KAMUOYUNA YANSIMASI ÇERÇEVESİNDE MUSTAFA KEMAL’İN ADININ TANINMASI VE 1919’A GELİŞTE MUSTAFA KEMAL

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 18, 1205 - 1254, 01.07.2019

M.Emin Elmacı

https://doi.org/10.33431/belgi.563500

Cited By: 2

Öz

Mustafa Kemal (Atatürk), 19
Mayıs 1919 tarihinde Samsun’a yola çıktığında kamuoyu tarafından bilinen ve
tanınan bir kişiydi. O’nun kamuoyunda tanınmasının ilk aşaması da Trablusgarp
Savaşı’ndaki yerli ve yabancı basında çıkan fotoğrafları ve adından söz
edilmesidir. Bizim için değerli olan konu, bugün herkesin bildiği bu
fotoğrafların ve haberlerinin ilk ne zaman ve nerede yayımlandığının ortaya
çıkartılmasıdır. Bu makalemizde; öncelikle Trablusgarp Savaşı sırasında yeni
bulduğumuz bulgularla Mustafa Kemal’den söz eden bilinen ilk fotoğrafı ve ondan
söz eden ilk haber bilim dünyasına tanıtılacaktır. Sonuçta ise; 13 Kasım 1918
tarihinde İstanbul’a gelişi sırasında basında Mustafa Kemal Paşa ile ilgili
bulabildiğimiz örnekler çerçevesinde kamuoyunda adının nasıl geçtiği
gösterilecektir. Samsun’a çıkışı öncesinde Mustafa Kemal Paşa’nın Vahdettin ile
selamlık görüşmeleri ve gazetelere verdiği mülakatlar üzerinden de kamuoyunda
tanınmış bir kişi olduğu ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Trablusgarp, Vahdettin, Sansun'a Çıkış

Kaynakça

• BİRİNCİL KAYNAKLAR,Gazeteler ve Dergi,Ati,,İkdam,L’Illustration,Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Minber,Sabah,Söz,Şehbal,Takvim-i Vekayi,Tasvir-i Efkâr,Vakit,Yeni Mecmua,Yenigün,Zaman,EserlerAFETİNAN, "M. Kemal, Tevfik Fikret'in Aşiyanında", Belleten, Cilt: 32, Sayı: 1 28, Ekim 1968AHMET İZZET PAŞA, Feryadım, 2.Cilt, Nehir Yayıncılık, İstanbul, 1993,AKAL, Emel, Milli Mücadelenin Başlangıcında Mustafa Kemal İttihat Terakki ve Bolşevizm, TÜSTAV Yayınları, İstanbul 2002AKŞİN, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, Cilt.1, Cem Yayınevi, İstanbul, 1992AKTAR, Ayhan, Türk Milliyetçiliği, Gayrimüslimler ve Ekonomik Dönüşüm, İletişim Yayınları, İstanbul 2006ARIKAN Zeki “Türkiye'nin Çağdaşlaşmasında Tevfik Fikret ve Atatürk” Atatürk Yolu Dergisi, Cilt.VI, Sayı.22, 1998, ss.119-140.ARIKAN Zeki, "Yenî Gün'ün Müsabakâsı'nda Mustafa Kemal Paşa” Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Cilt. III/11 (1993) 243-258.Atatürk'ün Bütün Eserleri Cilt: 2 (1915-1919) , Kaynak Yayınları, İstanbul, 2003ATAY, Falih Rıfkı Çankaya, Pozitif Yayınları, İstanbul, Ty,ATAY, Falih Rıfkı, Mustafa Kemal’in Ağzından Vahidettin, Pozitif Yayınları, İstanbul, 2005, s.32.ATİLHAN, Cevat Rıfat, “Görünmeyen İnkılap 1” Büyük Doğu, 8 Eylül 1950 5.Cilt, Sayı.25.ATİLHAN, Cevat Rıfat, “Görünmeyen İnkılap 26” Büyük Doğu, 16 Mart 1951, 5. Cilt Sayı.52.AYDEMİR, Şevket Süreyya, Tek Adam Mustafa Kemal, (1881-1919, I.Cilt. Remzi Kitabevi 1999AYDIN, Hakan, “Sakarya Savaşı’nda Anadolu’da Yeni Gün” Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, Cilt 6, Sayı 2, 2010.BALİ, Rıfat, “Yaşam Öyküsü Yayımları ve Düşünce Dünyası ile Cevat Rıfat Atilhan -1-” Tarih ve Toplum, Sayı.176, Temmuz 1998BARDAKÇI, Murat, Şahbaba, Pan Yayıncılık, İstanbul, 6.Basım, 1999,Basında Mustafa Kemal Atatürk (1912-1938) Haz. Şefik Memiş, İsmail Şen, Murat Arslan, 3.Baskı, 2016. BAYUR, Hikmet, 1918 Bırakışması Sırasındaki Tinsel Durum ve Mustafa Kemal'in İki Demeci", Belleten. Cilt: 32. Sayı: 1 28, Ekim 1968BERBER, Engin, Kurtuluş Savaşı'nda Mustafa Kemal ve Vahdettin, Ayraç yayınları, İstanbul, 1998BİRİNCİ, Necat, “Ruşen Eşref’in mülakatlarına göre Mustafa Kemal Paşa, (1918-1919)”, Türk Dili Aylık Dil Dergisi, Yıl.34, C.XLVIII, Sayı.395-396, Kasım-Aralık 1984. BOLAT, Bengül, ”Milli Mücadele Taraftarlığından Cumhuriyet Karşıtlığına Velid Ebuzziya” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt. XIV, Sayı. 28, 2014-Bahar), ss.149-174.BORAK, Sadi, Atatürk"ün Resmi Yayınlara Girmemiş Söylev Demeç Yazışma ve Söyleşileri. Kaynak Yayınlan, 2. Basım, İstanbul, Şubat 1997BORAK, Sadi, Atatürk'ün İstanbul'daki Çalışmaları, Kaynak Yayınları, 1998, İstanbul, s.112.BOZKURT, Celil, Mersinli Cemal Paşa’nın Yaveri Yüzbaşı Cevat Rifat Bey’in Birinci Dünya Savaşı ve Mütareke Dönemi Anıları, Gündoğan Yayınları, İstanbul, 2014CANKARA, Pınar Özden, “Tabula Rasa: Necip Fazıl Kısakürek ve Cevat Rifat Atilhan'ın Gözünden Osmanlı Imparatorluğu'nun Filistin Cephesi” Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Volume 8 (2) 2015, 6-31CEVAT RIFAT, “Suriye Hezimet-i Faciası ve Sebepleri”, Tasvir-i Efkâr, 23 Teşrinisani 1334 (23 Kasım 1918), Sayı.1., COŞKUN, Alev, Samsundan Önce Bilinmeyen 6 Ay, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul, 2008ÇAVUŞ, Dilek, “Mustafa Kemal’in Basınla Ve Minber Gazetesiyle İlişkisi” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt : XXXIV / Temmuz 2008 / Sayı: 71ÇAY, Mustafa Murat, Cevat Rıfat Atilhan- Askerî, Siyasî ve Fikrî Yönleriyle, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi SBE, Konya, 2013ÇAY, Mustafa Murat, “Milli Mücadele Döneminde Cevat Rifat Atilhan” Tarihin Peşinde Dergisi, Yıl: 2013, Sayı: 10, Ss: 255‐288ÇOLAK, Kamil ‐ YETİM, Fahri “Veliaht Vahdeddin Ve Mustafa Kemal Paşa’nın Almanya Seyahatiyle İlgili Bazı Tespitler” Tarihin Peşinde ‐Uluslararası Tarih Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2017, Sayı:17, s.130. Ss: 129‐145ERSOY, Tuğba, Vakit Gazetesinde Edebi ve Kültürel Hareketlilik 23 Nisan 1920-29 Ekim 1923, Gazi Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış YL Tezi, Ankara 2011FINDIK, Barış, “Milli Mücadele’de Aktif Bir Kişilik: Velid Ebuzziya” Vakavüvis, Yıl.3, Sayı.2, Güz/ 2018Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ten Bize/ Söylevleri, Konuşmaları, Söyleşileri, Anıları. Genelgeleri, Yazışmaları (1903-1938), Türkçeleştiren: M. Sunullah Arısoy, Cilt.1, Hürriyet Vakfı Yayınlan, İstanbul, Temmuz 1987GÜRER, Turgut, Atatürk’ün Yaveri Cevat Abbas Gürer, Cepheden Meclise Büyük Önder İle 24 Yıl, 5. Baskı, Gürer Yayınları, İstanbul, 2007İDEM, Tekin, “I. Dönem TBMM’de Kozan Milletvekilleri ve Meclisteki Faaliyetleri” Tarih ve Gelecek Dergisi, Ağustos 2016, Cilt 2, Sayı 2.İĞDEMİR, Uluğ, “1.Dünya Savaşında Atatürk ile Mareşal Falkenhayn Arasında Çıkan Anlaşmazlığa Dair Yeni Belgeler ”Belleten, Cilt: XXXIII – Sayı: 132 – Yıl: 1969 Ekim.İLERİ, Rasih Nuri, “Suphi Nuri İleri”, Tarih ve Toplum, No. 22, Ekim 1985İLERİ, Suphi Nuri, “Olanlar Bitenler”, Yeni Adam, sayı.527. 1 Şubat 1945KARAALİOĞLU, Seyit Kemal, Atatürk: Hayatı, İlkeleri, Devrimleri, İstanbul, 1984. KARACAGİL, Ö. Kürşad, “Alman İmparatoru İstanbul’da (1917)” Gazi Akademik Bakış Dergisi, Cilt 6 Sayı 12, Yaz 2013KARAKAŞ, Nuri, “Nablus Muharebesi’nde Mustafa Kemal Paşa: İthamlar Ve Gerçekler” Tarih İncelemeleri Dergisi, XXXIII / 2, 2018KAYA, Erol, “Minber Gazetesi’nde Mustafa Kemal Paşa İle İlgili Haberler” Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt-Sayı: 6-2 Yıl:2004,KEMAL, Cemal, “Mustafa Kemal’in Mondros Mütarekesi’ne Tepkisi” Atatürk Yolu Dergisi, Güz 2010. KEMAL, Cemal, “Nablus Meydan Muharebesi’nde Mustafa Kemal” Atatürk Yolu Dergisi, Sayı.51, Bahar 2013KOCABAŞOĞLU, Uygur, “Milli Mücadele’nin Sözcülerinden: Anadolu’da Yenigün” Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C: 36/1–4, Ankara, 1981KOCAOĞLU, Bünyamin, İttihat Terakki Fırkası’nın Dağılması, Samsun On Dokuz Mayıs Üniversitesi SBE, Doktora Tezi, Samsun 2003.KOCATÜRK, Utkan, Atatürk Ve Türk Devrimi Kronolojisi,1918 – 1938, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1973.KOLOĞLU, Orhan, “Un Projet de Colonisation de la Cyrénaïque a la Fin 19e siecle et la Creation du Mythe D’Eldorado” Arap Historical Review for Ottoman Studies, Ağustos 1994, No.9/10. Ss. 153-160KOLOĞLU, Orhan, Trablusgarp Savaşı (1911-12) ve Türk Subaylar, Basın Yayın Genel Md. Ankara 1979. KÖSEOĞLU, Nevzat, Şehit Enver Paşa, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2013. “Mustafa Kemal Paşa ile Mülakat”Minber 17 Teşrinsani 1334-1918, “Nühüfte Bir Sima” Minber 19 Teşrinsani 1918-1334, ORBAY, Rauf, Siyasi Hatıralar, Örgün Yayıncılık, 2003OSMAN ŞEVKİ, “Yeni Usül Talim-i Kıraat. Kemalat-ı Milliye ve Fezail-i İnsaniye” 5.Kısım, 2.Tab. Yeni Asır Matbaası, 1330. ÖNDER, Mehmet, “Atatürk’ün Almanya Gezisi (15.12.1917-4.1.1918)” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: VIII / Temmuz 1992 / Sayı: 24. ÖNDER, Mehmet, Atatürk’ün Almanya ve Avusturya Gezileri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara,1995.ÖZAKMAN, Turgut, Atatürk, Kurtuluşu Savaşı ve Cumhuriyet Kronolojisi (1881-1938), Bilgi Yayınevi, 1999ÖZÇELİK, Hakan - GÜNEŞ, Mustafa “Atatürk’e Verilen Ad Ve Unvanlar İle Ona Yakıştırılan Sıfatlar” Atatürk Yolu Dergisi, Sayı. 58, Bahar 2016, ss. 245-278ÖZLÜ, Hüsnü, “Arşiv Belgeleri Işığında Osmanlı İtalya Harbi’nde(1911-1912) Trablusdarp’ın İşgali ve Derne Muharebelerinde Binbaşı Mustafa Kemal” Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt.5, Sayı.16, 2014.RUŞEN EŞREF, “Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal ile Mülakat” Yeni Mecmua, Çanakkale Nüsha-yı Mümtazesi, C.III, 1918, s.s. 130-143.RUŞEN EŞREF, Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal ile Mülakat, 1930, İstanbul, Devlet Matbaası. SANDERS, Liman Von, Türkiye’de Beş Yıl, Çev. M. Sevki Yazman, Burçak Yayınevi, 1968. SARUHAN, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, l, Ankara (Temmuz 1986),SELEK, Sabahattin Anadolu İhtilali, 1.Cilt, Kastaş Yayınevi, İstanbul, 2000.SİMAVİ, Lütfi, Osmanlı Sarayının Son Günleri, Hürriyet Yayınları, ty, İstanbul.STEPHENSON, Charles, A Box of Sand; The Italo-Ottoman War 1911-1912, The Tattered Flag Press, England, 2014.ŞAHİNLİ, Deniz, Suphi Nuri İleri, Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri Ve Gazeteciliği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi SBE, Konya 2007ŞIVGIN, Hale, Trablusgarp Savaşı Ve 1911-1912 Türk-İtalyan İlişkileri, TTK Yayınları, Ankara, 1989.TANSEL, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Cilt l, MEB Yayınları, Ankara, 1977TAŞ, Özlem Elif (Polat), Kâzım ( İnanç ) Paşa; Hayatı, Askerî Ve Siyasî Faaliyetleri (1880 - 1938), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi SBE, Ankara, 2008TBMM Albümü (1920-2010) 1.Cilt. 1920-1950, Ankara, 2010.TURAN, Şerafettin Atatürk’ün Düşünce Yapısını Etkileyen Olaylar, Düşünürler, Kitaplar, TTK Yay., Ankara, 1982, ss. 6-8. TURAN, Şerafettin Mustafa Kemal Atatürk Kendine Özgü Bir Yaşam Ve Kişilik, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 2004.TURAN, Şerafettin, “Mondros Mütarekesi Ertesinde Mustafa Kemal’in Orduya Siyasete ve İngilizlerin Tutumuna İlişkin Düşünceleri”, Belleten, C. 46, S. 182, TTKB, Ankara 1982 Nisan.Türk Basınında Mustafa Kemal Atatürk, Hazırlayanlar; Recep Bilginer, Niyazi Ahmet Banoğlu, Hüsamettin Bozok, İstanbul Gazeteciler Cemiyeti, İstanbul, 1981.TÜRKGELDİ, Ali Fuat, Görüp İşittiklerim, Ankara 1987, Turk Tarih Kurumu Basimevi.TÜRKMEN, Zekeriya, “Mustafa Kemal Paşa ve Yıldırım Ordular Grup Komutanlığı” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XVI / Temmuz 2000 / Sayı: 47.UNAT, Faik Reşit, “Atatürk'ün II. Meşrutiyet İnkılâbının Hazırlanmasındaki Rolüne Ait Bir Belge” Belleten, Cilt: XXVI – Sayı:102, Yıl.1962 Nisan.URAL, Selçuk, “Ahmet İzzet Paşa Hükümeti'nin Programı Ve Mebusan Meclisindeki Yankıları” A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı. 27, Prof. Dr. Şinasi Tekin Özel Sayısı, Erzurum, 2005, s. 271UYMAZ, Bora, Şehbal’de Musiki Yazıları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, DEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2005.ÜNAYDIN Ruşen Eşref, “Mustafa Kemal Paşayı Nasıl Tanıdım”, Türk Dili, Dil ve Edebiyat Dergisi, Kasım 1983, C: XLVII, S. 383, s. 411. ss. 411-421ÜNAYDIN, Ruşen Eşref, “Mustafa Kemal Paşa’yı Nasıl Tanıdım”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Kasım 1983, C: XLVII, S: 383.ÜNAYDIN, Ruşen Eşref, “Hatıralar: Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal'le Mülakat (Birinci Gün I)” Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Nisan, 1956,C:V, S:55, s.409-416. “Mustafa Kemal Paşa ile Mülakat” Vakit, 18 Teşrinsani 1918 (18 Kasım 1918) YİĞİT, Nuyan, Atatürk’le 30 Yıl, İbrahim Süreyya Yiğit’in Öyküsü, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2004.“Mustafa Kemal Paşa’nın Beyanatı”Zaman, 17 Teşrinsani 1918 ZÜRCHER, Erik Jan, Milli Mücadelede İttihatçılık, İletişim Yayınları, 3. Baskı, İstanbul, 2005.