HALİL (KUT) BEY’İN TRABLUSGARP SAVAŞI’NDAKİ FAALİYETLERİ

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 18, 1563 - 1586, 01.07.2019

Yaşar Arslanyürek

https://doi.org/10.33431/belgi.567071

Cited By: 1

Öz

XIX. yüzyılın sonlarından itibaren
özellikle de birçok Avrupalı devlet, güç kaybeden Osmanlı Devleti’nin
topraklarından pay almak amacıyla adeta birbirleriyle yarış içerisine girdi. Bu
devletlerden biri de İtalya’ydı.  

Trablusgarp
ve çevresi İtalya’nın emperyalist düşüncelerle ele geçirmeyi tasarladığı
yerlerdendi. Trablusgarp Vilayeti, Osmanlı Devleti’nin 360 senedir hâkimiyeti
altında bulundurduğu Kuzey Afrika’da bulunan bir toprağıydı. İtalya, burayı işgal
etmek amacıyla 1906 yılından itibaren işgale yönelik faaliyetlere başlamıştı. Nitekim
dönemin büyük devletleriyle bir takım anlaşmalar yapan İtalya, 1911 senesinde
Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etti. İtalya, Trablusgarp’ı ve çevresini kısa
süre içinde kolaylıkla işgal etmeyi planlamıştı. Ancak gelişmeler hiç de
İtalya’nın beklediği gibi olmadı. İtalya, Trablusgarp’ta savaş ilan ettikten
sonra buraya Osmanlı Devleti tarafından, bölgedeki halkı direnişe geçirmek
amacıyla, genç subaylar gönderildi. Gönderilen bu subayların içerisinde Halil
Bey de bulunuyordu. Her subay bir cephede görevlendirildi. Bu bağlamda Halil Bey’e
de Homs Cephesi’nin sorumluluğu verildi.

Homs,
Mısrata, Bingazi, Tobruk ve Derne Cephelerinde genel anlamda kısıtlı imkânlara
karşın, İtalyanlara karşı başarılı savunmalar gerçekleştirildi. Bundan dolayı
İtalyanların etkisi genel itibarıyla sahil şeridinde kaldı. Bu başarıda bölgede
görevlendirilen Osmanlı subaylarının etkisi büyük oldu.  

Anahtar Kelimeler

Trablusgarp, Halil Bey, Osmanlı Devleti, İtalya, Homs, Savaş

Kaynakça

• Kaynakça
• a. Genelkurmay Atase Daire Başkanlığı ArşiviOsmanlı İtalyan Harbi Koleksiyonu OİH., A:1-4/D:94/F:2-10. OİH., A:1-4/D:94/F:2-28.OİH., A:1-4/D:136/F:3-15. OİH., A:1-4/D:136/F:7-31. OİH., A:1-4/D:136/F:7-32.OİH., A:1-4/D:136/F:7-33.OİH., A:1-4/D:145/F:2-11.OİH., A:1-19/D:28/F:3-4.OİH., A:1-19/D:28/F:3-6.OİH., A:1-19/D:28/F:5.OİH., A:1-19/D:28/F:12-1. OİH., A:1-19/D:28/F:12-2.OİH., A:1-19/D:28/F:13-1.OİH., A:1-19/D:28/13-2.OİH., A:1-19/D:28/F:13-3.OİH., A:1-19/D:28/F:13-9. OİH., A:1-19/D:28/F:13-14.OİH., A:1-19/D:28/F:13-16.OİH, A:1-19/D:28/F:28.OİH., A:1-19/D:28/F:93-8.OİH, A:6-110/D:25/F:1-5.
• b. Devlet Arşivleri Başkanlığı (DAB)
• Kıbrıs Milli Arşivi Fetva Eminliği Evrakı DAB., KB.MAA.FE.., 2-14. (H. 15 Şevval 1329/M. 9 Ekim 1911).İrade, İ.. DH.., Dahiliye DAB., DH.İD.., 97, 30, 4. (H. 20 Şaban 1329/M. 16 Ağustos 1911).Hariciye Nezareti, HR.SFR.3..., Londra Sefareti DAB., HR.SFR.3..., 656-2 (H.18 Muharrem 1330/M. 08 Ocak 1912).DAB., HR.SFR.04.., 429,17 (H. 8 Şevval 1329/M. 2 Ekim 1911)HR.SYS., SiyasiDAB., HR.SYS., 2910, 164. (H. 14 Recep 1330/M. 29 Haziran 1912).
• c. Kaynak, Araştırma ve İnceleme Eserler
• ARMAOĞLU, Fahir, 19. Yüzyıl Siyasî Tarihi 1789-1914, Timaş Yayınları, İstanbul 2016.AVANZÂDE MEHMED SÜLEYMAN, Trablusgarb ve Devlet-i Aliyye-İtalya Vekayi-i Harbiyesi, Matbaa ve Kütüphane-i Cihan Sahibi Mihran, Dersaadet 1327.BALCIOĞLU, Mustafa, Teşkilat-ı Mahsusa Yahut Umur-u Şarkiye Dairesi, Dinamik Akademi Yay., Ankara 2011.BEEHLER, William Henry, “The History of The Italian-Turkish War September 29, 1911 To October 18, 1912”, Annapolis, Md., January 1. 1913.Birinci Dünya Savaşı’na Katılan Alay ve Daha Üst Kademedeki Komutanların Biyografileri, Cilt III, (Yayına Haz.: Hülya Toker ve Nurcan Aslan), Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2009.BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi, C: II., Kısım: I., Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1991.Mustafa Çabuk, “Senusilik ve İşgalcilere Karşı Kuzey Afrika’da Osmanlı- Senusi İş Birliği”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:16 Sayı: 1 Nisan 2019, s. 221-256.DİNÇ, Mehmet Emin, Halil (Kut) Paşa’nın Askeri ve Siyâsî Faaliyetleri, (Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Doktora Tezi), İzmir 1998.GIOLITTI, Givanni, Trablusgarp’ı Nasıl Aldık?, (Haz.: Tahsin Yıldırım), Dün Bugün Yarın Yayınları, İstanbul 2012.GÜNEŞ, İhsan, Türk Parlamento Tarihi, Meşrutiyete Geçiş Süreci: I. ve II. Meşrutiyet, I. Cilt, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları No.:14. 1995.GÜZEL, Hasan Tevfik, “‘Hasta Adam’ Osmanlı Devleti Karşısında Başarılı Bir İtalyan Diplomasi Örneği: Trablusgarp Savaşı”, Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi/ International Journal of Historical Researches, Mart/March 2017, Yıl/Vol. 2, No. 1, s. 78-118.HALİL PAŞA, Bitmeyen Savaş, (Haz.: Taylan Sorgun), Yaylacık Matbaası, İstanbul 1972.https://ittihatdergisi.com/halil-kut-pasa/(14.08.2018).KARAKÖSE, Nejdet, Askeri, Siyasi ve Silah Sanayicisi Kişiliği İle Nuri Paşa (Killigil), (Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Doktora Tezi), İzmir 2010. KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1908 - 1918), IX. Cilt, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1999.KAVAS, Ahmet, “Trablusgarp”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 41, İstanbul 2012, s. 288-291.KOLOĞLU, Orhan, Trablusgarp Savaşı (1911-12) ve Türk Subayları, Basın Yayın Genel Md. Ankara 1979. , Orhan, Türk-Arap İlişkileri Tarihi, Tarihçi Kitabevi, İstanbul 2017.McCollum, Jonathan, “Reimagining Mediterranean Spaces: Libya and the Italo-Turkish War, 1911-1912”, Mediterraneo Cosmopolita: Le Relazioni Culturali Tra Turchia Ed Europa N° 23, 3 (2015), p. 1-16.Resimli-Haritalı Mufassal Osmanlı Tarihi, Cilt VI., Güven Basımevi, İstanbul 1972.REŞAT EKREM, Osmanlı Muahedeleri ve Kapitülasyonlar 1300-1920 ve Lozan Muahedesi 24 Temmuz 1923, Türkiye Matbaası, İstanbul 1934.SÜRMELİ, Serpil, “Nuri (Killigil) Paşa’nın Trablusgarp Savaşı Hatıraları”, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Dergisi, 1 (1), 2012, s. 137-170.ŞIVGIN, Hale, Trablusgarp Savaşı ve 1911-1912 Türk İtalyan İlişkileri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1989.T.C. Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, Askeri Tarih Yayınları, Seri No:5, Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi, Osmanlı Devri, Osmanlı – İtalyan Harbi ( 1911– 1912 ), Genelkurmay Basımevi, Ankara 1981.TETİK, Ahmet, Teşkilat-ı Mahsusa (Umuûr-ı Şarkıyye Dairesi) Tarihi, Cilt I:1914-1916, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2018.TROÇKI, Leon, Balkan Savaşları, Çev.: Tansel Güney, Arba Yayınları, İstanbul 1995.WRIGLEY, W. David, “Germany And The Turco-Italian War, 1911-1912”, International Journal of Middle East Studies, Vol. 11, No. 3 (May, 1980), p. 313-338.