Öz
Kongreler, Türk Milli Mücadelesinde bağımsızlığa giden
yolda oldukça önemli bir aşamadır.
Anadolu’da işgalin en yoğun yaşandığı Batı Anadolu’da gerçekleştirilen
kongrelerin bağımsızlık mücadelesinde Kuva-yı Milliye ile birlikte ayrı bir
öneme sahip olmuştur. Haziran 1919’dan Mart 1920’ye kadar Batı Anadolu’da
gerçekleştirilen Alaşehir, Balıkesir, Afyon, Nazilli kongreleri Milli Mücadele’de
bölgesel merkezi bir otorite olarak etkin bir rol oynamışlardır. İzmir’in 15 Mayıs 1919’da işgali ile Batı
Anadolu’ya çıkan Yunan işgal kuvvetlerine karşı Kuva-yı Milliye çevresinde
oluşan direniş kısa sürede örgütlü bir şekle bürünmüştür. Aydın Sancağında Nazilli Kazası İlerleyen Yunan Ordusu
karşısında bölgede adeta sivil temelli direnişin merkezi olmuştur. Kuva-yı
Milliye’nin kurulmasında ve Batı Anadolu bölgesindeki dağınık faaliyet gösteren
milli heyetlerin örgütlenmesinde üç defa toplanan Nazilli Kongrelerinin büyük
etkisi ve ağırlığı söz konusudur. Bölgedeki sivil oluşum önce Nazilli Heyet-i
Milliyesi ardından Nazilli Heyet-i Merkeziyesi adlarıyla Kuva-yı Milliye’nin
askeri, siyasi ve idari teşkilatlanmasının temelini oluşturmuştur. Nazilli’deki milli örgütlenme kuva-yı
milliyenin ve bölge halkının sağlık, barınma, ulaşım, haberleşme, istihbarat,
yiyecek, giyecek, taşıt, muhacir ve mücahit ailelerine yardım edip, hizmet
götürebilmek için 6-9 Ağustos 1919’da I. Nazilli, 19-23 Eylül 1919’da II. Nazilli,
6 Ekim 1919’da da III. Nazilli Kongrelerini gerçekleştirmiştir. Bir sivil –halk
dayanışması olan Nazilli kongreleri, siyasi ve idari örgütlenmenin yanında
halkın efelerin, din adamlarının, askerlerin oluşturduğu Kuva-yı Milliye’nin
Aydın- Nazilli Cephesinde bütünleşmesini sağlamıştır. Kongre kararlarını uygulayan ve
denetleyen Nazilli Heyet-i Merkeziyesi’nin, Doğu’daki Mustafa Kemal Paşa
önderliğindeki Heyet-i Temsiliye hareketi ile yakınlaşması, Doğu ve Batı’da
gerçekleştirilen kongrelerle Anadolu’daki Milli Mücadele Mustafa Kemal Paşa’nın
liderliğinde birleşmesinin alt yapısı hazırlanmıştır.
Nazilli kongresi her ne kadar yerel kongre olsa da,
bölgedeki etkinliği, aldığı kararlar ve bunların hayata geçirilmesi ile Aydın
Denizli hattında Yunan işgaline karşı direnişin merkezi olmuştur. Nazilli
Kongresi Milli Mücadele yıllarında Aydın bölgesinde oluşan tek kongredir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Arşivler
- ATASE Arşivi
- ATASE Arş No: 6/3420, D (7)-13, f: 92. ATASE Arş No:7/3446, K.426, D.4, F.114ATASE Arş., K:257, G:172, B:1ATASE Arş., K:257, G:185, B:1ATASE Arş., K:434, G:134, B:1.ATASE Arş, Kl. 1-105, Ds: 7, F: 47ATASE Arş, Kl. 1-105, Ds: 7, F: 23-2. ATASE Arş, Kl. 1-105, Ds: 21-A, F: 1-50ATASE Arş, Kl. 6-3420, Ds: 404, F: 34. ATASE Arş, Kl. 7-3446, D: 5 (1), F: 33.ATASE Arş ,Kl. 7/3446, D: 5 (1), f: 45.ATASE Arş, Kl. 7-3446, Ds: 1, F: 164ATASE Arş, Kl. 1/4282, Ds.27-B-10, F. 62ATASE Arş Yörük Ali Efe Katalogu, Sıra:416, Kutu.2, Gömlek:278ATASE Arş, Yörük Ali Efe Katalogu, Sıra:566, Kutu:3, Gömlek:589.
- Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi BCA, 030.10/54.354.3,
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi B.O.A. DH/ İ-UM, D. No: 20/7 Sıra No: 2/28BOA, DH.ŞFR, 104/241
- Türk İnkılap Tarihi Arşivi TİTE Arş. KN.91, GN.1, BN.1
- Kitap ve Makaleler
- Adalığ, Bingül(2015), Sultanhisarlı Ali Zühtü Bey’in II. Meşrutiyet ve Milli Mücadele Anıları, İzmir: Zeus Yayınevi.Akcan, Erol(2014), Milli Mücadele’de Demirci Mehmet Efe 1919-1920, Ankara: ATAM Yayını.Akça, Bayram(2000), “Milli Mücadele Döneminde Yörük Ali Efe’nin Muğla ve Havalisindeki Faaliyetleri”, Muğla Üniversitesi SBE Dergisi Cilt:1 Sayı:2, Güz 2000, Muğla: s.25-32.Aker, M. Şefik(1937), İstiklâl Harbinde 57. Tümen ve Aydın Milli Cidali, C. II, İstanbul: Askeri Matbaa.Akın, Veysi(2009), Sarayköy Heyeti Milliyesi ve Milli Mücadele’de Sarayköy, Ankara:ATAM Yayınları.Akkoyun, Turan(1993), “Milli Mücadele’de Nazilli Kongreleri ve Nazilli Heyet-i Milliyesi”, Türk Yurdu, sayı:72, Ağustos 1993, Ankara: s. 34-39. Akkoyun, Turan(2014), Milli Mücadele’de Aydın Kuva-yı Milliyesi, Afyonkarahisar:Kümbet Yayınları. Albayrak, Mustafa(1990), “Mondros Ateşkes Antlaşması Sonrasında Batı Anadolu’da Kurulan Başlıca Müdafaa-ı Hukuk Cemiyetleri”, Askeri Tarih Bülteni, Yıl:15, Sayı:29, Ağustos 1990, Ankara 1990. Albayrak, Mustafa(1998), Milli Mücadele Döneminde Batı Anadolu Kongreleri, Ankara: ATAM Yayını.Anadolu ve Rumeli’de Gerçekleştirilen Ulusal ve Yerel Kongreler ve Kongre Kentleri Bibliyografyası(1994), Ankara Apak, Rahmi(1942), İstiklal Harbinde Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, Ankara: TTK Yay. Arıburnu, Kemal(1997), Sivas Kongresi, Ankara: ATAM Yayını. Aydınel, Sıtkı(1999), Güneybatı Anadolu Kuva-yı Milliye Harekatı, Ankara: Kültür Bak. Yay. Başaran, Mehmet(2006), “Hacı Süleyman Efendi”, Milli Mücadele’de Nazilli Cephesi ve Önderleri, Aydın: Üçer Ofset.Başaran, Mehmet(2007), Milli Mücadele’de Çine Heyet-i Milliyesi (1919-1920) Aydın: Üçer Ofset.Başaran, Mehmet(2007), “Nazilli Kongrelerinin Sivas Kongresi ile Birleşme Yolculuğu”, 85. Yılında Nazilli Kongrelerinin Milli Mücadele Tarihi İçinde Yeri ve Önemi, Edit: Günver Güneş, İstanbul:Üçer Ofset. S.79-85.Başaran, Mehmet(2010), “Nazilli Kongrelerinin Ulusal Mücadele’ye Katkıları”, Kuva-yı Milliye’nin 90. Yılında İzmir ve Batı Anadolu, Uluslar arası Sempozyumu, Yay Haz: Oktay Gökdemir, II. Kitap, İzmir BŞB APİKAM Yay, İzmir:BMS Matbaacılık.s.137-153. Bayar, Celal(1969), Ben de Yazdım, C. VII. İstanbul. Baha Matbaası.Borak, Sadi(1990). Hacı Süleyman Efendi, İzmir: Toplumsal Dönüşüm YayınlarıÇanlı, Mehmet, Türkeş, Ünal(1999), Datça (Reşadiye) Kuva-yı Milliyesi, Ankara: ATAM Yayını. Danış, Naci Sadullah, “Cepkenliler”, Demokrat İzmir, 9 Kasım 1970.Dayı, Esin(1998), Nazilli Kongreleri1919-1920, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayını.Dayı, Esin(2002), “Sivas Kongresi ve Aydın Vilayeti” Sivas Kongresi I. Uluslar arası Sempozyumu 2-4 Eylül 2002 Sivas, Sivas:s.69-79. Gökbel, Asaf(1964), Milli Mücadele’de Aydın, Aydın: Coşkun Matbaası.Güneş, Günver(2007), “Milli Mücadele’nin Başlarında Heyet-i Milliye’den Heyet-i Merkeziye’ye Nazilli’de Yerel Örgütlenme”, Milli Mücadele’nin 85. Yılında Nazilli Kongrelerinin Yeri ve Önemi, Edit: Günver Güneş, İstanbul: Üçer Matbaacılık. s.35-55. Güneş, Günver(2010), “Aydın ve Çevresinde Yunan İşgali ve Sivil Direniş Örgütlenmesi; Heyet-i Milliyeler”, Kuva-yı Milliye’nin 90. Yılında İzmir ve Batı Anadolu Uluslar arası Sempozyum Bildirileri, Yayına Hazırlayan: Oktay Gökdemir, II. Kitap, İzmir: BŞB Yayınları. s.15-48. Güneş, Günver(2018), “Milli Mücadele’de Bodrum ve Çevresi”, PAÜ AİİTE, Belgi Dergisi, Sayı:15, Kış 2018, Denizli:s. 634-655. Hafız İbrahim Demiralay’ın Hatıraları ve Isparta’da Milli Mücadele İle İlgili Belgeler(1998), Haz: Bayram Kodaman,-Hasan Babacan, Isparta: Yeni Matbaa. İğdemir, Uluğ(1969), Heyeti Temsiliye Tutanakları, Ankara: TTK Yayını.Jaesckhe, Gotthard(1970), Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, Ankara: TTK Yayını.Koltuk, Nuran(2015), Batı Anadolu’da Kuva-yı Milliye’nin Askeri ve Mali Kaynakları, İstanbul: Kitabevi Yayınevi. Köstüklü, Nuri(1990), Milli Mücadelede, Denizli, Isparta ve Burdur Sancakları, Ankara: ATAM Yayını.Müderrisoğlu, Alptekin(1998), Kurtuluş Savaşı’nın Mali Kaynakları, 2. Baskı, İstanbul: ATAM Yayını.Özkaya, Yücel(1994), Milli Mücadele’de Ege ve Çevresi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını. Polat, Hasan Ali(2012), Milli Mücadele’de Batı Anadolu Kongrelerinde Alınan Mali Kararlar, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sayı:31, Yıl: 2012, Konya: s.223-253.Sarıhan, Zeki(2013), “Nazilli’den Sivas’a Götürülen İncir”, Kurtuluş Savaşı Öyküleri, 5. Kitap, Ankara: Öğretmen Dünyası Yayını. Tanör, Bülent(1992), Türkiye’de Yerel Kongre İktidarları 1918-1920, İstanbul: Afa Yayınları.Tanör, Bülent(1998), Türkiye’de Kongre İktidarları (1918-1920), İstanbul: Yapı Kredi Bankası Yayınları.Tekeli, İlhan, İlkin, Selim(1983), “Bölgesel Kurtuluş Savaşından-Ulusal Kurtuluş Savaşına”, Atatürk’ün Düşünce ve Uygulamalarının Evrensel Boyutları (Sempozyum), Ankara: Ankara Üniversitesi Yayını, s.270-301.Tekeli, İlhan, İlkin, Selim(1989), Ege’deki Sivil Direnişten Kurtuluş Savaşı’na Geçerken Uşak Heyet-i Merkeziyesi ve İbrahim Tahtakılıç Bey, Ankara: TTK Yay.Tekeli, İlhan- İlkin Selim(1991), “Aydın Cenub Mıntıkası Heyet-i Merkeziyesinin Kongre Mukarreratıyla Nizamnamelerini Mübeyyin Risale Üzerine”, Uluslararası II. Atatürk Sempozyumu, C.1, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, s.231-301.Tekin, Saadet(1997), Tanzimattan Cumhuriyet’e Nazilli, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir. Tunaya, Tarık Zafer(1952), Türkiye’de Siyasal Partiler (1859-1952), İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları.Turan, Şerafettin, “Kurtuluş Savaşında Kongreler” Cumhuriyetin 50. Yıldönümü Semineri, Ankara 1975.Türk İstiklal Harbi II/1Batı Cephesi, Ankara 1963.Türkeş, Ünal(1973), Kurtuluş Savaşında Muğla, İstanbul: Karaca Ofset. Tütenk, M. Akif(1949), Milli Mücadele de Denizli, İzmir: Denizli Öğretmenler Yardımlaşma Derneği Yayını.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Temmuz 2019 |
| Gönderilme Tarihi | 30 Nisan 2019 |
| Kabul Tarihi | 17 Haziran 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 2 Sayı: 18 |
