CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA TÜRK POLİSİNİN ALMAN VE AVUSTURYA POLİS TEŞKİLATLARI İLE İŞBİRLİĞİ(1923-1938)

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 14, 472 - 495, 01.07.2017

ALİ Dikici

Öz

1923 yılında Türkiye
Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla birlikte hükümetlerin takip edecekleri
politikaların belirlenmesi, modernleşme ve yenileşme çabaları, bilgiye duyulan
ihtiyaç ve bilimsel gelişmelerin takip edilerek uygulamaya geçirilmesi, hemen
her kurumda olduğu gibi Türk Emniyet Teşkilatı’nda da kendini hissettirmiştir.
Nitelik ve nicelik olarak Türk Polis Teşkilatı’nı istenilen seviyeye getirerek,
bu hususla ilgili mevzuattaki eksiklikleri giderme başlıca amaç olmuştur. Polis
teşkilatını yeniden yapılandırma, polis eğitimindeki kaliteyi artırma gibi
belli başlı konularda odaklanan bu yenileştirme çalışmalarının bir sonucu
olarak, Türk polisinin, Avrupalı ülkelerindeki meslektaşlarının tecrübe ve
eğitimlerinden faydalandırılması planlanmıştır. Bunun için polislerin yurt dışı eğitimi
almaları, yabancı uzman istihdamı, tercüme ve teknolojik transfer gibi
uygulamalar takip edilmiştir. Osmanlıdan Cumhuriyet Hükümetlerine
tevarüs eden bu politika, Cumhuriyet’in ilk yıllarında yoğun bir şekilde devam
ettirilmiştir. Bu bildiride bahsi geçen dönem içerisinde Alman ve Avusturya polis
teşkilatları ile gerçekleştirilen işbirliği çerçevesinde Türkiye’de istihdam
edilen Alman ve Avusturyalı polis uzmanlar ile eğitim amacıyla bu ülkelere
gönderilen Türk polislerinin çalışma ve eğitimleri araştırılmaya ve tespite
çalışılacaktır. Türk Emniyet Teşkilatı’nın arşiv belgeleri ve yayınladığı
eserler bu çalışmanın ana kaynağı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Dönemi, Yabancı Uzman, Türk Polisi, Alman ve Avusturya Polisi

Kaynakça

• KAYNAKÇA I-Arşiv Kaynakları
• Emniyet Genel Müdürlüğü Arşivi, Arşiv Dosya No: 12443-1, Kardeks No: 292.
• B.C.A., 30-18-1-1 / 20-51-17, 11.05.1926.
• B.C.A., 30-18-1-1 / 25-44-6, 13.07.1927
• B.C.A., 30-10-0-0 / 202-377-3, 03.12.1927.
• B.C.A. 30-18-1-2 / 1-5-1,. 21.11.1928.
• B.C.A. 30-18-1-2 / 9-17-16, 02.04.1930.
• B.C.A. 30-18-1-2 / 12-43-10, 21.06.1930.
• B.C.A. 30-18-1-2 / 20-36-2, 30.05.1931.
• B.C.A. 30-18-1-2 / 59-84-12, 08.11.1935.
• B.C.A. 30-18-1-2 / 63-24-17, 02.04.1936.
• B.C.A. 30-18-1-2 / 69-89-19, 12.11.1936.
• B.C.A. 30-18-1-2 / 73-22-14, 19.03.1937.
• II-Kitaplar AKKUTAY, Ülker, Milli Eğitimde Yabancı Uzman Görüşler, Avni Akyol Kültür ve Eğitim Ümit Vakfı Yayınları, Ankara 1996.
• ALYOT, Halim T., Türkiye’de Zabıta, Tarihi Gelişim ve Bugünkü Durum, Kanaat Basımevi, Ankara 1947.
• AZCAN, İbrahim, Kuruluşundan Günümüze Polis Akademisi, Ankara (Aralık 1988).
• Cumhuriyetin 50. yılında İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü, Kuruluşu: Tarihi Gelişimi, Görev ve Yetkileri ve 1923–1973 Çalışmaları, II. Kitap, EGM Yayınları, Ankara 1973.
• DÜNDAR, Ahmet Nihat, “Kuruluş, Gelişme, Değişme”, 150. Kuruluş Yıldönümünde Türk Polisi, EGM Yayınları, Ankara 1995.
• ERGÜN, Mustafa, Atatürk Dönemi Türk Eğitimi, Ocak Yayınları, Ankara 1997.
• ERGÜN, Mustafa, II. Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri (1908-1914), Ocak Yayınları, Ankara 1996.
• GENCER, Mustafa, Jöntürk Modernizmi ve Alman Ruhu, İletişim Yayınları, İstanbul 2003.
• KEPLER, Leopold, Die Gendarmerie in Österreich 1849-1974, Leykam Verlag, Graz 1974.
• KOÇAK, Cemil, Türk-Alman İlişkileri (1923-1939), Türk Tarih Kurumu, Ankara 2013.
• ORTAYLI, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Timaş Yayınları, İstanbul 2011.
• ORTAYLI, İlber, Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu, Kaynak Yayınları, İstanbul 1983.
• ŞAHİN, Eyüp, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Gayrimüslim Polis Biyografileri, Polis Akademisi Yayınları, Cilt: II, Ankara 2013.
• ŞAHİN, Eyüp, Türk Polis Teşkilatının Şanlı Geçmişinde ve Cumhuriyete Giden Yolda İz Bırakan Polisler, EGM Yayın No: 371, Ankara 2004.
• TONGUR, Hikmet, Türkiye'de Genel Kolluk, Emniyet Genel Müdürlüğü, Ankara, 1946.
• TURAN, Kemal, Türk-Alman Eğitim İlişkilerinin Tarihi Gelişimi, Ayışığı Kitapları, İstanbul 2000.
• III-Dergiler
• (Münih polis müdüriyetinden Banernefiand), “Ayak İzlerinin Delaili Subutiye Olarak İstimali”, Polis Mecmuası, Yıl: 19, Sayı: 274, (Birinciteşrin 1932).
• “(Avusturyalı uzmanların geliştirdiği) Şüpheli Eşhasın Elbiselerinde Bulunan Tozları Toplamak İçin Yeni Cihaz”, Polis Mecmuası, Yıl: 18, Sayı: 265, (Kânunusani 1932).
• “1936 Senesinde Almanya'da Suç Vaziyeti”, Polis Mecmuası, Yıl: 26, Sayı: 316, 1938.
• “Avusturya Polisi”, Polis Mecmuası, Yıl: 18, Sayı: 265, (Şubat 1932).
• “Avusturya Polisi”, Polis Mecmuası, Yıl: 18, Sayı: 267, (Mart 1932).
• “Beynelmilel Mücrimler”, Polis Mecmuası, Yıl: 17, Sayı: 253, (Birinci kânun 1931), Sayı: 254, (Şubat 1931), Sayı: 258.
• “Dişizleri, bıçak izleri, tek parmak izi”, (Norvest Police Journal’den tercüme), Polis Mecmuası, Yıl: 17, Sayı: 254, (Şubat 1931).
• “Istokholm'da Polis Hemşireler”, Polis Mecmuası, Yıl: 18, Sayı: 280, (Nisan 1933).
• “Kanda Alkolün Tesbiti Usulü; Bu Usulün Zabıtai Cinaiye İçin Ehemmiyeti” Polis Mecmuası, Yıl: 19, Sayı: 278, (Şubat 1933).
• “Parmak İzlerinin Tetkik-i Hüviyet Hizmetinde Suret-i Tatbik ve İstimaline Dair Talimatname”, Polis Mecmuası, Sayı: 3, 1913.
• “Parmakizinden istifade edelim”, Polis Mecmuası, Yıl: 16, Sayı: 239-240-241, (İkinci Teşrin, Birinci kânun 1929 ve İkinci kânun 1930).
• “Polis Memurları İçin On üç Tavsiye”, (İngilizceden Tercüme)”, Polis Mecmuası, Yıl: 17, Sayı: 258, (Haziran 1931).
• “Prusya Polis Teşkilatı”, Polis Mecmuası, Sayı: 193, (1 Kânunusani 1926).
• “Prusya Polis Teşkilatı”, Sayı: 194, 1926, s. 444; “Prusya Polis Teşkilatı”, Sayı: 195, 1926.
• “Radyo ‘Televizyon’ ile Parmakizi Alma”, Polis Mecmuası, Yıl: 21, Sayı: 302, (31 Temmuz 1935).
• “Tayyare ile Havadan Tarassut”, Polis Mecmuası, Yıl: 21, Sayı: 302, (31 Temmuz 1935).
• “Tehevvüri Suçlar (Crime Passionel”, Polis Mecmuası, Yıl: 18, Sayı: 265, (Şubat 1932).
• “Viyana Asayiş Zabıtasının Tarihçesi”, Polis Mecmuası, Yıl: 19, Sayı: 277, (İkinci Kânunusani 1933).
• “Viyana Polis Müdüriyetinin Cinai Laboratuvarın On Senelik Hayatı”, Polis Mecmuası, Yıl: 19, Sayı: 273, (Eylül 1932).
• “Viyana’da İçtima Edilmiş Olan Beynelmilel Polis Konferansı Mukarreratı (3-7 Eylül 1923)”, Ceride-i Adliye, Adliye Vekâleti tarafından ayda bir neşrolunur, Üçüncü sene, Sayı: 30, Yenigün Matbaası, Birinci kânunusani, 1341.
• “Zürih Zabıtası Teşkilatı”, Polis Mecmuası, Sayı: 199, (1 Temmuz 1926).
• AKDAĞ, Ömer, “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Eğitim Alanında Yabancı Uzman İstihdamı (1923-40)”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S:1 (1), 2008.
• Almancadan Tercüme: “Dr. Barck, Kadın Polisi ve Cemiyeti Akvam”, Polis Mecmuası, Yıl: 18, Sayı: 269, (Mayıs 1932).
• Almancadan Tercüme: “Nelken, Gaz Lambalarının Devrilmesi ile Yangın Vukubulduğu İddiaları”, Polis Mecmuası, Yıl: 18, Sayı: 270, (Haziran 1932).
• Almancadan Tercüme: “Paris'teki Adli Polis İle Tesbiti Hüviyet Vazifeleri Hakkında”, Polis Mecmuası, Yıl: 18, Sayı: 269, (Mayıs 1932).
• Almancadan Tercüme: “Varşova Hükümet Polis Laboratuarından”, Polis Mecmuası, Yıl: 18, Sayı: 270, (Haziran 1932).
• Almancadan Tercüme: “Viyana Polis Müdür Dr. Brauno Schultz, Hükümetlerin Müştereken Şerirliğe Karşı Mücadeleleri İçin Beynelmilel
• Büro”, Polis Mecmuası, Yıl: 18, Sayı: 270, (Haziran 1932).
• Almancadan Tercüme: “W. Weissman, İntihar Veyahut Arzu Üzerine Katil”, Polis Mecmuası, Yıl: 18, Sayı: 270, (Haziran 1932).
• BİRİNCİ, İhsan “Teşkilatımızın Kuruluşu”, Polis Emeklileri Polis Dergisi, Yıl: 9, Sayı: 123, (Ekim 1962).
• CÖNERDEM, Mecid, “Polis Siyantifik”, Polis Mecmuası, Yıl: 25, Sayı: 313, (1938).
• DEMİRBAŞ, Cevdet, “Osmanlı İmparatorluğu’ndan Günümüze Polis Teşkilatı”, Polis Dergisi, Yıl: 11, Sayı: 43, (Ocak-Şubat-Mart 2005).
• DİKİCİ, Ali, “Osmanlı Makedonya’sında Kurulan İlk Uluslararası Polis Barış Koruma Misyonu: Mürzsteg Reform Programı”, Karadeniz Araştırmaları, Cilt: 6, Sayı: 24, (Kış 2010).
• EOSTİK, Raymon B., “Avrupa Polis Sistemleri”, Polis Mecmuası, Yıl: 18, Sayı: 259, (Temmuz 1931).
• ERAYDIN, Yusuf İzzettin, “Modern Polisin Teknik ve Salahiyetleri”, Polis Dergisi, Yıl: 23, Sayı: 308, (31 İkincikânun 1937), ss. 3859-3878.
• FEDDERSON, Paul, “Parmakizinden Başka Hüviyet Anlama Yolları”, (Çev. İzzet Eraydın), Polis Mecmuası, Yıl: 22, Sayı: 304, (31 İkinci kânun 1936).
• GENÇOĞLU, Mustafa, “Batı Bilgi ve Teknolojisinin Osmanlı Bahriyesine Aktarımı”, Tarih Araştırmaları Dergisi, (TAD), Cilt: 34, Sayı: 58, (Eylül 2015).
• HEİDENFEL, Edmund, “Daktiloskopi Dersleri (Beşinci Ders: Mahalli Vak’ada Bulunmuş Parmakizleri ve Bunların Tesbit ve Tasnifleri)”, Polis Mecmuası, Yıl: 17, Sayı: 246-247-248, (Haziran-Temmuz-Ağustos 1930).
• HEİDENFEL, Edmund, “Daktiloskopi Dersleri (İkinci Ders)”, Polis Mecmuası, Yıl: 17, Sayı: 243, (Mart 1930).
• HEİDENFEL, Edmund, “Daktiloskopi Dersleri (Üçüncü ve Dördüncü Dersler)”, Polis Mecmuası, Yıl: 17, Sayı: 244, (Nisan 1930).
• HEİDENFEL, Edmund, “Daktiloskopi Dersleri: Parmakizi Fenninin Mahiyet ve Kıymeti”, Polis Mecmuası, Yıl: 16, Sayı: 242, (Şubat 1930).
• HEİDENFEL, Edmund, “Fenni ve Mihaniki Vesaiti Zabıta”, Polis Mecmuası, Yıl: 16, Sayı: 334-335-336-337-338, (Haziran-Temmuz-Ağustos-Eylül-Birinci Teşrin 1929).
• HEİDENFEL,Edmund, “Son Asrın Emniyet Hidematının Hali Hazır Hedefi”, Yıl: 16, Sayı: 239-240-241, (İkinci Teşrin, Birinci Kanun 1929 ve İkinci Kanun 1930).
• Heidenfeld, Edmund, “Casusluk”, Polis Mecmuası, Yıl: 17, Sayı: 253, (İkinci Kanun 1931), ss. 620-629.
• Kitap Tanıtımı: Dr. Ing. Helimuth Lossagk, Havassın Aldanması ve Seyrüsefer Kazaları, Franckhsche Velags-buchhandlung, Berlin, 1937. Polis Dergisi, Yıl: 25, Sayı: 312, (1938).
• MUCHISON, Carl, “Malumatı Cinaiye (İngilizceden Tercüme)”, Polis Mecmuası, Yıl: 18, Sayı: 259, (Temmuz 1931).
• NAZIM, Filorinalı, “Çeke Dair Dolandırıcılıklar: Viyana'da Münteşir Beynelmilel Polis Gazetesinden”, Polis Mecmuası, Sayı: 199, (1 Temmuz 1926).
• NAZIM, Filorinalı, “İnkılab Zamanında Banka Biletlerinin Sahtekârlığı: Viyana'da Münteşir Beynelmilel Polis Gazetesinden”, Polis Mecmuası, Sayı: 198, (1 Haziran 1926).
• Necmeddin, M., “Avrupa Polis Teşkilatı’ndan: İtalya-Polonya Polisi”, Polis Mecmuası, Yıl: 18, Sayı: 263, (Teşrinisani 1931).
• Necmeddin, M., “Avrupa Polis Teşkilatı’ndan: Londra ve İngiltere Polisi”, Polis Mecmuası, Yıl: 18, Sayı: 264, (Kânunuevvel 1931).
• Necmeddin, M., “Su Emniyet Teşkilatı”, Polis Mecmuası, Yıl: 17, Sayı: 253, (Birinci kânun 1931).
• Polis Mecmuası, Yıl: 17, Sayı: 2555-256-257, (Mart, Nisan, Mayıs 1931).
• Prof. Dr. Brüning, “Gizli yazılar”, (Çev. İzzet Eraydın), Polis Mecmuası, Yıl: 22, Sayı: 304, (31 İkinci kânun 1936).
• RABİNOWİCZ, Leon, “Tehevvüri Suçlar (Le Crime Passionel)”, Polis Mecmuası, Yıl: 18, Sayı: 265, (Kânunusani 1932).
• SAİB, Şükrü, “İnsbruk Polis Kurumu”, Polis Mecmuası, Yıl: 22, Sayı: 304, (31 İkinci kânun 1936).
• YILDIRIM, Seyfi, “Cumhuriyet Döneminde Türk-Macar İlişkileri Çerçevesinde İstihdam Edilen Macar Uzmanlar”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl: 8 Sayı: 15 (Bahar 2012).
• YILMAZ, Mustafa, “Atatürk Dönemi Emniyet Genel Müdürlüğü Raporlarında Nazi Propagandası”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 40, Kasım 2007.
• YILMAZÇELİK, İbrahim, “Çanakkale Muharebelerinde Türk Polis Teşkilatı’nın Katılımları ve Hizmetleri”, 100. Yılında Birinci Dünya Savaşı, 2. Uluslararası Tarih Sempozyumu Bildiri Kitabı, Dokuz Eylül Üniversitesi ve Buca Belediyesi, 16-18 Ekim 2014, İzmir, 2015.
• IV-Gazeteler
• “Mektep görmüş bir köpek polise alındı”, Cumhuriyet, (07 Eylül 1930).
• V-Tezler
• GENÇOĞLU, Mustafa, Osmanlı Devleti’nce Batı’ya Eğitim Amacıyla Gönderilenler (1830-1908) -Bir Grup Biyografisi Araştırması-, (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Ankara 2008).
• GÜLÇİÇEK, Hüseyin, Emniyet Teşkilatı Hakkında Hükümet Politikaları (1920–1950), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, 1990).
• ŞAHİN, Mustafa, Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Uygulamalarında Yabancı Uzmanların Yeri (1923-1960), (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir, 1996).
• V-İnternet Kaynakları
• “Die Österreichische Bundesgendarmerie”, International Police Association IPA Austria - Bundesgendarmerie, http://www.ipa.at/ipaplus/gendarmerie.htm, erişim tarihi: 23.1.2017.
• Türkiye Cumhuriyeti Viyana Büyükelçiliği Web Sayfası, http://viyana.be.mfa.gov.tr/MissionChiefHistory.aspx, erişim tarihi: 22.1.2017.