YEMENLİ ABDULLAH’IN HAK ARAMA MÜCADELESİ: “HÜKÛMET-İ SENİYYE ȂCİZ DEĞİLDİR. BİRADERİMİN KATİLİNİ İSTERİM”

Yıl 2021, Sayı: 22, 771 - 801, 01.07.2021

Durmuş Akalın

https://doi.org/10.33431/belgi.908416

Öz

Son derece mühim bir mevkide bulunan Yemen, tarih boyunca mücadelelerin ve çekişmelerin önemli merkezlerinden biri olmuştur. Osmanlı Devleti her ne kadar güçlü olduğu dönemlerde buraları kontrol etmeyi başarmışsa da bölgede her dönem sorunlar gözlenmiştir. Özellikle devletin son dönemlerini yaşadığı 19. yüzyılın sonlarında bu sorunlar daha da görünür hale gelmiştir. Bu çalışma ile bir Yemenli gözünden bölgedeki sorunları görmek hedeflenmiştir. Abdullah b. Muhammed Kedeş isimli ticaretle uğraşan bir Yemenlinin yaşadığı sorunlar ve bu sorunlar karşısında devletin tutumu ve bunun yanında söz konusu dönemde Osmanlı Devleti’nin bölgedeki hâkimiyeti ele alınacaktır. Abdullah b. Muhammed yaşadığı yerde bir alacak-verecek meselesinde haksızlığa maruz kalmış ve bu haksızlığını gidermek için devletin en üst mercilerine kadar uzanan bir hukuk mücadelesi vermiştir. Söz konusu mücadele esnasında çıkan tartışmadan dolayı kardeşi öldürülmüş ve mesele daha da önemli bir boyut kazanmıştır. Sadece Yemen’de mücadele ile yetinmemiş, ömrünün yaklaşık 4 yılını İstanbul’da geçirmiştir. Babıali nezdinde haksızlığını gidermek için defalarca talepte bulunmuştur. Taleplerinden bazıları karşılık bulmuş; bazıları ise bürokrasi zinciri içerisinde farklı sebeplerle ya görmezden gelinmiş ya da kendisine türlü mazeretler ileri sürülmüştür. Bu çalışma söz konusu mücadelenin seyrini bize anlatırken 19. yüzyıl sonlarında Yemen’in ve Yemen’deki Osmanlı Devleti’nin vaziyetini bir Yemenli gözüyle göstermeyi hedeflemektedir. Çalışmada Osmanlı arşiv vesikalarıyla bölgenin durumu anlatılırken, Abdullah b. Muhammed Kedeş’in mücadelesi de Babıali’ye verdiği çok sayıda arzuhalden yola çıkılarak okuyucuya aktarılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Yemen, Kabile, Abes Kabilesi, Abdullah b. Muhammed Kedeş

Yemeni Abdullah’s Struggle for Justice: “Ottoman State is not incapable. I want my brother’s murderer”

Öz

Yemen, situated at a remarkably important location, has been one of the important centers of struggles and conflicts throughout history. Even though the Ottoman Empire managed to control these places during when it was strong, problems were always observed in the region. These problems became more evident especially at the end of the 19th century, during when the state was experiencing its last periods. Therefore, this study aims to observe the problems in the region through the eyes of a Yemeni. The study will treat the problems experienced by a Yemeni named Abdullah b. Muhammed Kedeş and the attitude of the state towards these problems and as well as the Ottoman State’s rule in the region during the period in question. Abdullah b. Muhammed was subjected to an injustice in the issue of debit and credit where he lived and engaged in a legal struggle which reached out to the highest authorities of the state to put an end to this injustice. His brother was killed due to an argument during the struggle in question, and the issue took on an even more important dimension. The struggle in Yemen was not enough for him, therefore he spent about 4 years in Istanbul. He repeatedly requested to rectify the injustice before Babıali. Some of his demands were met; some of them were either ignored or he was presented with various excuses for different reasons within the bureaucratic chain. This study aims to show the situation of Yemen and the Ottoman Empire in the late 19th century through the eyes of a Yemeni while telling us about the course of the struggle in question. While the state of the region will be explained with Ottoman archival records, the struggle of Abdullah b. Muhammed Kedeş will be told to readers based on the numerous petition he submitted to the Babıali

Anahtar Kelimeler

Ottoman State, Yemen, Tribe, Abes Tribe, Abdullah b. Muhammed Kedes

Kaynakça

• Ahmed Raşit Paşa 2013 Ahmed Raşit Paşa, Tarih-i Yemen ve San’a, Yay. Haz. Sadettin Baştürk, Taşhan Kitap
• Akalın 2020 Durmuş Akalın, “Türkçe Bilmez Mehmed Ağa Vakası ve Yemen’de Mısır Etkisi”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XX/40, ss. 107-148
• Akalın 2015 Durmuş Akalın, “Yemen’in Kuzeyinde Osmanlı İdaresinin Yeniden Tesis Edilmesi ve Mekke Şerif Muavini Kıbrıslı Tevfik Paşa (1848-1851)”, MJH, V/1, s. 17-42
• Artuç 2019 Nevzat Artuç, Cemal Paşa, Askeri ve Siyasi Hayatı, TTK Basımevi, Ankara
• Düstur 1289 Ceza Kanunname-i Hümayunu, Düstur, C. 1, Tertip 1, Matbaa-yı Amire
• Emecen 2002 Feridun Emecen, “Sultan Süleyman Çağı ve Cihan Devleti”, Türkler, Cilt 9, Yeni Türkiye Yayınları, Ed. Hasan Celal Güzel vd., Ankara