SİNOP MİLLET MEKTEPLERİ (1928-1935)

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 19, 1766 - 1785, 01.01.2020

Yücel NAMAL

https://doi.org/10.33431/belgi.614227

Öz

Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kuruluşundan sonra
gerçekleşen önemli inkılâplardan birisi de harf inkılâbıdır.  1 Kasım 1928 tarihinde yapılan harf
inkılâbının ardından 1 Ocak 1929’da okuma yazmayı yaygınlaştırmak amacıyla bir
halk eğitimi kurumu olan Millet Mektepleri kurulmuştur. Millet Mektepleri
aracılığıyla halkın yeni harfleri hızla öğrenmesi sağlanmıştır. Bunun dışında
Millet Mektepleri günlük hayat ile ilgili ve vatandaşlık bilgilerinin
öğretilmesinde de etkili olmuştur. Millet Mektepleri bütün illerde, ilçelerde
ve köylerde A ve B dershaneleri şeklinde teşkilatlanmıştır. Millet Mektepleri A
dershanelerinde ne eski ne de yeni harfleri bilmeyenler alfabe, kıraat, yazı ve
imla derslerini görmüştür. B dershanelerinde ise A dershanelerinden mezun
olanlar başta hesap, sağlık ve yurt bilgisi gibi vatandaşlık dersleri yanında
kıraat ve tahrir dersleri de almıştır. Böylece Cumhuriyetin halka doğru
hareketinin bir örneği olan Millet Mektepleri halkı aydınlatarak tebaadan
vatandaşlığa geçişte önemli bir rol üstlenmiştir.

 

Bu çalışmamızda yurt genelindeki okuma yazma
seferberliğinin Sinop’a yansıması ve Millet Mekteplerinin buradaki
teşkilatlanması ele alınmaya çalışılmıştır. Çalışmamızda 1928-1935 yılları
arasında Sinop'taki Millet Mektebi dershanesi, öğretmeni ve öğrencilerinin
durumu cinsiyetleri açısından ele alınmıştır. Ayrıca Millet Mekteplerinde
eğitim gören öğrencilerin başarı ve başarısızlık durumu da A ve B dershaneleri çerçevesinde
ortaya konulmuştur. Bu istatistikî verilerle elde edilen sonuçla Sinop'ta
kurulan Millet Mekteplerinin yurt geneliyle karşılaştırması yapılarak
faaliyetlerinin başarısı değerlendirilmiştir. Çalışmamızda başta Başbakanlık
Cumhuriyet Arşivi (BCA) olmak üzere Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü
tarafından yayımlanan istatistikler ve konuyla ilgili diğer yayınlardan da
faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Cumhuriyeti, Millet Mektepleri, sinop, eğitim

Kaynakça

• A. ARŞİVLERBaşbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA).BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 9.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 10.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 11.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 12.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 13.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 14.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 15.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 16.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 17.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 18.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 19.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 20.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 22.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 23.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 24.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 25.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 26.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 27.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 28.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 29.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 30.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 32.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 33.BCA, 490.1, 1.3.12, 22.09.1929, Ek 34.B. KİTAPLAR 28 Teşrinievvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri: Usuller Kanun ve Talimatnameler Neticelerin Tahlili, III. Fasikül, Başvekâlet Müdevvenat Matbaası, Ankara, 1929.Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (2006), Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara.Ateş, Sinan, Yücel Namal ve Muhibbe Erdoğan (2019), Harf İnkılâbı ve Millet Mektepleri (1928- 1935): Zonguldak Örneği, Ötüken Yayınları, İstanbul.Avcı, Orhan (2004), Irakta Türk Ordusu, Vadi Yayınları, Ankara.Aydemir, Şevket Süreyya (1999), Tek Adam C.III, Remzi Kitabevi, İstanbul.Başoğlu, Bekir (1978), Sinop İli Tarihi, Ayyıldız Matbaası, Ankara. Harflerin Değişmesi Münasebetiyle Eski ve Yeni Harfler (1928), Ahmed İhsan Matbaası, İstanbul.Encümenin Harf ve İmla Üzere Yeni Türkçe Alfabe Yeni Türk Harfleri, Türk Neşriyat Yurdu, İstanbul 1928.Ergün, Muharrem (1995), Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.Goloğlu, Mahmut (2006), Devrimler ve Tepkileri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, Şubat.İlgürel, Mücteba (1981), “Millet Mektepleri”, Doğumunun 100. Yılında Atatürk’e Armağan (Ayrı Basım), Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul.İnönü, İsmet (2014), Hatıralar, Yay. Haz. Sabahattin Selek, Bilgi Yayınevi, Ankara, Ağustos.Kınross, Lord (1994), Atatürk: Bir Milletin Yeniden Doğuşu, Çev. Necdet Sander, Altın Kitaplar, İstanbul.Maarif 1928-35 Millet Mektepleri Faaliyeti İstatistiği, Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü, Hüsnütabiat Matbaası, İstanbul 1935.Maarif 1933-34 Halk Okuma Odaları ve Umumi Kütüphaneler İstatistiği, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, Devlet Matbaası, İstanbul 1935Said, Mehmed (1338), Türkiye’nin Sıhhi İçtimai Coğrafyası: Sinob Sancağı, Ankara.Özçelik, İsmail (1992), Milli Mücadele’de Güney Cephesi (Urfa), Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara.Özdemir, Coşkun (2007), Sinop’un Toplumsal Yapısı, İnönü Üniversitesi Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Malatya.Öztoprak, İzzet (1989), Türk ve Batı Kamuoyunda Milli Mücadele, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.TBMM Zabıt Ceridesi(1340), Cilt: 6, Dönem: 2, Birleşim: 111, 25 Şubat, Ankara.Tekin, Şinasi (1992), Türk Dünyası El Kitabı, Cilt: 2, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfüs Sayımı: Kati ve Mufassal Neticeler: Sinop Vilayeti (1937), Cilt. 50, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü, Hüsnütabiat Basımevi, İstanbul.Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi (1925-1926), Matbaa-i Amire, İstanbul 1926.Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi (1926-1927), Matbuat Müdüriyet Umumiyesi Neşriyatı: 2.Ülkütaşır, M. Şakir (1991), Atatürk ve Harf Devrimi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. _________ (1998), Atatürk ve Harf Devrimi, Yenigün Haber Ajansı Baskı ve Yayıncılık A.Ş, İstanbul.Yeni Harflerle Elifba Alfabe (1333), Matbaa-i Hayriye ve Şürekâsı, İstanbul.C. MAKALELER Ankara Doğu Araştırma Merkezi Eğitim Araştırma Grubu (1985), “Dil Encümeni Çalışmaları ve Latin Alfabesi Komisyonunun Modificatıons’u”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı. 9-10, Kasım-Aralık, s. 63-69.Canbolat, Mustafa (1991), “Arap Yazılı Türk Alfabesinin Gelişmesi”, Harf Devriminin 50. Yılı Sempozyumu, Türk Tarih Kurumu yayınları, Ankara, s. 49-54.Duman, Musa (2002), Yenileşme Dönemi Türk Dili”, Türkler, Cilt. 15, Semih Ofset, Ankara, s. 107-130.Erat, Muhammet (2002), “Osmanlıda Alfabe Tartışmaları”, Türkler, Cilt. 15, Semih Ofset, Ankara, s. 154-166.Henze, Paul (1985), “İç Asya’da Siyaset ve Yazı”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı: 9-10, Kasım-Aralık, s. 80-88.Kınal, Füruzan (1969), “Çivi Yazısının Doğuşu ve Gelişmesi”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı: 12, s. 1.Köprülü, Fuad (1985), “Alfabe İnkılâbı”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı. 9-10, Kasım- Aralık, s. 31.Levent, Agâh Sırrı (1985), “Latin Harfleri Meselesi”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı. 9-10, Kasım-Aralık, s. 26-30.Nerimanoğlu, Kamil Veli (2002), “Azerbaycan’da Devlet Dili Siyaseti”, Çev. Alesker Aleskerov, Türkler, Cilt. 19, Semih Ofset, Ankara, s. 244-251.Okumuş, Ejder (2002), “Tanzimat’ın Dili”, Türkler, Cilt. 15, Semih Ofset, Ankara, s. 139-147.Resmi Gazete (1928), Sayı: 1030, 3 Teşrinisani, s. 6001-6003.Resmi Gazete (1928), Sayı: 900, 28 Mayıs, s. 5214-5215.Şimşir, Bilal N (2006), “Amerikan Belgelerinde Türk Yazı Devrimi”, Türk Harf Devrimi Üzerine İncelemeler, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, s. 1- 116.Şirin, Hatice (2002), “Türklerde Alfabe ve Kimlik”, Türkler, Cilt. 3, Semih Ofset, Ankara, s. 740-753.Taneri, Aydın (1988), “Atatürk ve Harf İnkılâbı”, Milli Kültür, Sayı. 63, Aralık, s. 46-55.Tangülü, Zafer, Oğuzhan Karadeniz ve Sinan Ateş (2014), “Cumhuriyet Dönemi Eğitim Sistemimizde Yabancı Uzman Raporları (1924- 1960), Turkish Studies- İnternational Periodical For The Languages, Literature And History of Turkish or Turkic, Volume 9\5, Ankara, Spring, s. 1895-1910.Uyguner, Muzaffer (1988), “Harf İnkılâbı Konusunda”, Milli Kültür, Sayı. 63, Aralık, s. 108-109.Ülkütaşır, M. Şakir (1971), “Anadolu Selçukluları Tarafından Sinop’un Muhasara ve Zaptı”, Türk Kültürü, Sayı. 106, Yıl: 9, Ağustos, s. 814- 819. _______(1938), “Harf İnkılâbımıza Aid Bir Hatıra: Büyük Öğretmen Atatürk Halk İçin Başladıkları Alfabe Derslerinin İlkini Sinobda Vermişlerdi”, Bartın, Yıl:15, Sayı: 666, 27 Teşrinievvel 1938, s. 2.