İŞGÂL İSTANBUL’UNDA BİR DİVAN-I HARB-İ ÖRFİ SAVCISI CEVAD ABDURRAHİM GÜCÜN

Yıl 2021, Sayı: 21, 23 - 42, 01.01.2021

Serpil Sürmeli

https://doi.org/10.33431/belgi.781692

Öz

Cevad Abdurrahim Bey 4 Mart 1919’da kurulan Damat Ferid Paşa Hükümeti’nin 8 Mart 1919 tarihli kararnamesi ile teşekkül eden Dersaadet Divan-ı Harb -i Örfi’sinin sivil yargı mensupları arasında yer aldı. Önce sorgu hakimi sonra savcı olarak otuz beş gün görev yaptı. Savaş sırasında İttihatçı kabinelerin cezalandırılması ve bir dönemle hesaplaşmak adına işgal zihniyeti ile aynı enerjik çabayı gösteren hükümetin keyfi uygulamalarına tanıklık etti. Bu uygulamalar karşısında sessiz kalmayarak saygın bir duruş sergiledi. Bu çalışma işgal İstanbul’unda İttihatçıları yargılamak amacıyla kurulan olağanüstü bir mahkemenin siyasi müdahalelerle bir koz ve öç alma aracı haline getirilmesine tepki koyan bir hukuk adamının adalet ve kanun yolunda verdiği mücadeleye ışık tutan öyküsüdür.

Anahtar Kelimeler

I. Damat Ferid Paşa Hükümeti, Dersaadet Divan-ı Harb-i Örfisi, İttihatçıların tutuklanması, Divan-ı Harp yargılamaları

Kaynakça

• Ağaoğlu, Ahmet (2013), Mütareke ve Sürgün Hatıraları, Yay Haz: Ertan Eğribel-Ufuk Özcan, Doğu Kitabevi, İstanbul.
• Akşin, Sina (1992), İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele Mutlakıyete Dönüş (1918-1919), I, Cem Yayınevi, İstanbul.
• Arıkan, Zeki (1989), Mütareke ve İşgal Dönemi İzmir Basını (30 Ekim1918-8 Eylül 1922), TTKB, Ankara.
• Armenians Ottoman Documents (1915-1920) (1995), Turkish Republic Prime Ministry General Directorate Of The State Archives, Ankara.
• Ata, Feridun (2005), İşgal İstanbul’unda Tehcir Yargılamaları, TTKB, Ankara.
• Başak, Tolga (2008), İngiltere’nin Ermeni Politikası (1830-1923), IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• Bayar, Celal (1997), Ben de Yazdım Milli Mücadeleye Giriş, 5, Sabah Kitapları, İstanbul.
• Bilgi, Nejdet (1999), Ermeni Tehciri ve Boğazlıyan Kaymakamı Mehmed Kemal Bey’in Yargılanması, Kök Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Vakfı, Ankara.
• Birgen, Muhittin (2006), İttihat ve Terakki’de On sene, 2, İttihat ve Terakki’nin Sonu, Haz: Zeki Arıkan, Kitap Yayınevi, İstanbul.
• Bürokrat Tevfik Biren’in II. Abdülhamid, Meşrutiyet ve Mütareke Hatıraları (2006), II, Haz: Fatma Rezan Hürmen, Pınar Yayınları, İstanbul.
• Çelebyan, Antranik (2003), Antranik Paşa, Çev: Mariam Apri-Nairi Arek, Pêri Yayınları, İstanbul.
• Gürün, Kâmuran (1988), Ermeni Dosyası, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Hovannisian, Richard, G. (1971), The Republic of Armenia, I, The First Year 1918-1919, University Of California Press, Berkeley-Los Angeles-London.
• Huyugüzel, Ö. Faruk (2000), İzmir Fikir ve Sanat Adamları (1850-1950), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Lütfi, Simavi (2004), Son Osmanlı Sarayında Gördüklerim Sultan Reşad Hanın ve Halifenin Sarayında Gördüklerim, Örgün Yayınevi, İstanbul.
• Maliye Nazırı Cavid Bey (2000), Felaket Günleri Mütareke Devrinin Feci Tarihi, I, Yay Haz: Osman Selim Kocahanoğlu, Temel Yayınları, İstanbul.
• Milli Mücadele Döneminde Bekirağa ve Malta Anıları (1919-1921) (2003), Haz: Mehmet Akif Bal, Ark Kitapları, İstanbul.
• Osmanlı Mebusan Meclisi Reisi Halil Menteşe’nin Anıları ((1986), Giriş: İsmail Arar, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Öndeş, Osman (2012), Vahdeddin’in Sırdaşı Avni Paşa Anlatıyor Milli Mücadele ve Sürgün Yılları, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Sonyel, Salâhi, R. (2012), Kaygılı Yıllar Gizli Belgelerle Kurtuluş Savaşının Perde Arkası (1918-1923), Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Şeyhülislam Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi’nin Meşrutiyet, Harp ve Mütareke Günlükleri (1909-1922) (2015), Haz: Ali Suat Ürgüplü, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Şimşir, Bilâl (1985), Malta Sürgünleri, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Türkgeldi, Ali Fuad (1987), Görüp İşittiklerim, TTKB, Ankara.
• Türk Parlamento Tarihi I. Ve II. Meşrutiyet (1998), II, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara.
• Süreli Yayınlar: Akşam, Alemdar, Hadisat, İkdam, İleri, İstiklal, Memleket, Sabah, Takvim-i Vekayi, Tanin, Tasvir-i Efkâr, Vakit, Yenigün, Yeni Gazete, Yeni Sabah, Zaman.
• Ansiklopediler: “Caillaux, Joseph” AnaBritannica Genel Kültür Ansiklopedisi, 5, Ana Yayıncılık, İstanbul,1987, s.242.
• Online Kaynaklar: www.yargıtay.gov.tr-icerik-onursal-daire-baskanları