Öz
İngiliz istihbaratı Ortadoğu’da çeşitli
isimler altında faaliyet yürüttü. Özellikle de 20. Yüzyılın başında bölgedeki
faaliyetlerini artırdılar. Birinci Dünya savaşı başlamadan önce Ortadoğu ve
Afrika’da Mısır merkezli yaygın bir istihbarat ağı kurdular. Savaşın
başlamasıyla birlikte İngiltere’nin bölgedeki faaliyetlerini ve Hindistan
haricindeki Müslümanlara yönelik politikalarını yönlendirecek ve bölgedeki
Müslüman halka İngiltere lehinde propaganda yapacak bir kuruma ihtiyaç duyuldu.
Bu nedenle, bölgede İngiltere için istihbarat toplayacak ve bunları analiz
ederek Londra’ya, Hindistan, Sudan ve Mısır gibi İngiltere’nin önemli sömürge
merkezlerine iletecek bir ofisi Arap Büro adıyla Kahire’de kurdular. Bu ofis, İngiltere
Dış İşleri’ne ve Mısır’daki İngiliz Müstemleke yönetimine bağlı olarak çalışan
yarı özerk bir yapıya sahipti. Arap Büro’da askerden, akademisyene, bankacıya,
arkeologdan gazeteciye kadar çok farklı meslek grubundan elemanlar istihdam
edildi. Arap Büro, Şerif Hüseyin isyanından sonra faaliyetlerini bu isyan
üzerine yoğunlaştırarak devam ettirdi. İsyancılara silah, para yardımı yaparak
eğitim ve danışmalık hizmeti verdi.
Bölgede saha çalışmaları yaparak bölgenin haritalarını çıkarttılar. Savaş
sırasında Arap Bülten adıyla gizli bir istihbarat dergisi çıkardılar. Bölgedeki
kabilelerle ve etkili liderlerle ilgili saha ve istihbarat çalışması yürüterek
elde ettikleri bilgileri Londra’ya gönderdiler. Savaştan sonra da Arap Büro
1920 yılına kadar faaliyetlerini devam ettirdi.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Kaynakçaa.)British Library Arşivi (Londra) İndian PapersIOR: R/20/A/1569 IOR/L/PS/10/576/2 s. 21IOR: R/20/A/1569/ Sayfa 14IOR: R/20/A/1569/ Sayfa 15IOR: R/20/A/1569/ Sayfa: 69IOR: R/20/A/1569/ Sayfa 65IOR: R/20/A/1569/ s. 70IOR/L/PS/11/119 page 782/1917IOR/R/15/5/382 IOR/L/PS/10/657IOR/L/PS/10/658
- b.) National Archive (Londra)CO 323/776/295FO 141/735/2FO 686 part 1, Sayfa 186-188.FO141/465/5INF 4/1B
- c.)Yayınlanmış Arşiv BelgeleriA collection of First World War Military Handbooks of Arabia 1913-1917, Vol. 2, The Arab Bureau Handbooks of Hejaz, Asir, Yemen, England: Archive Editions, 1988. “Handbook of Hejaz”, Cairo, Government Press, 1917. Prepared by Arab Bureau. A collection of First World War Military Handbooks of Arabia 1913-1917, Vol. II, The Arab Bureau Handbooks Of Hejaz, Asır, Yemen 1917, Government Press, Caıro, Archive Editions, 1988.
- d.)Araştırma ve İnceleme EserlerBlumı, Isa, “İmam Olmak: I. Dünya Savaşı Sırasında Osmanlı Hâkimiyeti Altındaki Yemen'de İmparatorluk ve İktidar Macerası”, Osmanlı Ansiklopedisi, Cilt 2, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999.
- Brown, Malcolm, The letters of T. E. Lawrence, J. M. Dent & Sons Ltd., London,1988
- Koloğlu, Orhan, “Lawrence, Thomas Edward”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 27, Ankara, 2003, ss.115-116Lawrence, T. E. Seven Pillars Of Wisdom, Alden Press, London, 1935
- Mohs, Polly A. Military İntelligence and the Arab Revolt, Routledge, Oxon, 2008
- Johnson, Maxwell Orme “The Arab Bureau and the Arab Revolt: Yanbu to Aqaba”,Military Affairs, Vol. 46, No.4,1982, pp. 194-201.
- Öke, Mim Kemal vd., Kutsal Topraklarda Casuslar Savaşı, İrfan Yayıncılık, İstanbul, 2013
- Özdemir, Bülent, Irkkıçatal, Eftal, İngiliz Arap Büro Raporlarında Arap Ayaklanması Bir İsyanın Kodları, Yitik Hazine Yayınları, İstanbul, 2011
- Polat, Ümmügülsüm, Türk-Alman Propagandası Karşısında Arap Bürosu’nun Kuruluşu, Atatürk Araştırma Dergisi, S.76, 2010, ss.97-131
- Rogan, Eugene, “The First World War İn The Middle East, by Kristian Coates ULrichsen”, Middle Eastern Studies, 2015,S. 51: 4.
- Satia, Priya, Spies in Arabia, Oxford University Press, 2008.
- Sheffy, Yigal, British Military İntelligenceIn The Palestine Campaıgn 1914-1918, Routledge, London,2014
- Winstone, H.V. F., The Diaries Of Parker Pasha, Quartet Books, London,1983.
- Yılmaz, Sait, Ortadoğu’da İngiliz istihbaratı; 1914-1918, 29 Mayıs 2017, ss.1-20. https://www.academia.edu (21/11/2018)
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Ocak 2019 |
| Gönderilme Tarihi | 27 Kasım 2018 |
| Kabul Tarihi | 31 Aralık 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 2 Sayı: 17 |
