ELECTION DISCUSSIONS DURING THE 1950 ELECTIONS IN TURKISH POLITICAL HISTORY

Yıl 2021, Sayı: 22, 399 - 424, 01.07.2021

Özlem Yıldırım Kırış

https://doi.org/10.33431/belgi.929054

Öz

With the end of the Second World War, some changes took place in Turkish politics. In 1945, the current environment became ready for the establishment of other parties other than the Republican People's Party. Being established in June 1945 and January 1946, the National Development Party and the Democrat Party entered Turkish politics. DP, the party that received the most votes after RPP in the 1946 elections, became the prominent opposition party against RPP.
The Election Law, adopted on February 16, 1950, was implemented in the general election held on May 14, 1950, within the framework of the principles determined as single-stage, equal and secret ballot, and open classification. During the preparation phase of the 1950 elections, a significant part of the election campaigns was shaped around the views of the RPP government and the DP opposition. During the election preparations, while RPP adopted an attitude that prioritized the interests of the country, DP showed that it was moderate and wanted to reach power with the will of the people. The 1950 elections were one of the stages for the Democrat Party, which received a large number of votes in the 1946 elections, on the way to power. On the other hand, the RPP government was struggling to protect its power and not to lose the election. RPP and DP representatives agreed on the safe and fair elections. Many subjects and issues concerning the country were discussed in the election discourses. However, mutual criticism and promises were the main headlines in the discourse of the parties. Each party criticized the rival party and listed their promises that they would fulfill if they came to power. Lengthy criticisms and promises were included in the domestic trips and speeches of political party leaders and representatives. All parties wanted to reach the public and to show their closeness to them with their declarations. Before the 1950 elections, news about the election widely took place in the national press. The power of the press and its role in the elections was indisputably important. In this respect, the media that conveyed the campaign or propaganda to the widest areas and the public was the press. In this study, the pre-election attitude of the parties, especially RPP and DP, before the 1950 elections, which has a very important place in the establishment of multi-party life and democracy in Turkish political history, was tried to be evaluated. In the study, relevant archive documents, newspapers, and books were used.

Anahtar Kelimeler

RPP, DP, 1950 Elections, Propaganda, Press

TÜRK SİYASİ TARİHİNDE 1950 SEÇİMLERİ SÜRECİNDE SÖYLEM VE TARTIŞMALAR

Öz

İkinci Dünya Savaşının sona ermesiyle birlikte Türk siyasetinde bazı değişiklikler yaşandı. 1945 yılında Cumhuriyet Halk Partisi’nin dışında başka partilerin kurulması için mevcut ortam hazır hale geldi. Haziran 1945’de Milli Kalkınma Partisi ve Ocak 1946’da Demokrat Parti kurularak Türk siyasetinde yerlerini aldı. 1946 seçimlerinde CHP’den sonra en fazla oy alan parti DP öne çıkan muhalefet partisi olarak CHP’nin karşısında yer aldı.
16 Şubat 1950’de kabul edilen Seçim Kanunu, tek dereceli, eşit ve gizli oy, açık tasnif şeklinde belirlenen esaslar çerçevesinde 14 Mayıs 1950 tarihinde gerçekleşen genel seçimde uygulandı. 1950 seçimlerine hazırlık safhasında seçim kampanyalarının önemli bir bölümü CHP iktidarı ile DP muhalefetinin görüşleri ekseninde şekillendi. Seçim hazırlıkları devresinde CHP ülkenin menfaatlerini ön planda tutan bir tutum sergilerken, DP ılımlı ve halkın iradesiyle iktidara ulaşma isteğinde olduğunu gösteriyordu. 1946 seçimlerinde büyük oranda oy alan Demokrat Parti için iktidar olma yolunda ki aşamalardan birisi de 1950 seçimleriydi. İktidar açısından bakıldığında CHP iktidarını korumak ve seçimi kaybetmemek için mücadele ediyordu. CHP ve DP temsilcileri seçimlerin güven içerisinde ve adil yapılması hususunda hemfikirdiler. Seçim söylemlerinde ülkeyi ilgilendiren pek çok konu ve mesele ele alındı. Ancak partilerin söylemlerinde karşılıklı eleştiri ve vaatler ağırlıklı olarak ilk sırada gelen başlıklardı. Her parti rakip partiyi eleştiriyor ve iktidara geldikleri takdirde gerçekleştireceklerini söyledikleri vaatlerini sıralıyordu. Siyasi parti liderlerinin ve temsilcilerinin yurt içi gezileri ve konuşmalarında uzun uzun eleştirilere ve vaatlere yer verildi. Tüm partiler beyanlarıyla halka ulaşmak ve halka yakın olduklarını göstermek istiyordu. 1950 seçimlerine gidilen süreçte ulusal basında seçimle ilgili haberler geniş yer buldu. Basının gücü ve seçimlerde ki rolü tartışmasız çok mühimdi. Bu bakımdan kampanya ya da propagandaları en geniş sahalara ve halka ulaştıran iletişim aracı basın oldu. Bu çalışmada Türk siyasi tarihinde çok partili hayatın ve demokrasinin tesisi açısından çok önemli bir yere sahip olan 1950 seçimleri öncesi partilerin özelliklede CHP ve DP’nin seçim öncesi tutumu, seçime yönelik söylemleri değerlendirilmeye çalışıldı. Çalışmada döneme ait ilgili arşiv belgeleri, gazeteler ve kitaplardan yararlanıldı.

Anahtar Kelimeler

CHP, DP, 1950 Seçimleri, Propaganda, Basın

Kaynakça

• Abadan, Yavuz , “Seçim ve Propaganda”, Ulus, 4 Mart 1950.
• Ağaoğlu, Samed “Seçimlerin Arifesinde”, Zafer, 9 Mart 1950.
• Akın, Rıdvan (2009), Gazi’den Günümüze Cumhurbaşkanlığı (1923-2007), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• Apaydın, Recep Şükrü (1996), Öteki Menderes, İstanbul: Timaş Yay.
• Bayman, Osman Nuri , “Üç partinin devlet müdahalesi bahsindeki düşünüşleri nasıldır? , Vatan, 18 Mart 1950.
• Bayman, Osman Nuri , “1950 seçimleri arifesinde partilerin programlarındaki iktisadi ve mali meseleler nelerdir?”, Vatan, 6 Mart 1950.
• Cihan, Ali Rıza, Tekin, Abdullah (1989) , Çağdaş Devlet Adamı İsmet İnönü, İstanbul: Tekin Yay.
• Çavdar, Tevfik (1995) ,Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1839- 1950), Ankara: İmge Kitapevi Yay.
• Dıranas, “ Muhip, İktidarın Tek Çıkarı”, Zafer, 5 Mart 1950.
• Ekinci, Necdet (1997) , İkinci Dünya Savaşı’ndan Sonra Türkiye’de Çok Partili Yaşama Düzene Geçişte Dış Etmenler, İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yay.
• Erer, Tekin (1963), Türkiye’de Parti Kavgaları, İstanbul: Ticaret Borsası Matbaası.
• Eroğul, Cem (1998), Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, Ankara: İmge Kitapevi Yay.
• Eryaman, Ayşe, “Darbe Girişimleri Esnasında Kitle İletişim Araçlarının Rolüne Bir Örnek: Talat Aydemir Olayı ve Radyo”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Atatürk Yolu Dergisi, Sayı:67, Güz 2020, s.215-239.
• Esirci, Şükrü (1967), Menderes Diyor ki, İstanbul: Demokrasi Yayınları.
• Giritlioğlu, Fahir, (1965), Türk Siyasi Tarihinde Cumhuriyet Halk Partisinin Mevkii, Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Goloğlu, Mahmut, (1982), Demokrasiye Geçiş (1946-1950), İstanbul: Kaynak Yay.
• Güngör, Süleyman (2004), Muhalefette CHP, Ankara: Alternatif Yay.
• İnan, Süleyman (2006), Muhalefet Yıllarında Adnan Menderes, Ankara: Liberte Yay.
• Karpat, Kemal H. (1967), Türk Demokrasi Tarihi, İstanbul: İstanbul Matbaası.
• Kili, Suna (1976), Cumhuriyet Halk Partisinde Gelişmeler, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yay.
• Pamukoğlu, Arif Hikmet (1961), Türkiye’de Demokrasi, İstanbul: Nurgök Matbaası.
• Safa, Peyami , “Bakışlar, Muhalefet ve Kültür”, Ulus, 12 Ocak 1950.
• Safa, Peyami, “Bir diyecekleri kaldı mı?”, Ulus, 22 Mart 1950.
• Safa, Peyami, “Bakışlar, Yaşını Unutan Muhalefet”, Ulus, 7 Ocak 1950.
• Sertkaya, İbrahim (2008), Demokrasi Yolunda Bir Hayat Adnan Menderes, Yağmur Yay.
• Sevgen, Nazmi (1951), Celal Bayar Diyor ki.. (1920-1950), İstanbul: İstanbul Tan Matbaası.
• Yalçın, Hüseyin Cahit , “Seçimleri Beklerken”, Ulus, 2 Ocak 1950.
• Yalman, Ahmet Emin , “Millet ne istiyor?”, Vatan, 16 Mayıs 1950.
• Yalman, Ahmet Emin, “Sayılı günler”, Vatan,25 Nisan 1950.
• Yılmaz, Ensar (2008), Türkiye’nin Demokrasiye Geçiş Yılları (1945-1950) , İstanbul: Birey Yay.