MACAR TÜRKOLOJİSİ

Yıl 2020, , 2759 - 2773, 01.07.2020

Alev Duran

https://doi.org/10.33431/belgi.730176

Cited By: 2

Öz

Türkoloji ya da Türklük Bilimi, Türkler ve özellikle Türk dili, lehçeleri, edebiyatı, tarihi, sanatı ve arkeolojisiyle uğraşan bilim alının aldığı isimdir. Türkoloji, Türk dilinin, edebiyat, tarih, din ve Türk toplumlarının maddi ve manevi kültürünü sistematik şekilde toplar ve araştırmakla görevlidir. Türkler, tarihin en eski devirlerinden itibaren çok geniş coğrafyalara yayılmış ve etkileşim halinde oldukları halklar da kendi tarihlerini araştırırken Türklerin dilini tarihini de araştırmak zaruriyeti hissetmiş, bu faaliyetleri de Türkoloji olarak adlandırdığımız bu bilimin doğmasını sağlamıştır.
Türkleri yakından tanıyan, Avrupa’da Germenler ve Slavlar arasında sıkışmış olan, kökenlerini arayan Macarlar, kendi kimliklerini bulmak için bir arayışa girmişlerdir. Özellikle 19. yüzyılda canlanan ulus inşası süreci ile Macarlar, Doğu kökenli olma, Hint-Avrupa dillerinden olmayan bir dil kullanma yönlerini doğuya çevirmelerine neden olmuş ve bu arayış da Macaristan’da Turancılık akımının ve Türkoloji’nin doğmasına yolaçmıştır.
Bu çalışmamızda, Modern anlamda dünyada 1870 yılında sistemli olarak Türkoloji çalışmalarının başladığı ilk yer Macaristan Türkoloji kürsüsü incelenmiştir. 1870’ten itibaren ele alınan kürsüsünün faaliyetleri yanı sıra öncü Türkologlara da yer verilerek Türklük bilimine katkılarından bahsedilmiştir. Çalışmanın gerçekleşmesinde, öncelikle Macar arşivlerinden yararlanılmış ek olarak diğer kaynaklar da irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Macaristan, Macar, Türkoloji, Türklük Bilimi

Kaynakça

• KAYNAKÇA A.ARŞİVLER Arcanum Digitális Tudománytár (ADT) / Arcanum Dijital Arşivi Magyar Tudományos Akadémia (MTA) ( Macar Bilimler Akademisi ) “A Honfoglalás”,Arcanum Digitális Tudománytár (ADT), (20.03.2020) Az Élete, MTA,http://vambery.mtak.hu/hu/01.htm (20.03.2020). Az Ugor – Török Háború, MTA, http://vambery.mtak.hu/hu/09.htm. (18.03.2020) MTA. MS. 5174/145. MTA, MS 2425/226 108/ 109 MTA, MS 2425/225 106/ 107. BOA, İ. DH, Dos, no. 114. B. GAZETELER LaszloRethy, “Vâmbéryés A Finnisták”, Budapesti Hírlap, Yıl 4, Sayı 305, Budapeşte 5 Kasım 1884. “Kisázsiában”, Budapesti Hirlap, 28, nr. 189, 7 Ağustos 1908 Tatárföldön”, Budapesti Hirlap, 289, nr. 187, 8 Ağustos 1909.
• B. KİTAPLAR AndrásRóna-Tas, Türkoloji'ye Giriş,(Çev. isa Sarı), Nobel Yayıncılık, Ankara 2013, s. 9. Balkan Türkoloji Tarihçesi ve Balkan Türkologları (2012), (E. Selçuk Kırbaç), TC. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara. Demirkan, Tarık (2000), Macar Turancıları, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul. Eren, Hasan (1998), Türklük Bilimi Sözlüğü I. Yabancı Türkologlar, TDK Yayınları, Ankara. Güngörmüş, Naciye (2010), Macaristan’da Değişim ve Demokrasiye Geçiş (1989- 2009), Köksav Yayınları, Ankara. Hazai, György (19663), Tarih Boyunca Macar Türk Bağları, Budapeşte. İsen, Mustafa (2012),Balkan Türkoloji Tarihçesi Ve Balkan Türkologları, (Ed. Selçuk Kırbaç), Tc. Kültür Ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara. Kırbaç, Selçuk (2012), Türkoloji Tarihi- Türkologlar ve Eserleri, Orhun Yayınları, İstanbul. Mandler, David (2007), “ArminiusVambéry”, Shofar: An InterdisciplinaryJournal Of JewishStudies, Volume 25, Number 3, Spring, s. 1-12. Namal, Yücel (2009), Türk- Macar İlişkileri, İskenderiye Yayınları, İstanbul. Németh, Gyula (1982), Attila ve Hunlar, Çev. Şerif Bastav, AÜDTCF Yayınları, Ankara NémethGyula (1990), TörökökésMagyarok (RégiTörökök), Cilt I, MTA, Budapeşte. Orkun, Hüseyin Namık (1977), Türkçülüğün Tarihi, Kömen Yayınları, Ankara. Oba Ali Engin (1995), Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu, İmge Kitabevi, Ankara. Özdoğan, Günay Göksu (2015), Turan’dan Bozkurta Tek Parti Döneminde Türkçülük 1931 - 1946, İletişim Yayınları, İstanbul. Pusztay, János(1977), Az Ugor – Török Háború Után, Magvető Kiadó, Budapest. Rásonyi, László (1983),Türk Devletinin Batıdaki Varisleri ve İlk Müslüman Türkler, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara. Rásony, László (1993),Tarihte Türklük, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara. Róna-Tas, András (1995), A MagyarságKoraiTörténete (Tanulmányok),MagyarŐstörténetiKönyvtár, Szeged. Saffet, Reşit (1930), Türklük ve Türkçülük İzleri, Türk Ocakları İlim ve Sanat Heyeti Neşriyatı, Ankara. Sunar Burcu- Serap Yolcu (2012); “Orta Avrupa’da Yalnız Bir Asyatik Devlet: Macaristan (1848-1943)”, Macar Kardeşler, (Ed. Yeliz Okay), Doğu Kitabevi, İstanbul. Tóth Ágnes (2009), Magyar Lendkerekek az Új Törökország Gépezetében, A vagy Gazdasági és Kulturális Együttmȕköd és Törökország és Magyarország Között az Atatürki AranykorIdöszakában, Grotiüs E-Könyvtár, Budapest.
• C. MAKALELER ÁgostonGábor (2002), "Siyaset ve Histografi: Macaristan'da Türk ve Balkan Çalışmalarının Gelişimi ve İstanbul'daki Macar Araştırma Enstitüsü",( Çev. Bülent Keneş), Türkler, Cilt. 15, Ankara, s.95-103. Baştav, Şerif (2005), “Türk-Macar Münasebetlerinde Hungarolojinin Yeri”, Makaleler 3,Berikan Yayınevi, Ankara, s.384-385. Çapraz, Hüseyin Şevket Çağatay (2014), “Altayik Kökenden Fin Ugorluğa”, Tehlikedeki Diller Dergisi, Kış, s. 254- 265. Çolak Melek (2011), "Türk-Macar İlişkileri Çerçevesinde Macar Türkoloji'si ve "Ugor-Türk Savaşı",IV. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri, Cilt 1, Muğla, s. 528-543. Çolak, Melek (2001),Çolak, "19. Yüzyıl Sonu- 20. Yüzyıl Başlarında Türk- Macar Yakınlaşması", Toplumsal Tarih, Sayı 89, s. 4-25. Dobrovits, Miháyl (1999), ”Vámbéryval 2000-ben”, 2000 Folyoirat, 3, s. 49-55. Doğan, İsmail (2007), "Macar Ulusal Kimliğinin Oluşumunda Türk Etkisi", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt 47, Sayı 2, Ankara, s. 3-18. Géza, Dávid (1994), ”A Magyarországi Turkológia”, Magyar Szemle, Új Folyam XXIX. 1-2. Szám. Güngörmüş, Naciye (2017), “Türk- Macar İlişkileri Araştırmalarında ÁrminVâmbéry'nin Yeri”, Ölümünün 100. Yılında Ármin Vâmbéry'yi anma Toplantısı 6- 7 Eylül 2013, Ankara, s. 68-80. Hazai, György (1990), "Macaristan'da Türkoloji", Türk Dili, Sayı 461, Mayıs, s. 206-2012. Hazai, György (2011), "A Turkológia Hosszú 20. Évszázadának Mérlege", Keletkutatás, Ősz, Budapest, s.110-121. Kakuk, Zsuzsa (1969), “Osmanlıcadan Macarcaya Geçmiş olan Kelimeler”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 16, s. 65-80. Karakurd, Muslihiddin (1970) , “Türklerin Dostları: Ármin Vámbéry (19.III.1832-15.IX.1913)”, Türk Kültürü, S. 88, Yıl: VIII, s. 275-282. Korkmaz, Zeynep (2012), "Türk Macar İlişkilerinde Türklük Bilimi (Türkoloji) 'ninYeri, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı 722, s. 154-165. Kovács, Nándor Erik, ’’Hungarian Turkophils in 19th Century Istanbul and Their Bequests in the Library of the Hungarian Academy of Sciences”, Osmanlı Istanbul’u IV, IV. Uluslararası Osmanlı İstanbul’u Sempozyumu Bildirileri, İstanbul 20- 22 Mayıs 2016, s. 453- 472. Nagy, Kálmán, “A 895. Évı Magyar Honfoglalás”, sulinet.hu. (21.03.2020). Namal, Yücel (2011), “Prof. Dr. M. Şerif Baştav’la Söyleşi”, Tarih Okulu, Sayı IX, s. 225- 232. Nyiri, Mâria (2002), "Macaristan'da Türkoloji Tarihi", Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı 139, s. 201-210. Oral, Mustafa (2004), “Türkoloji Tarihinde 1926 Bakü Türkiyat Kongresi”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, s.107-229. Öner, Mustafa (2015), “Türk Dünyası ve Türkoloji”, Aydın Türklük Dergisi, Sayı 1, İstanbul, s. 87-93. Sándor, Klára (2014), “Vámbéry Ármin És A Török Magyar Nyelvcsere”, İskola kultúra, 2, s. 75-82. Sándor, Klára (2017), ” Ármin Vámbéry ve Türkçeden Macarcaya Dil Değiştirme”, Ölümünün 100. Yılında Ármin Vámbéry Anma Toplantısı Bildirileri Ankara 6- 7 Eylül, Türk Dil Kurumu, Ankara, s. 110-113. Tasnádi, Edit (1996), "Budapeşte Üniversitesi'nde Türkoloji 125 Yıllık" Türk Kültürü, Yıl. XXXIV, Sayı 400, Ankara, s. 54-55. Türker, Pınar (2017), Macaristan’da Türkoloji Çalışmalarına Genel Bir Bakış: Türkoloji’nin Gelişimi ve Macar Türkologlar”, Türk Tarihi Dair Yazılar, Ed. Alparslan Demir, Gece Kitaplığı, Ankara, s. 745- 763. Vásáry, István ( 2013), “A Tudós Vámbéry Ármin”, Magyar Tudomány, 8, s. 909-916. Vásáry, István (2013), “Osmanlı Öncesi Macar- Türk İlişkilerine Dair ”, Ölümünün 100. Yılında Ármin Vámbéry Anma Toplantısı Bildirileri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, s. 145-152. Yüce, Nuri (1981), “Gyula Németh Hayatı ve Eserleri”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, İstanbul, s. 229-264. Zimonyi, István (2002), "Macaristan'daki Türkoloji Çalışmaları", Yeni Türkiye Dergisi, Yıl 8, Sayı 43, s.46-48. Zsirai, Miklos (1938), “Finnugor Rokonsagunk”, Népünk És Nyelvünk, 10, Szeged 1938, s. 32-60.