HAKİKAT ÖTESİ, YALAN HABER VE KOLEKTİF BELLEĞİ ÇARPITMA DİNAMİKLERİ BAĞLAMINDA 6-7 EYLÜL 1955 OLAYLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2021, Sayı: 22, 481 - 507, 01.07.2021

Murat Soysal

https://doi.org/10.33431/belgi.936878

Cited By: 2

Öz

Hakikat ötesi, hakikatin anlamını yitirdiği, belirsizleştiği ve bu doğrultuda politikaların belirlendiği bir dönemi ifade etmektedir. Hakikat ötesinin kullanım araçlarından biri olan yalan haber ise bilginin eksik ve kasıtlı bir biçimde aktarılmasıdır. Bu iki yaklaşım veya kavram sosyal bilimler alanında yapılan çalışmaların konuları arasında yer almaya başlamıştır. Hakikat ötesi ve yine bunun bir aracı olarak kabul edilen yalan haber konusunda çeşitli disiplinlerde tarihsel ve toplumsal olay örnekleri üzerinden çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Ancak tarih alanında aynı sıklıkta çalışmalara yer verilmemiştir. Kolektif bellek ve kolektif belleği çarpıtma dinamikleri ise toplum, siyaset, basın ve tarihi olaylar üzerine yapılan araştırmalarda ele alınan, ilişkilendirilen kuram ve yaklaşımlardır.
Yunanistan’ın 1940’lı yıllarda başlattığı faaliyetlerle ortaya çıkan Kıbrıs sorunu, sonraki yıllarda Türkiye, Yunanistan ve ada halkının gündemini oluşturan önemli bir konu haline gelmiştir. 6-7 Eylül 1955 Olayları ise Kıbrıs sorunun çözümü konusunda Türkiye ve Yunanistan arasında sürdürülen diplomatik görüşmelerin devam ettiği esnada yaşanmıştır. Bu olaylar, yakın döneme dair tarih araştırmalarının konusu haline gelmiş ve yine farklı disiplinlerde bu konuyla ilgili çok sayıda çalışma yapılmıştır. Bu çalışmada 6-7 Eylül 1955 Olayları; hakikat ötesi, yalan haber ve kolektif belleği çarpıtma dinamikleri bağlamında incelenmiş ve tartışılmıştır. Bu dönemin basın faaliyetleri, olayların öncesi ve sonrasında yapılan haberler, çalışmanın temel inceleme konusunu oluşturmaktadır. Çalışmada son dönemlerde sosyal bilimler alanında çok daha fazla ele alınan yeni yaklaşımlar bağlamında tarihi ve toplumsal bir olayın nasıl değerlendirilebileceği ve yorumlanabileceği konusunda bir yöntem çalışması elde edilmeye çalışılmıştır. Çok daha ayrıntılı çalışmaları gerektiren 6-7 Eylül Olaylarının faillerinin tespiti ve olayların ideolojik nedensellikleri çerçevesinde yapılan tartışmalar ise bu çalışmanın kapsamı dışındadır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye- Yunanistan İlişkileri, 6-7 Eylül 1955 Olayları, Basın, Hakikat Ötesi, Yalan Haber, Kolektif Bellek, Çarpıtma Dinamikleri

An Evaluation on the 6-7 September 1955 Events in the Context of the Post-Truth, Fake News and the Dynamics of Distortion in Collective Memory

Öz

Post- truth refers to a period in which truth loses its meaning, becomes ambiguous and policies are determined accordingly. Fake news, one of the uses of post-truth, is the missing and intentional transfer of information.These two approaches or concepts have started to take place among the subjects of studies in the field of social sciences. Various studies have been conducted on fake news, which is accepted as a device of and post-truth, in various disciplines on historical and social events. However, this subject has not occupied historians agenda. Collective memory and dynamics of distortion in collective memory are the theories and approaches that have been addressed and associated in studies on society, politics, the press, and historical events.
The Cyprus problem, which emerged with the activities that Greece started in the 1940s, has become an important issue that constitutes the agenda of Turkey, Greece, and the people of the island in the following years. The Events of September 6-7, 1955 took place during the diplomatic negotiations between Turkey and Greece regarding the solution to the Cyprus problem. These events have become the subject of recent historical research and many studies have been conducted on this subject in different disciplines. In this study, the Events of 6-7 September 1955; has been studied and discussed in the context of the dynamics of post-truth, fake news, and dynamics of distortion in collective memory. The press activities of this period and the news made before and after the events constitute the main subject of the study. In this study, it is tried to obtain a method study on how to evaluate and interpret a historical and social event in the context of new approaches that have been handled much more recently in the field of social sciences. The determination of the perpetrators of the 6-7 September incidents, which require much more detailed studies, and the discussions made within the context of the ideological causality of the events are exclude from the scope of this study.

Anahtar Kelimeler

Turkey- Greece Relations, 6-7 September 1955 Events, Press, Post-truth, Fake News, Collective Memory, Dynamics of Distortion

Kaynakça

• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 10, Cilt: 7, 12.9.1955.
• Acun, Fatma (2011), “Tarihin Kaynaklar”, Tarih Nasıl Yazılır Tarihyazımı İçin Çağdaş Bir Metodoloji, Editör: Ahmet Şimşek, İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
• Alpay, Yalın (2021), Yalanın Siyaseti, İstanbul: Destek Yayınları.
• Armaoğlu, Fahir (1993), 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914- 1980, Cilt: 1, Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Assmann, Jan (2015), Kültürel Bellek, Almanca’dan Çeviren: Ayşe Tekin, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Aydemir, Şevket Süreyya (1968), İkinci Adam, 3. Cilt, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bilge, Suat (1996), “Kıbrıs Uyuşmazlığı Ve Türkiye Sovyetler Birliği Münasebetleri”, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919- 1995), Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Bilgin, Nuri (2007), Kimlik İnşası, İzmir: Aşina Kitaplar.
• Cohen, Stanley (2002), Folk Devils And Moral Panics, London- Newyork: Routledge.
• Connerton, Paul (2014), Toplumlar Nasıl Anımsar?, İngilizceden Çeviren: Alaeddin Şenel, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Cortada, James W. - ASPRAY William (2019), Fake News Nation The Long History of Lies and Misinterpretations in America, US: Rowman & Littlefield.
• Demirer, Mehmet Arif (1995), 6 Eylül 1955 Yassıada 6/7 Eylül Davası, İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Dosdoğru, M. Hulusi (1993), 6/ 7 Eylül Olayları, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Durkheim, Emile (2004), Sosyolojik Yöntemin Kuralları, İstanbul: Bordo Siyah Klasik Yayınları.
• Duman, Abdullah (2010), "İbn Haldun'a Göre Haberlere Yalan Karışma Sebepleri ve Bunları Ortaya Çıkarma Metotları” EKEV Akademi Dergisi, Yıl: 14, Sayı: 42, 163-188.
• Duman, Mustafa (2019), “Geleneksellik- Gerçeklik İlişkisi Bağlamında Bilginin Niteliği ve Folklorda Yalan Haber - I-”, Folklor/edebiyat, Cilt: 25, Sayı: 100, 971-984.
• Fırat, Melek (2009), Türk Dış Politikası, Cilt: 1, Editör: Baskın Oran, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Güven, Dilek (2005), Cumhuriyet Dönemi Azınlık Politikaları ve Stratejileri Bağlamında 6-7 Eylül Olayları, Çeviri: Bahar Şahin, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Haigh, Maria – Haigh, Thomas – Kozak, Nadine I. (2017), “Stopping Fake News: The Work Practices of Peer-to- Peer Counter Propaganda”, Journalism Studies, 19(1), 1-26.
• Halbwachs, Maurice (2016), Hafızanın Toplumsal Çerçeveleri, Türkçe Söyleyen: Büşra Uçar, Ankara: Heretik Yayınları.
• _________________(1992), On Collective Memory, Chicago: The University of Chicago Press.
• _________________(2017), Kolektif Hafıza, Türkçe Söyleyen: Banu Barış, Ankara: Heretik Yayınları.
• İbn Haldun (1997), Mukaddime, Cilt: 1, Çeviren: Zakir Kadirî Ugan, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Keyes, Ralph (2019), Hakikat Sonrası Çağ Günümüz Dünyasında Yalancılık ve Aldatma, Türkçeleştiren: Deniz Özçetin, Ankara: Delidolu.
• Kılıçdere, Arzu (2000), “İzmir’de 6/ 7 Eylül Olayları, Toplumsal Tarih, Sayı: 200002, Şubat, 34-41.
• Mcintyre, Lee (2019), Hakikat- Sonrası, Çeviri: Mehmet Fahrettin Biçici, İstanbul: Tellekt.
• Mould, Tom (2018), “Introduction to the Special Issue on Fake News: Definitions and Approaches”, JAF, (131), 371-378.
• Marty, David A. (2016), Yanıbaşımızdaki Tarih, Çeviren: Nalan Özsoy, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Neyzi, Leyla (2011), Nasıl Hatırlıyoruz? Türkiye’de Bellek Çalışmaları, Yayına Hazırlayan: Leyla Neyzi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, Nora, Pierre (2006), Hafıza Mekânları, Fransızcadan Çeviren: Mehmet Emin Özcan, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları. Olick, Jeffrey K. (2014), “Kolektı̇f Bellek: İkı̇ Farklı Kültür”, Çeviren: Meral Güneşdoğmuş, Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi, 1(2), 175-211.
• Onar Çöker, Duygu (2012), “Kurgulanmış Gerçekliğin Sorgulanması: Türk Toplumsal Belleğinde 6-7 Eylül Olayları”, iletişim : araştırmaları, 10 (1-2), 111-136.
• Sarıoğlu, Elif Başak (2020), “Yalan Haber, “Post-Truth” Kavramı ve Medya Üçlemesi: Geçmişten Günümüze Gündem Belirleyen Örnekler” , İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9 (1), 377-397.
• Schudson, Michael (2007), “Kolektif Bellekte Çarpıtma Dinamikleri”, Bellek: Öncesiz, Sonrasız, Cogito, Yapı Kredi Yayınları, Sayı: 50, Bahar 2007, 179- 199.
• Sool, Jacob (2016), “The Long and Brutal History of Fake News” , Politico, 18 Aralık 2016, https://www.politico.com/magazine/story/2016/12/fake-news-history-long-violent-214535/,(Erişim Tarihi: 16.03.2021).
• Tağmat, Çağla Derya (2016), Açlık İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Yunanistan’a Yardımları, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Tesich, Steve (1992), “A Government of Lies”, The Nation, 6/13.
• Topuz, Hıfzı (2000), “6/ 7 Eylül Olayları ve Aknoz Paşanın Yasakları”, Toplumsal Tarih, Sayı: 200009, Eylül, 39- 41.
• Tokgöz, Oya (1981), Temel Gazetecilik, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Tuncer, Ezgi (2017), “Yalanın İfşası: İnci Eviner’in Parlamento’su”, Panorama Khas, Yaz, Sayı: 24, 42-44. Yoloğlu, Nurhayat (2017), “Küresel Medya ve İletişim Anlayışında Aktüel Enformasyondan Dezenformasyona Yöneliş”, Middle Black Sea Journal of Communication Studies, 2(1), 8-15.
• Akşam, Cumhuriyet, Demokrat İzmir, Ege Ekspres, Hürriyet, İstanbul Ekspres, Milliyet, The Nation