır? Tarih Yazımı İçin Çağdaş Bir Metodoloji, Ed. Ahmet Şimşek, Ankara, TTK, s. 69-92.
• Akbaba, Bülent (2005). “İnkılap Tarihi Öğretiminde Fotoğraf Kullanımı”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, C. 14, Sayı, 1, s. 65-78.
• Ata, Bahri (1999). “İngiltere’de Piaget ve Bruner’in Görüşlerinin İlköğretimde Tarih Öğretimine Yansıması Üzerine Bir Araştırma”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 6, Sayı, 6, s. 47-55.
• Aytekin, Eda., Sağlam-Tekir, Hürü ve Aktın, Kibar (2022). “Kanıt temelli öğrenme yöntemiyle öğrencilerin tarihsel kanıt kullanma becerileri”, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 23, Sayı, 2, s. 1051-1079. https://doi.org/10.17679/inuefd.1031214
• Barton, Keith C. (1997). “I Just Kinda Know”: Elementary Students' Ideas About Historical Evidence” Theory & Research in Social Education, C. 25, Sayı, 4, s. 407-430. https://doi.org/10.1080/00933104.1997.10505821
• Berg, Bruce L. ve Lune, Howard (2019). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Çev. Ed. Asım Arı, Konya: Eğitim Yayınevi.
• Brooks, Ron., Aris, Mary. ve Perry, Irene (2013). The Effective Teaching of History. London: Routledge.
• Carr, Edward Hallett (2002). Tarih Nedir? Çev. Misket Gizem Gürtürk, İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Collingwood, Robin George (1996). Tarih Tasarımı, Çev. Kurtuluş Dinçer, Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Cooper, Hilary. ve Dilek, Dursun (2007). “A Comparative Study on Primary Pupils’ Historical Questioning Processes in Turkey and England: Empathic, Critical and Creative Thinking”, Educational Sciences: Theory & Practice, C. 7, Sayı, 2, s. 713-725.
• Çakır, Uğur (2016). “Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Ders Kitabı Görsellerinin Bazı Özellikler Açısından İncelenmesi”, Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, C. 1, Sayı, 1, 6-18.
• Çelikkaya, Tekin ve Boyraz, Fatoş (2018). “Kanıt Temelli Öğretimin 2005 Sosyal Bilgiler Öğretim Programındaki Öğretmen Kılavuz Kitaplarına Yansıması”, Kastamonu Education Journal, C. 26, Sayı, 4, 1227-1236. https://doi.org/10.24106/kefdergi.434153
• Çulha-Özbaş, Banu (2010). 12-14 Yaş Grubu Öğrencilerinin Tarihsel Düşünme Gelişimi ve Tarihsel Kanıt Kullanımı (Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Çulha-Özbaş, Banu (2019). “Sosyal Bilgiler Öğretim Programı ve Ders Kitaplarında Kanıt Temelli Öğretim”, Kimlik Belirleyen Derslerde Kanıt Temelli Öğrenme, Ed. Yücel Kabapınar, Ankara: Pegem Akademi, s. 57-73.
• Çulha-Özbaş, Banu. ve Aslan, Erdal (2008). “Çocuklarla Birlikte Tarihsel Düşünme: 12-14 Yaş Grubu Öğrencilerinin Tarihsel Kanıta Yönelik Görüşlerinin Belirlenmesinde Kaynak Çalışması Geliştirme Etkinliklerinin Değerlendirilmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı, 24, s. 105-112.
• Denos, Mike. ve Case, Roland (2023). Tarihsel Düşünmeyi Öğretmek, Çev. Ed. İsmail Hakkı Demircioğlu ve Ebru Demircioğlu, Ed. Peter Seixas ve Penney Clark, Ankara: Pegem Akademi.
• Dere, İlker (2019). “Kanıt Temelli Öğrenmeyle İlişkisi Bağlamında Sözlü Tarihe Bakmak”, Kimlik Belirleyen Derslerde Kanıt Temelli Öğrenme, Ed. Yücel Kabapınar, Ankara: Pegem Akademi, s. 293-312.
• Dere, İlker ve Gökçınar, Betül (2021). “Learning to Use Historical Evidence: Reflections from the Experiences of Prospective Social Studies Teachers”, Inquiry Education, C. 13, Sayı, 1, s. 1-16. https://digitalcommons.nl.edu/ie/vol13/iss1/4
• Dinç, Erkan (2020). “Tarih Öğretiminde Yazılı Kaynakların Kullanımı”, Tarih Öğretiminde Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı, Ed. İsmail Hakkı Demircioğlu ve İbrahim Turan, Ankara: Pegem Akademi, s. 102,139.
• Doğan, Nihal ve Kabapınar, Yücel (2010). “Effects of the Evidence-Based History Teaching on Turkish Primary Students’ Perception of History and Related Concepts”, Procedia-Social and Behavioral Sciences, C. 2, Sayı, 2, s. 4677–4682. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2010.03.749
• Doğan, Sonay (2024). Sosyal Bilgiler Dersinde Kanıt Temelli Öğrenmenin Öğrencilerin Eleştirel Düşünme Eğilimlerine ve Derse Yönelik Tutumlarına Etkisi (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Doğan, Yasin (2007). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Tarihsel Yazılı Kanıtların Kullanımı (Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Doğan, Yasin ve Dinç, Erkan (2007). “Birinci Elden Tarih Kaynaklarının Sosyal Bilgiler ve Tarih Derslerinde İnternet Üzerinden Kullanımı: ABD ve İngiltere’den Uygulama Örnekleri”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 11, Sayı, 2, 2007, s. 195-220.
• Durmuş, Neslihan. (2023). Sosyal Bilgiler Dersinde Tarihsel Yazılı Kanıt Kullanımının Farklı Boyutlarıyla İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi), Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Rize.
• Ekiz, Durmuş (2020). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Gilderhus, Mark T. (2011). Tarih ve tarihçiler: Tarih Yazıcılığına Giriş, Çev. Emine Sonnur Özcan, Ankara: Cantekin Matbaası.
• Ginesar, Özkan (2023). “Kanıt Temelli Etkinliklerle Akademik Başarıyı Geliştirmeye Yönelik Bir Eylem Araştırması”, Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, C. 14, Sayı, 1, s. 597-630.
• Güngör-Akıncı, Besime Arzu ve Dilek, Dursun (2012). “Sosyal Bilgiler Öğretiminde Temsili Resim Kullanımıyla Tarihsel Düşünme Becerilerinin Geliştirilmesi”, M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, Sayı, 36, s. 5-23.
• Güven, İsmail (2023). “Aktarmacı Tarih Öğretimi Anlayışından Kanıt Temelli Öğretime”, Kanıt Temelli Tarih Öğretimi, Ed. Yıldız Deveci Bozkuş ve Tolgahan Ayantaş, Ankara: Pegem Akademi, s. 3-21.
• Holliday, William G. (1990). “Textbook Illustrations: Fact of Filler?”, The Science Teacher, C. 57, Sayı, 9, s. 27-29. https://www.jstor.org/stable/24145362
• Işık, Hasan (2008). Tarih Öğretiminde Doküman Kullanımının Öğrencilerin Tarihsel Düşünme Becerilerine ve Başarılarına Etkisi (Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Işık, Hülya (2008). İlköğretim 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Tarih Konularının Öğretiminde Kanıt Temelli Öğrenme Modeli: Bir Aksiyon Araştırma (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Jenkins, Keith (1997). Tarihi Yeniden Düşünmek, Çev. Bahadır Sina Şener, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Kabapınar, Yücel. (2019). “Kanıt Temelli Öğrenme ¬ Tanım, Kapsam, Yaklaşımlar”, Kimlik Belirleyen Derslerde Kanıt Temelli Öğrenme, Ankara: Pegem Akademi, s. 29-54.
• Kabapınar, Yücel (2022). Kuramdan Uygulamaya Sosyal Bilgiler Öğretimi: Hayat Bilgisi Öğretiminden Tarih Öğretimine, Ankara: Pegem Akademi.
• Kabapınar, Yücel ve Yetiş, Ayşe (2019). “Öğretmen ve Öğrencilerin “Kanıt Temelli Tarih Öğretimi” ne İlişkin Görüşleri: Bir Durum Saptaması”, Turkish History Education Journal (TUHED), C. 8, Sayı, 1, s. 231-262. https://doi.org/10.17497/tuhed.555574
• Kafesoğlu, İbrahim (1963). “Tarih İlmi ve Bizde Tarihçilik”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, C. 13, Sayı, 17-18, s. 1–16.
• Kaya, Merve (2013). İlkokul 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Görsel Kanıt Kullanımının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Kızıl, Ömür (2018). “Sosyal Bilgiler Dersinde Tarihsel Kanıt Analizi Kullanımının 7. Sınıf Öğrencilerinin Akademik Başarıları Üzerindeki Etkisi”, International Journal of Eurasian Education and Culture, C. 3, Sayı, 4, s. 47-73.
• Kibar, Hilal (2019). Ortaöğretim Tarih Ders Kitapları Kanıt Temelli Öğrenme Yaklaşımının Neresindedir? Bir Saptama Çalışması (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Koldaş, Mehtap ve Pamuk, Akif (2020). “Tarih Ders Kitaplarında Kanıt Temelli Öğrenme Yaklaşımı: Ortaöğretim T. C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Ders Kitabı Örneği”, OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, C. 16, Sayı, Eğitim ve Toplum Özel Sayısı, s. 6413-6436. https://doi.org/10.26466/opus.825129
• Köstüklü, Nuri (2014). Sosyal Bilimler ve Tarih Öğretimi, Konya: Çizgi Kitabevi.
• Kurşun, Zekeriyya (2018). “Tarihin Kaynakları”, Tarih Metodu, Ed. Zekeriyya Kurşun, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, s. 22-41.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB] (2018). “T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Öğretim Programı (Ortaokul 8. Sınıf)”, Ankara: TTK.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB] (2024). “T. C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Öğretim Programı (8. Sınıf)”, Ankara: TTKB.
• Öner, Ümmühan ve Kınacı, Müşerref Kübra (2021). “Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Kanıt Kullanma Becerisine İlişkin Görüşleri”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C. 20, Sayı, 78, s. 1155-1174.
• Özkan, Cengiz İskender (2019). Tarih Felsefesi II., Ed. Doğan Özlem, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Özkan, Umut Birkan (2021). Eğitim Bilimleri Araştırmaları İçin Doküman İnceleme Yöntemi, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Palaz, Tevfik (2019). “Kanıt Kullanma”, Sosyal Bilgilerde Beceri Eğitimi, Ed. Bülent Aksoy, Bülent Akbaba ve Bahadır Kılcan, Ankara: Pegem Akademi, s. 307-334.
• Sağlamgöncü, Ahmet (2016). Sosyal Bilgiler Dersi Öğrenme Ortamlarına Görsel Okumayı Eklemlemek: Örnek Bir Uygulama (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ülker, Salim ve Atalay, Regaip (2024). Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 8. Sınıf, Semih Ofset (S.E.K.) Yayınları.
• Ülkü, Mehmet, Mutlu, Özlem ve Çetinkaya, Fatih (2024). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 8. Sınıf Ders Kitabı, Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• Ünalmış, Ayşe (2023). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Kanıt Temelli Öğretim Uygulamasının Bilimsel Düşünme ve Karar Verme Becerilerine Etkisi (Doktora Tezi), Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir.
• van Hover, Stephanie, Hicks, David ve Dack, Hilary (2016). “From Source to Evidence? Teachers’ Use of Historical Sources in Their Classrooms”, The Social Studies, C. 107, Sayı, 6, 209-217. https://doi.org/10.1080/00377996.2016.1214903
• Veccia, Susan H. (2004). Uncovering Our History: Teaching with Primary Sources, Chicago: American Library Association.
• Wach, Elise. ve Ward, Richard (2013). “Learning About Qualitative Document Analysis”. Institute Development Studies Practice Paper in Brief, 13, 1-11.
• Yazıcı, Fatih (2019). “Güncel Tarih Öğretim Programı ve Ders Kitaplarında Kanıt Temelli Öğretim: “Türk Usulü Bir Yaklaşım mı?”, Kimlik Belirleyen Derslerde Kanıt Temelli Öğrenme, Ankara: Pegem Akademi, s. 75-100.