SAMSUN PEOPLE’S HOUSE AND ITS ACTIVITIES IN THE WORK OF LİLO LİNKE “ALLAH DETHRONED”

Yıl 2022, , 93 - 111, 01.07.2022

Ayşegül Kuş

https://doi.org/10.33431/belgi.977560

Öz

Bağımsızlık savaşının kazanılmasının ardından Türkiye Cumhuriyeti devletinin kurulmuş, hem Türk milletinin çağdaş ve modern toplumlar arasındaki yerini alması hem de halkta ulusal bir bilinç oluşturmak için Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde siyasi, sosyal, kültürel, ekonomik alanlarda pek çok reform yapılmıştır. Reformların halka benimsetilmesinde, eğitime önemli işlevler yüklenmiştir. Bu bağlamda, Osmanlı’dan devralınan okullar modernize edilmiş, eğitim programları yenilenmiştir. Bununla da kalınmamış, 1932 yılında, Samsun’un da içinde bulunduğu 14 ilde, yaygın eğitim kurumu olarak nitelendirebileceğimiz Halkevleri inşa edilmiştir. Halk evlerinin inşa edilmesinde, elbette dönemin kimi siyasi, ekonomik, toplumsal ve kültürel gelişmelerinin rolü yadsınamaz. Bunu, Halkevlerinin üstlendiği, kültürel, sanatsal, ekonomik, eğitsel vb. işlevlerde açıkça görmek olasıdır. Ancak özde Halkevlerinin Cumhuriyetin çağdaş ve laik bir toplum yaratma politikalarının bir ürünü olduğunu kaydetmek gerekir. Halkevlerinin kurulduğu 1932 yılından kapatıldığı 1951 yılına kadar, Türk toplumunun pek çok ihtiyacı yanında, yeniliklerin halka taşınmasında da etkili olduğu açıktır. Zira Halkevleri vasıtasıyla toplumda Atatürk ilke ve inkılaplarının sağlam bir temele oturtulması, milli kültürün inşası, Türk aydını ile halk arasında köprü kurulması ile ortak kaygıları ve ülküleri olan üretici bir toplum yaratılması hedeflenmiştir. Halkevlerinin kurulması ile birlikte kültür ve eğitim alanında önemli atılımlar yapılmış ve Halkevleri tarafından, halkı her konuda eğitmek ve bilgilendirmek için birçok dergi ve kitap yayınlanmıştır. Yakın tarihimizde önemli bir yere sahip olan Halkevleri, yerli ve yabancı pek çok araştırıcının ilgisini çekmiştir. Lilo Linke de Türkiye’yi ziyareti sırasında Halkevleriyle ilgilenmiş, bu konuda kayda değer bilgiler aktarmıştır. İşte bu çalışma, Lilo Linke’nin 1935 yılında Samsun ziyareti sırasında Samsun Halkevine dair gözlem ve incelemelerine dayanmaktadır. Çalışmanı amacı, onun gezi notlarından yola çıkarak, Samsun Halkevi ve faaliyetlerini ele almak, değerlendirmek ve Halkevleri bağlamında Samsun tarihine ışık tutmaktır.

Anahtar Kelimeler

Lilo Linke, seyyah, Halkevleri, Samsun Halkevi ve Faaliyetleri.

IN LILO LINKE SAMSUN PEOPLE’S HOUSE AND ITS ACTIVITIES

Öz

After the victory of the Independence war Turkish Republic was founded, a great number of reforms were made in political, social, cultural and economic fields under the leadership of Mustafa Kemal Atatürk in order to both the Turkish nation’s taking their place among the modern societies and also creating a national consciousness of the people. İmportant function was given to educatipn so as to have people adopt the reforms. In this regard, the schools having been inherited form the Ottoman were modernized and educational programs were renewed. In addition, in 1932 the Poeple’s Houses, which could be described aswidespread institutions, were consrtucted in 14 provinces among which there is Samsun. Naturally, in the construction of the People’s Houses, the role of some political, economic, social and cultural developments of the period can not be ignored. It is possible to see it in the cultural, artistic, economic and educational functions that Poeple’s Houses have. However, it should be noted that People’s Houses actually is the product of the politics of creating a modern and secular society. From the establisment date of 1932 to the closing of 1951, in addition to many needs of the Turkish society it is obvious it was very effective to transfer the reforms to poeple. Through the People’s Houses it was intended to base Atatürk’s principles and reforms on a strong ground, to establish national culture, to establish a bridge between Turkish intellectuals and people and to create a productive society having common concerns and ideals. With the establishment of the People’s Houses some important developments in the field of culture and education were made and several journals and books were published in order to inform and educate people on every subject. People’s Houses having an important place in our recent history have attracted the attention of many local and foreign researchers. During her visit in Samsun, Lilo Linke was also interested in People’s Houses and narrated significant information related to it. This study is based on Lilo Linke’s observations and researches during her visit in Samsun in 1935. Using her travelogues the purpose of the study is to handle and evaluate Samsun Poeple’s House and its activities and thus shed light on the history of Samsun in the context of People’s Houses.

Anahtar Kelimeler

Lilo Linke, traveler, People’s Houses, Samsun People’s House and its activities

Kaynakça

• Aktaş, Halil, Samsun Halkevi (1932- 1951), Gazi Osman Paşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat 2015.
• Atabay, Nihat, “Cumhuriyet Kültürü”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 43, 2009, p.455-465.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara 2006.
• Aydın, Ertan, The Peculiarities of Turkish Revolutionary Ideology in the 1930s: the Ülkü Version of Kemalism, 1933-1936”, Bilkent University, The Department of Political Science and Public Administration, Unpublished Ph.d, Ankara 2003.
• C.H.F. Halkevleri Talimatnamesi, Yeni Mersin Matbaası, Mersin 1933.
• Civci, Sultan, Halkevleri ve İzmir Halkevi'nin faaliyetleri:(1932-1951), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir 2013.
• Coşkun, Sait, “Köyküye Kısa Öğütler”, 19 Mayıs Dergisi, Şubat 1936.
• Çeçen, Anıl, Atatürk’ün Kültür Kurumu Halkevleri, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul 2000.
• Demir, Gönül Türkan, Halkevlerinin Eğitim Tarihimizdeki Yeri ve Çankırı Halkevi, Berikan Yayınevi, Ankara 2018.
• Emgili, Fahriye, “Halkevlerinin Köy ve Köycülük Faaliyetleri”, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Dergisi, S. 8 2021, pp.195-226.
• Erdal, İbrahim, Halkevlerinin Kuruluşu, Yapısı ve Yozgat Halkevi, 1932-1951, Siyasal Kitabevi, Ankara 2013.
• Ertunç, Ahmet Cemil, Cumhuriyetin Tarihi Yasadıklarımızın Dünü-Bugünü, Pınar Yayınları, İstanbul, 2005.
• Goloğlu, Mahmut, Tek Partili Cumhuriyet (1931-1938), Ankara 1974.
• Gülbay, Alper, “Halkevlerinin Taşradaki Yansımalarına Bir Örnek: Samsun Halkevi ve 19 Mayıs Dergisi”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVIII/37 2018, pp. 605-644.
• Güz, Nurettin, “Kültür Ocakları Olarak Halkevleri ve Halkevleri Dergileri”, Tüm Yönleriyle Medya ve İletişim, Der. M. Işık, A. Erdem, Eğitim Kitabevi Yayını, Konya, 2008, pp.65-95.
• Halkevleri (1932-1935) 103 Halkevi Geçen Yıllarda Nasıl Çalıştı, Halkevleri Yayını, Ankara, 1935.
• Karaer, İbrahim, Türk Ocakları (1912-1931), Türk Yurdu, Ankara 1992.
• Karaömerlioğlu, Asım “Türkiye’de Köycülük”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, C. II, (der.) Tanıl Bora, İletişim Yayınları, İstanbul 2001, pp. 286-293.
• Karpat, Kemal, “The Impact of the People’s Houses on the Development of Communication in Turkey: 1931-1951”, Die Welt des Islam, New Series, Vol.15, 1/4, 1974.
• Kılınç, Volkan, ‘Diciplining’ Turkish People Through the People’s Houses: A Discursive Reading of the Ülkü Magazine (1933-1950)”, İstanbul Şehir University Social Sciences Institute, Unpublished M.A, 2017.
• Kili, Suna; Atatürk Devrimi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1998.
• Kirby, Fay. Tiirkiye'de Köy Enstitüleri, Tarihçi Kitabevi Ankara, 1962.
• Kongar, Emre, İmparatorluktan Günümüze Türkiye’nin Toplumsal Yapısı, Remzi Kitabevi, İstanbul 1997.
• Linke, Lilo, Allah Dethroned, London 1937.
• M. Asim, “The People's Houses and the Cult of the Peasant in Turkey”, Middle Eastern Studies, Vol. 34, No.4, pp. 67-91.
• Ogurlu, Anita Judith, Lilo Linke: A ‘Spirit of Insubordination’ Autobiography as Emancipatory Pedagogy; A Turkish Case Study, Unpublished Phd., Humanities and Cultural Studies, Birkbeck College, University of London, 2016.
• Örmecioğlu, Hilal Tuğba, “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Köycülük Tartışmaları ve Numune Köyler”, Belleten, C. LXXXIII, S.297, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2019, pp. 729-752.
• Özdemir, Yavuz ve Elif Aktaş, “Halkevleri (1932’den 1951’e)”, A.Ü.Türkiyat Arastırmaları Enstitüsü Dergisi, 45, 2011, pp.235-262.
• Şimşek, Sefa, “People’s Houses” as a Nationwide Project for Ideological Mobilization in Early Republican Turkey”, Turkish Studies, Vol. 6, No. 1, 2005, pp. 71-91.
• Taşçı, Esma, Eskişehir Halkevi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitütüsü Tarih Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya 2105.
• Tekin, Gözde, Trakya Halkevleri ve Halkevi Dergileri Üzerine Bir İnceleme, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Halk Bilimi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2014.
• Toksoy, Nurcan, Halkevleri, Bir Kültürel Kalkınma Modeli Olarak Halkevleri, Orion Kitabevi, Ankara 2007.
• Ulukaya, Ülkü, Halkevlerinin Halk Eğitimindeki Etkin Rolü, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Malatya 2015.
• Yeşilbursa, Behçet Kemal, “The People’s Houses as a Model of Non-Formal Education in Turkey (1932-1951)”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, S. 25, 2018, pp 1-17.
• Zeyrek, Serafettin, Türkiye’de Halkevleri ve Halkodaları (1932-1951), Anı Yayınları, Ankara 2006.