Öz
Bilinen en eski dönemlerden beri hapishaneler mevcut olmuştur. Ancak XVI. yüzyıl sonlarına kadar hapishaneler asıl cezanın uygulandığı yerler olmamıştır. Bu tarihten sonra başta Avrupa olmak üzere hapishaneler bedene yönelik cezaların yerini almıştır. Avrupa’da hapishane anlayışında yaşanan dönüşüm Osmanlı Devleti’ni de etkilemiştir. Gelişmeye ve yaygınlaşmaya başlayan insan hakları ve hürriyetlerine yönelik algıların yanı sıra Avrupa devletlerinin diplomatik baskıları Osmanlı Devleti’nde hapishane anlayışını etkilemiştir. XIX. Yüzyılın sonlarına gelindiğinde Osmanlı Devleti’nin vilayet, sancak ve kazalarında hapishaneler açılmasına çalışılmıştır. XX. yüzyıl başlarına gelindiğinde ise Osmanlı Devleti’nin pek çok vilayet, sancak ve kazasında hapishaneler açılmıştır. Bu dönemde Osmanlı Devleti’nde hapishane anlayışında erkek ve kadın hapishanesi ayırımı yapılmıştır. Bunun yanı sıra tutukevi ve hapishane ayırımının yapılmış olması da modern hapishane anlayışının geliştiğine işaret etmektedir. Bununla birlikte XX. yüzyıl başlarında devletin içinde bulunduğu mali sıkıntılar hapishanelerin ihtiyaçlarının karşılanmasını zorlaştırmıştır.
Çalışmada bir Osmanlı kazası olan Bolu Sancağına bağlı Gerede Kazası hapishanesi örneği değerlendirilmiştir. Doküman inceleme yöntemiyle gerçekleştirilen çalışmanın temel kaynağı Gerede hapishanesi ile ilgili Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi kayıtlarıdır. Bunun yanı sıra hapishane kavramı ve Osmanlı hapishaneleri konusunda mevcut literatürden de çalışmada yararlanılmıştır.
Teşekkür
Teşekkür Ederim
Kaynakça
- Arşiv Belgeleri Dâhiliye Nezareti Mebani-i Emiriye Hapishaneler Müdüriyeti Evrakı (DH.MB.HPS.) BOA, DH. MB.HPS., 147-73; BOA, DH.MB. HPS., 87-28; BOA, DH.MB.HPS., 1-17; BOA, DH.MB.HPS., 117-27; BOA, DH.MB.HPS., 143-20; BOA, DH.MB.HPS., 152-35; BOA, DH.MB.HPS., 156-74; BOA, DH.MB.HPS., 43-63; BOA, DH.MB.HPS., 46-25; BOA, DH.MB.HPS., 79-9; BOA, DH.MB.HPS., 89-64; BOA, DH.MB.HPS., 9-44.
- Dâhiliye Nezareti Mebani-i Emiriye Hapishaneler Müdüriyeti Müteferrik Evrakı (DH. MB.HPS.M.)
- BOA, DH.MB.HPS.M., 18-13; BOA, DH.MB.HPS.M., 38-53; BOA, DH.MB.HPS.M., 15-25.
- Araştırma Tetkik Eserler Arslan, Recep (2019), “20. Yüzyılın Başlarında Devrek Hapishanesi”, Turkish Studies: Historical Analysis, Ankara: Yıl 14, Sayı 4, s. 735-748.
- Bardakoğlu, Ali (1997), “Hapis”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: C.16, s. 54-64.
- Bilirli, Tahir (Kış 2018), “20. Yüzyılın Başlarında Osmanlı Hapishaneleri: Yozgat Örneği”, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13/2, s. 71-96.
- Boynukalın, Mehmet (2009), “Suç”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul. C. 37, s.453-457.
- Bozkurt, Nurgül (2012), “XX.Yüzyıl Başlarında Kütahya Hapishanesinin Genel Durumu”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.5, S.21, Bahar, s.261-277.
- Demirkol, Kurtuluş (2012), II. Meşrutiyet Döneminde Edirne Vilayeti Hapishaneleri, T.C. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
- Demiryürek, Halim (2019), Osmanlı Hapishaneleri (1913-1914), İstanbul: Babıali Kültür Yayınları.
- Devllioğlu, Ferit (1997), Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
- Foucault, Michel (1992), Hapishanenin Doğuşu, (çev. Mehmet Ali Kılıçbay), Ankara: İmge Kitabevi.
- Özçelik, Mücahit (2011), “Mütareke Dönemi’nde Osmanlı Hapishanelerinin Durumu”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 7, Sayı 14, s. 16-39.
- Öztürk, Sevcan (2014), XIX. Yüzyıl Osmanlı Ceza Sisteminde Dönüşüm: Zindandan Hapishaneye Geçiş, T.C. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Saygılı, Abdurrahman (2004), “Mikro İktidarın Bir Fiziği: Hapishane”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 53, S.2, s. 177-196.
- Sofuoğlu, Ebubekir (2010), “Osmanlı Hapishanesinde Islah ve Firar Teşebbüsleri”, Hapishane Kitabı, (ed:E.Gürsoy Naskali-H. Oytun) Altun, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 163-172.
- Şahin, Naci (2015), “20. Yüzyıl Başlarında (H.1329-M.1913/H.1338-1922) Yılları Arasında Afyonkarahisar’da Hapishaneler (Hapishanelerde İyileştirme Çalışmaları)”, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, C.5, s. 21-45.
- Tanış, Cihan (Haziran 2018), “Osmanlı Devleti’nde Hapishane Islahatı: Muş Hapishanesi Örneği (1908-1914)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.11, S.57, s. 141-146.
- Tekin Saadet - Özkes, Sevilay (2008), “Cumhuriyet Öncesi Türkiye’de Hapishane Sorunu”, ÇTTAD, VII/16-17, s. 187-201.
- Tekin, Saadet (2010), “Osmanlı’da Kadın ve Kadın Hapishaneleri”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 29, S. 47, s.83-102.
- Türk Hukuk Lûgatı, (1991), (haz. Türk Hukuk Kurumu), Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü, Ankara: Başbakanlık Basımevi.
- Uyanık, Mehmet Zeki (2015), İslam Hukukunda Hapis Cezası ve Hapishane, T.C. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı İslam Hukuku Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya.
- Yıldız, Gültekin (2012), Mapusâne Osmanlı Hapishanelerinin Kuruluş Serüveni (1839-1908), İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Temmuz 2020 |
| Gönderilme Tarihi | 4 Mart 2020 |
| Kabul Tarihi | 3 Haziran 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 |