Öz
1916 yılında harp okulundan mezun olan Ragıp Gümüşpala Birinci Dünya Savaşı yıllarında çeşitli cephelerde savaştı. Savaşın sonuna doğru esir düştü. Bir süre Mısır’da esaret hayatı yaşadıktan sonra Türkiye’ye gelerek Milli Mücadele’ye katıldı. Cumhuriyetin ilanından sonra Şeyh Said (1925) ve Koçuşağı (1926) bastırma harekâtlarına katıldı. Çeşitli görevlerden sonra 1936-1938 yılları arasında Tunceli vali ve komutanlığına bağlı olarak istihbarat subayı görevini yürüttü. Gümüşpala, bu zaman diliminde bölge halkı üzerine yapmış olduğu gözlem ve analizlerini bir rapor halinde kayıt altına aldı. Gümüşpala raporunda Dersim halkını ırk, din, mezhep, gelenek ve görenekleri bakımından inceledi. Alevi-Sünni toplumunu ayıran etmenleri ortaya koyarak, alınması gereken tedbirler üzerinde durdu. Kızılbaşların Osmanlı Türk toplumundan nasıl uzaklaştıklarını ve Hıristiyanların, Kızılbaşlık inancına yaptıkları tesirleri dile getirdi. Rapordan bazı parçalar önceden yayımlanmış olsa da yayımlanacak olan bu rapor yakın dönem Türkiye tarihine katkı sunacak birçok yeni bilgiyi ihtiva etmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- 30.11.1.0.200.23.16 (28.08.1948).
- 30.11.1.0.253.33.16, (12.10.1955).
- 30.18.1.2.150.45.7, (28.08.1958).
- 30.18.1.2.153.58.18, (16.10.1959).
- Yıldız Esas Evrakı (YEE), Dosya No: 11 Klasör: 4 (3 Haziran 1896).
- 048076 (1920).
- 048196 (1925).
- 048189 (1937).
- Resmi Gazete: 3207.
- Milliyet: 06.06.1964, 07.06.1964.
- AĞAR, Ömer Kemal: Tunceli-Dersim Coğrafyası, Türkiye Basımevi, İstanbul 1940.
- BARDAKÇI, Cemal: Milli, Tarihi, Dini, İçtimai, Siyasi, İktisadi ve İdari Bakımlardan Alevilik-Ahilik-Bektaşilik, Türkiye Gazetecilik ve Matbaacılık Yayınları, Ankara 1950.
- ÇUBUKÇU, Asri: Lâçin, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 27, 2003, s. 39-40.
- Dersim Harekâtı ve Cumhuriyet Bürokrasisi 1936-1950 (2011), Der. Tuba Akekmekçi-Muazzez Pervan, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
- Dersimi, M. Nuri: Hatıratım, DAM Yayınları, İstanbul 2014.
- DOĞAN, Yalçın: Savrulanlar; Dersim 1937-1938 Hatta 1939, Kırmızı Kedi Yayınları, İstanbul 2012.
- Karaca, Ali: Anadolu Islahatı ve Ahmet Şakir Paşa, Eren Yayınları, İstanbul 1993.
- KORKUD, Refik-İKİZ, Nedret: (1962) Adalet Partisi Portreler ve Fikirler, Adalet Partisi Genel Merkezi Yayınları, İstanbul.
- Kürt Sorunu ve Devlet Tedip ve Tenkil Politikaları (1925-1947): Der. Tuğba Yıldırım, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2011.
- MEHMED ARİF BEY: 93 Moskof Harbi ve Başımıza Gelenler, (Haz. Nihad Yazar), Adak Yayınları, İstanbul 1990.
- OLCAYTUĞ, Rüknettin Fethi: Doğu Köylerinde Tetkikler, Çığır Kitabevi, İstanbul 1938.
- SARAL, Ahmet Hulki: “Askerlik Bakımından Tunceli Hakkında Bir Etüt”, Askeri Mecmua, 1 Birincikanun 1937, Sayı: 107, s. 760-769.
- Türk Tarihinin Ana Hatları : Devlet Matbaası, İstanbul 1930.
- Umûmi Müfettişler Toplantı Tutanakları-1936: (Haz. M. Bülent Varlık), Dipnot Yayınları, Ankara 2010.
- YERGÖK, Ziya: Harbiye’den Dersim’e (1890-1914) (Yay. Haz. Sami Önal), Remzi Kitapevi, İstanbul 2006.
- YILMAZÇELİK, İbrahim: Osmanlı Devleti Döneminde Dersim Sancağı, Kripto Yayınları, Ankara 2017.
- YOLGA, Mehmet Zülfü: Dersim (Tunceli) Tarihi, (Haz. Ahmet Halaçoğlu-İbrahim Yılmazçelik), Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları, Ankara 1994.
- https://www.tsk.tr/Sayfalar?viewName=RagipGumuspala. (E.T. 10.05.2020).
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Temmuz 2020 |
| Gönderilme Tarihi | 11 Mayıs 2020 |
| Kabul Tarihi | 9 Haziran 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 |