İNÖNÜ DÖNEMİ’NDE TÜRKİYE’DE PAMUK ÜRETİMİ VE PAMUK POLİTİKASI (1938-1950)

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 19, 1830 - 1858, 01.01.2020

Nadir Yurtoğlu

https://doi.org/10.33431/belgi.609152

Cited By: 2

Öz

İsmet İnönü’nün Cumhurbaşkanı olduğu 11 Kasım
1938’den Demokrat Parti’nin iktidara geldiği 14 Mayıs 1950’e kadar Türkiye’de
pamuk üretimi ve politikasıyla bunun ekonomiye olan yansımaları makalenin
konusunu teşkil etmektedir. Çalışma, İnönü Dönemi’nde pamuk üretimi; pamuk
tohumu ıslahı; pamuk ticareti; pamukla ilgili ulusal ve uluslararası düzeyde
gerçekleştirilen kongre ve toplantılar; pamuk alanında şirketleşme ve
kooperatifleşme yönünde yapılan faaliyetler ile sınırlandırılarak beş dönem
dâhilinde ele alınmıştır. İnönü Dönemi’nde pamuk üretimi ve politikasının
ekonomiye olan yansımaları sayısal veriler ışığında değerlendirilmiştir.
Çalışmanın kaynak materyalini, Başkanlık Cumhuriyet Arşivi Belgeleri, resmi yayınlardan;
Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Zabıt Ceridesi, kanunlar ve tutanak
dergileri, Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazetesi, istatistik yıllıkları ve dönemin
süreli yayınları arasında bulunan ekonomi dergilerinin makaleleri
oluşturmaktadır. Konu incelenirken, dönemin Türkiye’si ile dünyanın pamuk
yetiştiriciliği alanında yaşanan gelişmeleri göz önüne getirilerek gerekli
değerlendirilmelerde bulunulmuştur. Çalışmadan elde edilen sonuçlar şunlardır:
İnönü’nün Cumhurbaşkanı olmasından sonra Türk çiftçisinin pamuk tarım tekniğini
geliştirmek amacıyla yabancı ülkelerden eğitici filmler satın alınmıştır. Akabinde
yerli türün dışında ABD kökenli Cleveland ve Akala pamuk cinslerinin ekim
alanları genişletilerek üretimi yaygın hale getirilmiştir. Dahası pamuk üretimi
ve endüstrisi sorunlarını müzakere etmek için komisyon çalışmaları yapılmış,
sulama, makineleşme, tohum ıslahı, zararlılarla mücadele ve kooperatifleşme yolunda
önemli adımlar atılmıştır. Bu çalışmalara pamukla ilgili düzenlenen kongre ve
toplantıların da ilave edilmesiyle üretim ve ihracat artırılarak milli
ekonomiye önemli katkılar sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Pamuk İşleri Müdürlüğü, Çukurova, Pamuk Tarımı, Pamuk Tohumu, II. Dünya Savaşı

COTTON PRODUCTION AND COTTON POLICIES DURING INONU ERA IN TURKEY (1938-1950)

Öz

This study addressed cotton production and cotton
policies and their repercussions on Turkish economy between
November 11, 1938 (Ismet Inonu
was elected president) and May
14, 1950 (the Democratic Party came to power) in the light of numerical data. The study covered the subject
matter in five periods; (1) Cotton production activities during the Inonu era,
(2) cotton seed breeding, (3) cotton trade, (4) national and international
communications, congresses and meetings on cotton and (5) cotton-related
corporatization and cooperation activities. Data were collected from the Presidency Republican Archive Documents,
official publications, Memorandum Diary of the Grand National Assembly of
Turkey, laws and minute books, Official Gazette of the Republic of Turkey,
annual statistics and articles in the financial journals of the era. The study
also assessed global developments in cotton production. The results are as
follows: After Ismet Inonu was elected president, foreign educational
films were purchased to improve the cotton farming techniques of Turkish farmers.
US Cleveland and Akala seeds as well as local seeds were widely cultivated.
Moreover, commissions were established to address the problems of cotton
production and industry. Significant progress was made in the fields of
irrigation, mechanization, seed breeding, pest control and cooperation. In
addition, congresses and meetings were held. All these efforts increased cotton
production and trade, which, in turn, made significant contributions to the national economy.

Anahtar Kelimeler

General Directorate of Cotton Works, Çukurova, Cotton Production, Cotton Seed, World War II

Kaynakça

• AĞAOĞLU, Samet, “Mütehassıs Pamuk İşçisi Yetiştirilmesinin Ehemmiyeti Nedir?”, İktisadi Yürüyüş, C. 3, S. 29, Yıl: 2, 16 Şubat 1941, s. 11.
• AKDAĞ, Mustafa, Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi, 1453-1559, C. 2, Tekin Yayınevi, 2. Basım, Ankara, 1979.
• ARAR, İsmail, Hükümet Programları 1920-1965, Burçak Yayınevi, İstanbul, 1968.
• ÇAĞLAR, K. Ömer, “Pamuk Politikamızın Gidişi”, İktisadi Yürüyüş, C. 11, S. 245, Yıl: 11, 25 Mart 1950, s. 2, 23.
• DARKOT, Besim , “Pamuk”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi, C. 8, İstanbul, 1953, s. 48-54.
• DOĞUKAN, Suphi Rıza, “Türkiye’de Pamuk”, İktisadi Yürüyüş, C. 3, S. 29, Yıl: 2, 16 Şubat 1941, s. 12-13.
• ERKMEN, Muhlis, “Saban Başına”, İktisadi Yürüyüş, S. 9, Yıl: 1, 15 Nisan 1940, s. 6-7.
• GÖRKEY Selman, “En Mühim İhraç Maddelerimizden Olan Pamuklarımız ve Batı Almanya”, İktisadi Yürüyüş, C. 12, S. 282, Yıl: 12, 31 Ekim 1951, s. 4, 18, 30.
• GÖRKMEN, Recep, “Zirai Mücadele İşleri”, İktisadi Yürüyüş, 29 Ekim 1942 Tarihli Ziraat Fevkalade Sayısı, s. 37, 80.
• GÜNVER, Nizamettin, “Yurdumuzda Pamuk”, İktisadi Yürüyüş, C. 12, S. 284, Yıl: 12, 31 Aralık 1951, s. 4, 20.
• MİLLETLERARASI İMAR VE KALKINMA BANKASI, İKTİSADİ DAİRESİNİN HAZIRLADIĞI RAPOR-IV, “Türkiye’de Ziraat, Orman, Balıkçılık ve Bunlarla İlgili İşler”, İktisadi Yürüyüş, C. 11, S. 249, Yıl: 11, 21 Mayıs 1950, s. 4, 17, 20-21, 24.
• “Pamuk Yağı Sanayiinde Terakkiler”, Türk Ekonomisi, S. 32, Yıl: 4, Şubat 1946, s. 58.
• SEYDA, Mahmut, “Ticaret Birlikleri”, İktisadi Yürüyüş, C. 3, S. 35-36, Yıl: 2, 1 Haziran 1941, s. 8.
• TABAKOĞLU, Ahmet, Türkiye İktisat Tarihi, Dergâh Yayınları, 9. Basım, İstanbul, 2009.
• TATAÇ, Ziya, “Olaylara Bakış, Ziraat Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, S. 31, Yıl: 4, Ocak 1946, s. 26-29.
• TOPÇUOĞLU, Nazmi, “Sulu Pamuk Ziraatı”, İktisadi Yürüyüş, C. 11, S. 243, Yıl. 11, Şubat 1950, s. 6, 15.
• TURGAY, Necati, “Milli Gelir Kaynaklarımızdan Biri: Pamukçuluğumuz”, İktisadi Yürüyüş, 29 Ekim 1942 Tarihli Ziraat Fevkalade Sayısı, s. 9, 69.
• UĞUR, Muvaffak, ÜLKÜ, İrfan, “Pamuk Tarım Satış Kooperatifleri; 1949 ve 1950 Yılı Çalışmaları Hakkında Rapor”, İktisadi Yürüyüş, C. 12, S. 267, Yıl: 12, 15 Şubat 1951, s. 11-13, 16.
• ÜSTAR, M. Faik, “İhracat İyi Gitmekle Beraber Bazı İthalatçılar Memnun Değil”, İktisadi Yürüyüş, C. 10, S. 236, Yıl: 10, 31 Ekim 1949, s. 8.
• YAZMAN, Aslan Tufan, “Beyaz Altın”, İktisadi Yürüyüş, C. 2, S. 20, Yıl: 1, 16 Eylül 1940, s. 1.
• YAZMAN, Ekrem, “Nazilli Pamuk İstasyonu”, İktisadi Yürüyüş, C. 2, S. 21, Yıl: 1, 15 Birinci teşrin 1940, s. 5.