YEREL BASINDA MUSTAFA KEMAL ATATÜRK’ÜN VEDASI VE SONRASINDA YAPILAN 10 KASIM ANMA TÖRENLERİ: ADANA, MERSİN ve TARSUS ÖRNEĞİ (1938-1950)

Yıl 2022, Sayı: 23, 1 - 25, 01.01.2022

Oğuz Kalafat

https://doi.org/10.33431/belgi.1017156

Öz

Türkiye Cumhuriyeti’nin banisi Gazi Mustafa Kemal Atatürk 10 Kasım 1938 tarihinde Türk milletiyle vedalaştı. Ülkesine ve milletine kalıcı eserler bırakan Atatürk kendi milleti tarafından sevilen bir karakter ve liderdi. Atatürk’e karşı gösterilen sevgi ve saygı sadece yurt içinde değil yurt dışında da fazlaydı. Milletiyle birlikte emperyalizme karşı gösterdiği çaba ve devlet kurulduktan sonra çağdaşlaşma hareketleriyle devam eden süreç onun ebedi olarak tarihte yer almasını sağladı. Tüm ülkede olduğu gibi 1938-1950 yılları arası Çukurova’nın önemli kentleri olan Adana, Mersin ve Tarsus’ta o dönemde yayın yapan Türk Sözü, Yeni Adana, Demokrat, Seyhan, Keloğlan, Yeni Mersin, Gülek ve Berdan gazetelerinde Atatürk’ün vedası, büyük matem ve anma programlarının yansımaları aktarıldı. Çalışmada adı geçen gazetelerdeki yazı, şiir, beyanname, vecizeler, fotoğraflar, karikatürler ve kent programının uygulanması konusunda yer alan içerikler okuyucularla buluştu. Aslında Atatürk’ün vedası sonrası Türk milletinin Atasına yönelik hisleri de bir anlamda yerel bellek olan gazetelerden ortaya çıkarıldı. Ayrıca o dönemde Türkiye’de iktidarda tek parti yönetimi bulunmaktaydı. Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) dönemi ile 1945-1950 yılları arası çok partili yaşama geçiş sürecinde basına yansıyan merasimlerdeki tüm içerikler çalışmada sunuldu. Bununla birlikte 14 Mayıs 1950 tarihinde Demokrat Parti’nin (DP) ülkenin iktidara geçtikten sonraki anma törenleri de çalışmaya eklendi. Atatürk politik gelişmelerden uzak ve siyaset üstü bir Türk kahramanı olarak Türk milletinin gönlünde yaşamaya devam etti. Vatandaşlar anma törenlerine yoğun katılım gösterdi. Türk milletinin üzüntüsü yıllar geçmesine rağmen azalmadı. Yerel basındaki her türlü içerik Atatürk’e duyulan özlemi de yansıtmaktaydı. Gazeteler tarafından Çukurova’da 10 Kasım anma programlarının genel anlamda ana mottosu ise “Büyük Matem” olarak veriliyordu. Siyah-beyaz formatta 10 Kasım sayılarını çıkaran gazeteler dönemin tüm dinamiklerine de ışık tutuyordu.

Anahtar Kelimeler

10 Kasım Anma Törenleri,, Atatürk, Çukurova, Yerel Basın, Adana-Mersin

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

Ahmet Karartaş

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK’S FAREWELL IN LOCAL PRESS AND 10TH OF NOVEMBER MEMORIAL CEREMONIES DONE AFTER THAT: THE EXAMPLE OF ADANA, MERSİN AND TARSUS (1938-1950)

Öz

The founder of the Republic of Turkey, Ghazi Mustafa Kemal Atatürk said goodbye to Turkish nation on the date of 10th of November, 1938. Atatürk, who left permanent works to his country and his nation, was a character and a leader that was loved by his own people. The love and the respect shown against Atatürk were great not only in the country but also in abroad. The effort which he made against imperialism with his nation and the process continued with modernisation movement after the foundation of the state provided him to be in history forever. The reflections of Atatürk’s farewell, the great mourning and the memorial programs were posted on Türk Sözü, Yeni Adana, Demokrat, Seyhan, Keloğlan, Yeni Mersin, Gülek and Berdan newspapers published in that era in Adana, Mersin and Tarsus which are the important cities of Çukurova. In the newspapers mentioned in the study, writing, poem, declaration, quotes, photos, cartoons and contents which were about the implementation of the city program met the readers. Actually, after Atatürk’s farewell, the feelings of Turkish nation against Atatürk were also revealed at the newspapers which were local memories in a sense. Besides, in Turkey, one-party system was in power in that period. All the contents in the ceremonies which were reflected in the press during Republican People’s Party (CHP) era and transition process to a multi-party system between the years of 1945-1950 were submitted in the study. In addition to this, the memorial ceremonies of Democrat Party (DP) after its coming into power on the date of 14th of May, 1950 were added to the study. Atatürk continued to live in the hearts of Turkish nation as Turkish hero who is far from political developments and above politics. The citizens participated highly in the memorial ceremonies. The sadness of Turkish nation did not decrease although years passed. All kinds of contents in the local press were reflecting the longing for Atatürk as well. In general terms, the main motto of 10th of November memorial programs in Çukurova were being given as “Great Mourning” in the newspapers. Also, the newspapers which printed their 10th of November editions as black-and-white format were shedding light on all the dynamics of the period.

Anahtar Kelimeler

10 November Commemoration Ceremonies, Atatürk, Çukurova, Local Press, Adana-Mersin

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Alpaslan, Erhan, “Tek Parti Döneminde Adana’da Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları (1933-1943)”, Çukurova Araştırmaları Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, (2017), s. 93-116, doi:DOI Number: http://dx.doi.org/10.18560/cukurova.1062.
• “Arif Nihat Asya”, İslam Ansiklopedisi, Türk Diyanet Vakfı, 1993s. 543.
• Bayar, Celal, Atatürk’ten Hatıralar, İstanbul: Sel Yayınları, 1955.
• Boran, Tunç, “Atatürk’ün Cenaze Töreni: Yas ve Matem”, AÜTİTE Atatürk Yolu Dergisi, 2011.
• Çağlar, Behçet Kemal, Atatürk ve Şiir, Türk Dili, Cilt 15, S. 170, 1965.
• “https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/ankara-universitesi-buyuk-onder-ataturk-icin-duzenlenen-cenaze-torenlerinin-fotograflarini-paylasti-/2038133”.
• “https://www.milliyet.com.tr/gundem/taha-toros-un-arsivi-internette-2108818”.
• Şapolyo, Enver Behnan, Atatürk’ün Ölümü 10 Kasım 193 Atatürk’ün Ölümü 10 Kasım 1938, İstanbul: Refet Zaimler Kitabevi, 1957.
• Tanış, Cihat, “Türk Milleti Ata’sıyla Vedalaşıyor: Anadolu’nun Bazı Kentlerinde Atatürk İçin Yapılan Matem Törenleri”, Tarih ve Gelecek Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, (y.y.), doi:http://dx.doi.org/10.21551/jhf.798188.
• Tekeli, İlhan, Bir Toplumsal Anlatım ve Katılım Biçimi Olarak Kutlama Şenlikleri, “Bir Çağdaşlaşma Projesi Olarak Türkiye Cumhuriyeti’nin 75 Yılı”, 1997.
• Ünaydın, Ruşen Eşref, Atatürk’ün Hastalığı, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1959.
• Uzun, Hakan, ““Liderine Ağlayan Bir Ulus: Atatürk’ün Ankara’daki Cenaze Töreni”, AÜTİTE Atatürk Yolu Dergisi, Cilt 11, Sayı 43, (2009), s. 531-55.