OSMANLI DEVRİ DENİZLİ’DE SIĞIR VEBASI: VEBÂ-YI BAKARÎ

Yıl 2020, , 2068 - 2080, 01.01.2020

Kamuran Şimşek

https://doi.org/10.33431/belgi.652755

Cited By: 1

Öz

Sığır vebası, tarih boyunca hayvan hastalıkları arasında en önemli kayıplara sebebiyet vermiş hastalıkların başında gelmiştir. Büyükbaş hayvanlarda görülen bu hastalık virüs aracılığıyla hızlı bir biçimde genişleyerek çok sayıda hayvanın ölümüne neden olmuştur. Asya merkezli sığır vebası salgını ilk önce Avrupa’da etkili olmuş ve geniş çapta manda ile sığırın telef olmasına sebebiyet vermiştir. Bu durum Avrupa’da hayvan hastalıkları konusunda uzmanların yetişmesini amaçlayan veterinerlik okullarının kurulmasının önünü açmıştır. Ayrıca milletlerarası kongre ve toplantılar düzenlenerek salgının ortaya çıkma ve yayılma sebepleri hakkında görüşmeler yapılmıştır. Osmanlı Devleti’nde sığır vebası ise farklı dönemlerde etkili olmakla birlikte özellikle 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından Balkanlar üzerinden Anadolu’ya yayılmıştır. 19. yüzyılın son çeyreğinden itibaren Osmanlı coğrafyasının pek çok bölgesinde etkili olan veba salgını devletin ekonomisine ve hayvancılığına büyük darbe vurmuştur. Bu çalışmada, Denizli’de meydana gelen sığır vebası salgınları ve Osmanlı Devleti’nin salgınlara karşı aldığı koruyucu önlemler hakkında bilgi verilmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Denizli, Salgın

Kaynakça

• Kaynakça 1. Osmanlı Arşivi Belgeleri
• Babıâli Evrak Odası: (BEO.) 1559/116890.
• Dâhiliye Nezâreti, İdare: (DH. İD.) 106/11.
• Dâhiliye Nezâreti, Mektubi Kalemi: (DH. MKT.) 1615/8; 1778/125; 1800/59; 2765/17.
• 2. Araştırma Eserler ve Makaleler
• Ak, Mehmet, “Osmanlı Devleti’nde Veba-i Bakarî (Sığır Vebası)”, Osmanlı Tarihi Araştırmaları Merkezi (OTAM), 39, Bahar 2016, s. 215-240.
• Avcı, Yasemin, Bir Osmanlı Anadolu Kentinde Tanzimat Reformları ve Kentsel Dönüşüm: Denizli (1839-1908), Yeditepe Yayınları, İstanbul 2010.
• Baykara, Tuncer “Denizli”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 9, İstanbul 1994, s. 155-159.
• Çalışkan, Adem “XIX. Yüzyılda Maraş’ta Salgın Hastalıklar ve Salgın Hastalıklara Karşı Alınan Önlemler”, 2. Uluslararası Akdeniz Sempozyumu Bildiri Tam Metinleri Kitabı, Kitap 1, Edt. Durmuş Ali Arslan, Mer-Ak Mersin Akademi Yayınları, Mersin 2019, s. 196-212.
• Demirkol, Kurtuluş, “1897-1898 Yıllarında Gebze Kazasında Sığır Vebası”, Uluslararası Gazi Süleyman Paşa ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu III, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 4, 2017, s. 2541-2544.
• Dinç, Gülten, “Ortaasya Türk Topluluklarından Günümüz Türkiyesine Bulaşıcı ve Salgın Hastalıkların Gelişimi”, Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları, Edt. İbrahim Başağaoğlu, Gülten Dinç, 18, İstanbul 2012, s. 73-104.
• Erk, Nihal, “Tarihte Önemli Sığır Vebası Salgınları ve 1920’ye Kadar Memleketimizdeki Durumu”, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 10/3-4, 1963, s. 221-237.
• Erk, Nihal, Naki Cevat Akkerman, Türkiyede Sığır Vebası Salgınları ve Eradikasyonu Tarihi, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Yayınları, Ankara 1969.
• Güran, Tevfik 19. Yüzyıl Osmanlı Tarımı, Eren Yayıncılık, İstanbul 1998.
• Kırbıyık, Kasım, “Baytarlık”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 5, İstanbul 1992, s. 278-282.
• Melikoğlu Gölcü, Berfin, Özlem Yüksel, Erhan Yüksel, “Baytar Mecmuası/Baytarî Mecmua (1923-1933) Üzerine Bir İnceleme”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 19/1, 2017, s. 75-134.
• Mengirkaon, Sabri, “19. Yüzyılın İkinci Yarısında Diyarbekir’de Vaba-i Bakarî”, Osmanlıdan Günümüze Diyarbakır, Edt. İbrahim Özcoşar, Mustafa Öztürk, Ali Karakaş, Ziya Polat, Ensar Neşriyat, İstanbul 2018, s. 295-320.
• Özlü, Zeynel, “19. Yüzyıl Sonlarında Osmanlı Devletinde Hazırlanan İki Risale: Vebâ-yı Bakarî ve Zâtülcenb”, Askerî Tarih Araştırmaları Dergisi, 12/23, 2014, s. 1-14.
• Turan, Mustafa, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Veba-yı Bakari Salgını ve Düşündürdükleri”, Prof. Dr. Mustafa Keskin Armağanı Türk Tarih ve Kültürü Araştırmaları, Edt. Remzi Kılıç, İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul 2014, s. 977-993.
• Yıldırım, Nuran “Bakteriyolojihane-i Şahane’de Veteriner Bakteriyoloji (1893-1901)”, 14. Yüzyıldan Cumhuriyet’e Hastalıklar-Hastaneler-Kurumlar Sağlık Tarihi Yazıları I, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2014.
• Yusuf Kılıç, “Denizli Yöresinin Prehistorik Yerleşimleri ve Yol Sistemi”, Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu, 6-8 Eylül 2016, Bildiriler I, Ed. Ayfer Özçelik, M. Yaşar Ertaş, Yusuf Kılıç, Yasemin Avcı, Süleyman İnan, Selim Parlaz, Fakülte Kitabevi, Denizli 2007, s. 12-22.