İNGİLTERE’DE KURULAN DARDANEL KOMİSYON’UN ÇANAKKALE SAVAŞI İLE İLGİLİ SORULARINA OSMANLI İMPARATORLUĞU’NUN VERDİĞİ CEVAPLAR

Yıl 2021, Sayı: 21, 347 - 365, 01.01.2021

Murat Karataş Suat Eren Özyiğit

https://doi.org/10.33431/belgi.843476

Cited By: 1

Öz

1916 tarihli “Özel Komisyonlar Yasası”na dayanarak Çanakkale Cephesi’ndeki başarısızlık nedenlerini araştırmak üzere İngiltere’de “Dardanelles Commission” kurulmuştu. Bu komisyon, Kraliyet Soruşturma Komisyonları’ndan biri idi. 10 kişiden oluşan bu komisyonunun başkanlığına 75 yaşındaki Evelyn Baring atanmıştı; ancak Baring 29 Ocak 1917 tarihinde ölünce komisyonun başkanlığına Yüksek Mahkeme Hâkimi William Pickford getirildi.
Henüz Birinci Dünya Savaşı bitmeden kurulan bu komisyon, tahliye ile neticelenen “Gelibolu Harekatı”ndaki kayıpların nedenlerini ve sonuçlarını araştıracaktı. Mahkeme gerekli görürse tanık ifadelerine de başvurabilirdi. Bu amaçla 1916 yılı ağustos ayından 1917 yılının eylül ayına kadar 168 tanığın ifadesi mahkemede dinlendi. Çanakkale Komisyonu, 1917 yılının şubat ayında ve aralık ayında iki ayrı rapor yayınlamıştı. Komisyonun kuruluş amacı, büyük oranda Hamilton ile Winston Churchill’in harekâttaki ihmallerini sorgulama hedefine matuf iken ortaya çıkan tablo, Gelibolu Harekâtı’nın İngiltere açısından başarılı olduğu şeklindeki kanaatin ağır basmasına vesile oldu.
Askeri arşiv çalışmaları esnasında rastladığımız bir belge dizini, İngiltere’de kurulan bu komisyonun Osmanlı Devleti ile de iletişime geçtiğini ortaya çıkardı. Bu makale, İngiltere’de kurulan Çanakkale Komisyonu’nun Çanakkale Savaşları ile ilgili Osmanlı Devleti’ne neler sorduğunu ve ondan ne cevaplar aldığını ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, İngiltere, Birinci Dünya Savaşı, Çanakkale Savaşı, Çanakkale Komisyonu

The Responses of the Ottoman Empire to the Questions of the Dardanelles Commission Established in England on the Gallipoli Campaign

Öz

Based on the "Special Commissions Law" of 1916, "Dardanelles Commission" was established in England to investigate the reasons for failure in Gallipoli Campaign. This commission was one of the Royal Investigation Commissions. Evelyn Baring, 75, was appointed as the chairman of this 10-person commission; however, when Baring died on January 29, 1917, Supreme Court Judge William Pickford was appointed chairman of the commission.
Established before the end of the First World War, this commission would investigate the causes and consequences of the losses in the “Gallipoli Campaign” that resulted in the evacuation. If the court found it necessary, it could have used witness statements. For this purpose, from August 1916 to September 1917, the testimonies of 168 witnesses were heard in court. Çanakkale Commission published two separate reports in February and December 1917. While the purpose of the commission was mostly aimed to question the negligence of Hamilton and Winston Churchill in the operation, the picture that emerged was instrumental in the predominance of the opinion that the Gallipoli Campaign was successful for England.
A document directory we came across during military archive studies revealed that this commission established in England also communicated with the Ottoman Empire. This article discusses what the Dardanelles Commission, established in England, asked the Ottoman Empire about Gallipoli Campaign and what responses it received from it.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, England, First World War, Gallipoli Campaign, Dardanelles Commission

Kaynakça

• I. Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüd (ATASE) Başkanlığı Arşivi
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 276, Fihrist No. 1-34.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 276, Fihrist No. 1-35a.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 276, Fihrist No. 1-36.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 276, Fihrist No. 1-37a.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 276, Fihrist No. 1-38.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 276, Fihrist No. 1-38a.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 276, Fihrist No. 1-39.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 276, Fihrist No. 1-39a.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 276, Fihrist No. 1-40.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 276, Fihrist No. 1-40a.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 276, Fihrist No. 1-41.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 276, Fihrist No. 1-41a.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 276, Fihrist No. 1-42.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 276, Fihrist No. 1-42a,
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 276, Fihrist No. 1-43.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 276, Fihrist No. 1-43a.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 276, Fihrist No. 1-44.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 276, Fihrist No. 1-44a.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 276, Fihrist No. 1-45.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 276, Fihrist No. 1-45a.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 276, Fihrist No. 1-46a
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 279, Fihrist No. 1-1.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 279, Fihrist No. 1-2.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 279, Fihrist No. 1-24.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 279, Fihrist No. 1-25.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 279, Fihrist No. 1-25a.
• ATASE Arşivi, BDH (Birinci Dünya Harbi) Kataloğu, Klasör No. 4669; Dosya No. 279, Fihrist No. 1-26.
• Bell, Christopher M., Churchill and the Dardanelles, Oxford University Press UK, 2017.
• Binbaşı Nazmi Bey, Çanakkale Deniz Savaşları, Deniz Basımevi Müdürlüğü, İstanbul 2010.
• Churchil,l Winston S., The World Crisis, The MacMillan Company of Canada, New York 1923.
• Çanakkale Tahkik Heyeti [Dardanelles Commission], Çanakkale Raporu [:Çanakkale Harekât-ı Askeriyyesi Hakkında Tahkikatta Bulunmak Üzere İngiltere Hükümeti Tarafından Teşkil Edilen Heyetin Hazırlamış Olduğu ve Londra’da Times Gazetesinde Neşrettiği Raporun Tercümesidir], Mütercimi: Hüsamettin, Matbaa-i Amire, İstanbul 1333.
• Dardanelles Commission, First Report: Presented to Parliament by Command of His Majesty, Published By His Majesty’s Stationary Office, London 1917.
• Emile Vedel,, Çanakkale’de Bahriyelilerimiz, [Mütercimi: Ahmed Lütfullah], Neşre Haz. Ahmet Altıntaş-Zeynep Altıntaş, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi AÇASAM Yayınları, Çanakkale 1997.
• Lacher, Maurice, Büyük Harbte Türk Harbi Çanakkale Seferi, Çev. Murat Karataş, AÇASAM Yayınları, Çanakkale 2008.
• Newbolt, Henry John, Submarine and Anti-Submarine, Longmans, Green, London 1918.
• Oglander, General C.F., Aspinall Büyük Harbin Tarihi Çanakkale Gelibolu Askeri Harekatı, Cilt 1, Arma Yayınları, İstanbul, 2005.
• T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Belgelerinde Çanakkale Muharebeleri I, Ankara 2005.
• T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Belgelerinde Çanakkale Muharebeleri II, Ankara 2005
• T.C. Genelkurmay Başkanlığı, Birinci Dünya Savaşında Çanakkale Cephesi, V. Cilt I. Kitap, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2012.
• T.C. Genelkurmay Başkanlığı, Birinci Dünya Savaşında Çanakkale Cephesi, V. Cilt, II. Kitap, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2012.
• T.C. Genelkurmay Başkanlığı, Birinci Dünya Savaşında Çanakkale Cephesi, V. Cilt, III. Kitap, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2012.
• T.C. Genelkurmay Başkanlığı, Çanakkale Muharebelerinin Esirleri, Cilt I, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2009.
• The Final Report of the Dardanelles Commission (Part II-Conduct of Operations,&c) With Appendix of Documents and Maps, Presented to Parliament by Command of His Majesty, Published by His Majesty Stationary Office, London 1919.
• Wilkinson, Spencer, Government and the War, Constable and Company LTD, London 1918.
• Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, Yıl 38, Sayı 88, Genelkurmay ATASE Başkanlığı, Ankara 1989, s. 23.
• French, David, “The Origins of the Dardanelles Campaign Reconsidered”, History, Vol. 68, No. 223, (1983), ss. 210-224.
• Kuşku, Onur, “Savaşın Ayak Sesleri: Seddülbahir 3 Kasım 1914 Bombardımanı”, Anafarta, Cilt 2, Sayı 7, Çanakkale 2020, ss. 111-116.
• Macleod, Jenny, “General Sir Ian Hamilton and the Dardanelles Commission”, War in History, vol.8, no.4, (2001), s. 418-441.
• NYKIEL, Piotr, “Çanakkale Boğazında Mayın Tarama Operasyonu (25 Şubat-17 Mart 1915)”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Sayı 2, Çanakkale 2004, s. 107-115.
• Özkan, Yusuf Ali, “Churchill, Çanakkale Komisyonu’nda Temize Çıkmıştı”, Anafarta, Cilt 1, Sayı 1, Çanakkale 2018, ss. 38-41.
• Terzi, Buğra, Çanakkale Kara Muharebeleri'nde 26. Alay'ın Rolü, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale 2019.
• https://api.parliament.uk/historic-hansard/lords/1916/aug/03/special-commissions-dardanelles-and (erişim tarihi 17.12.2020)