Evaluations On The Session In The House Of Lords About British Citizens’ Claims For Compensation Against Turkey

Yıl 2022, Sayı: 23, 125 - 140, 01.01.2022

Çağdaş Yüksel

https://doi.org/10.33431/belgi.901272

Öz

The loss of power of the Ottoman Empire caused the Western states to covet the Ottoman lands. There was a great struggle between the imperialist states regarding the sharing of the Ottoman lands and thus the Orient Question emerged. The entry of the Ottoman Empire into the First World War caused Britain, France and Russia to share Ottoman lands with secret treaties. Later, it was included in these sharing plans in Italy. The defeat of the Ottoman Empire in the First World War enabled the sharing plans to be implemented. The Entente Powers shared the lands of the Ottoman Empire with the Treaty of Sèvres signed after the First World War. With this treaty, many restrictions were imposed on the Ottoman Empire and a heavy compensation was imposed. With the capitulations, the Ottoman economy was taken under control, and thus, it was aimed to prevent the Turks from recovering themselves. However, the National Struggle that started in Anatolia under the leadership of Mustafa Kemal Pasha did not allow the Treaty of Sevres to be implemented. After the victory of National Struggle, the Treaty of Lausanne was signed in order to re-establish peace between the Allies and Turkey. The elimination of many provisions of the Treaty of Sevres in the Treaty of Lausanne caused various debates in the public opinion of the Entente Powers. The abandonment of the compensation planned to be taken from the Ottoman Empire has occupied the political agenda in Britain. A session was held in the House of Lords on the issue of compensation and many criticisms were directed to the British Government. In this session, some politicians argued that the Ottoman Empire harmed British citizens during the First World War. They criticized the lack of compensation clauses in the Treaty of Lausanne, claiming that there were compensation clauses in the peace treaties made after the war. At the session in the House of Lords, the British Government was accused of failing to defend the rights of British citizens who suffered losses.

Anahtar Kelimeler

the Ottoman Empire, Great Britain, the Treaty of Sevres, the Treaty of Lausanne, Claims for compansation

İNGİLİZ VATANDAŞLARININ TÜRKİYE’YE YÖNELİK TAZMİNAT TALEPLERİ HAKKINDA İNGİLTERE LORDLAR KAMARASI’NDA YAPILAN OTURUM ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nun güç kaybetmesi Batı devletlerinin Osmanlı topraklarına göz dikmelerine yol açmıştır. Osmanlı topraklarının paylaşımı konusunda emperyalist devletler arasında büyük bir mücadele yaşanmış ve böylece Şark Meselesi ortaya çıkmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun Birinci Dünya Savaşı’na girmesi İngiltere, Fransa ve Rusya’nın gizli antlaşmalarla Osmanlı topraklarını paylaşmalarına yol açmıştır. Daha sona bu paylaşım planlarına İtalya’da dahil olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu’nun Birinci Dünya Savaşı’nda yenilmesi paylaşım planlarının hayata geçirilmesine imkan tanımıştır. İtilaf Devletleri Birinci Dünya Savaşı sonrasında imzalanan Sevr Antlaşması ile Osmanlı İmparatorluğu’nun topraklarını paylaşmışlardır. Bu antlaşma ile Osmanlı İmparatorluğu’na pek çok sınırlama getirilmiş ve ağır bir tazminat da yüklenmiştir. Kapitülasyonlar ile Osmanlı ekonomisi denetim altına alınmış ve böylece Türklerin kendilerini toparlamalarının önüne geçilmek istenmiştir. Fakat Mustafa Kemal Paşa liderliğinde Anadolu’da başlayan Milli Mücadele Sevr Antlaşması’nın hayata geçirilmesine olanak tanımamıştır. Milli Mücadele’nin zaferi sonrasında İtilaf Devletleri ile Türkiye arasında yeniden barışı tesis etmek için Lozan Antlaşması imzalanmıştır. Lozan Antlaşması’nda Sevr Antlaşması’nın pek çok hükmünün ortadan kaldırılması İtilaf Devletleri kamuoyunda çeşitli tartışmalara yol açmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’ndan alınması planlanan tazminattan vazgeçilmesi İngiltere’de siyaset gündemini oldukça meşgul etmiştir. Tazminat meselesi için Lordlar Kamarası’nda bir oturum yapılmış ve İngiliz Hükümeti’ne pek çok eleştiri yöneltilmiştir. Bu oturumda bazı politikacılar Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu’nun İngiliz vatandaşlarını zarara uğrattığını savunmuşlardır. Savaş sonrası yapılan barış antlaşmalarında tazminat maddeleri olduğunu ileri sürerek Lozan Antlaşması’nda tazminat hükmü olmamasını eleştirmişlerdir. Lordlar Kamarası’ndaki oturumda İngiliz Hükümeti zarara uğrayan İngiliz vatandaşlarının haklarını savunamamakla suçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, İngiltere, Sevr Antlaşması, Lozan Antlaşması, Tazminat Talepleri

Kaynakça

• 1.Arşiv Belgeleri İngiltere Parlamento Tutanakları, Lordlar Kamarası, “Türkiye’ye Yönelik Tazminat Talepleri”, 13 Temmuz 1925, Erişim Adresi; https://api.parliament.uk/historic-hansard/lords/1925/jul/13/british-claims-against-turkey, Erişim Tarihi; 03.01.2021.
• 2.Kitaplar Akşin, Sina (2008), Kısa Türkiye Tarihi, Cilt 5, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Akşin, Sina (2010), İç Savaş ve Sevr’de Ölüm, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Akşin, Sina (2010), İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ateş, Toktamış (2004), Türk Devrim Tarihi, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Demirci, Sevtap (2011), Belgelerle Lozan, Çeviren Mehmet Moralı, İstanbul: Alfa Yayınları. Gökbilgin, Tayyip (2011), Milli Mücadele Başlarken, C. 2, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• İnönü, İsmet (1978), Hatıralar, Cilt 2, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Jaeschke, Gotthard (1989), Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, C. 2, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Karacan, Ali Naci (2018), Lozan, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Öke, Mim Kemal (1991), Ermeni Sorunu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sonyel, Salahi (2014), Gizli Belgelerle Lozan Konferansı’nın Perde Arkası, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Soysal, İsmail (2000), Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları, C. 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Şimşir, Bilal (2012), Lozan Günlüğü, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Şimşir, Bilal (1990), Lozan Telgrafları I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tansel, Selahattin (1977), Mondros’tan Mudanya’ya, C. 1, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Tuncer, Hüner (2008), Atatürkçü Dış Politika, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• 3.Makaleler Akbıyık, Yaşar (2009), “Zaferin Tescili: Lozan Antlaşması”, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, C. 1, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, s. 371-392.
• Akın, Veysi (2002), “Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923)”, Türkler, C. 16, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s. 306-318. Altuğ, Yılmaz (1988), “Atatürk ve Lozan Konferansı’nın İlk Devresi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 4, S. 11, s. 417-436.
• Belenli, Tuğba (2019), “Yavuz Zırhlısı ve Tamirinin Türk-Yunan İlişkilerine Etkisi”. Belleten, C. 83, S. 297, s. 689-728.
• Berber, Şarika (2006), “Lozan Antlaşması Perspektifinden Türk Boğazları Meselesine Bakış”, Kastamonu Eğitim Dergisi, C. 14, S. 2, s. 617-628.
• Bilgin, Mustafa (2005), “Lozan Konferansı’nda Ermeni Meselesi: İtilaf Devletleri’nin Diplomatik Manevraları ve Türkiye’nin Karşı Siyaseti”, Belleten, C. 69, S. 254, s. 1-4.
• Burak, Mehmet (2005), “Lozan’da Ermeni Meselesi Tartışmaları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 21, S. 62, s. 545-568.
• Çelebi, Mevlüt (2013), “90. Yılında Lozan Barış Antlaşması”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. 28, S.1, s. 1-4.
• Cengiz, Nigar (2019), “Rus Kaynaklarına Göre Lozan Konferansı’nda Boğazlar Meselesi”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, S. 36, s. 179-198.
• Cevizliler, Erkan ve Seyhan Akbulut (2019), “Lozan Barış Konferansı’nda Kapitülasyonlar Meselesi ve İsmet Paşa”, Atatürk Dergisi, C. 8, S. 2, s. 161-193.
• Dilek, Mehmet (2011), “Lozan Konferansı’nda İtilaf Devletleri’nin Ermenilere Yönelik Toprak Talepleri”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, S. 19-20, s. 1-27.
• Demirci, Hasan (2017), “24 Temmuz 1923 Tarihli Lozan Barış Antlaşması’nın Türk ve Dünya Tarihi Açısından Önemi”, Anasay, S. 2, s. 247-263.
• Eraslan, Cezmi (2005), “Mudanya Mütarekesi”, İslam Ansiklopedisi, C. 30, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 356-358.
• Ertan, Temuçin (2013), “Lozan Konferansı’nda Türkiye’yi Temsil Sorunu”, Atatürk Yolu Dergisi, C. 14, S. 53, s. 61-76.
• Ertan, Temuçin (2016), “Sevr ve Lozan Antlaşmaları Hakkında Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme”, Atatürk Yolu Dergisi, C. 15, S. 58, s. 21-37.
• Eroğlu, Hamza (1985), “Şerefli Bir Tarih: Lozan”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi”, C. 1, S. 3, s. 805-812.
• Gülen, Ahmet (2013), “Demokrat Parti Döneminde Lozan Algısı”, Atatürk Yolu Dergisi, C. 14, S. 53, s. 77-100.
• Kodal, Tahir (2006), “Lozan Barış Antlaşması ve Türk Kamuoyu”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 22, S. 64-65-66, s. 215-244.
• Kodaman, Bayram (1989), “Lozan Antlaşması Hakkında Bir Değerlendirme”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 4, S. 1, s. 6-12.
• Küçük, Cevdet (2009), “Sevr Antlaşması”, İslam Ansiklopedisi, C. 37, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 1-5.
• Ökte, Sezai (2012), “Lozan Barış Konferansı Sürecinde iç ve Dış Kamuoyu Oluşturmaya Yönelik Faaliyetler”, Atatürk Yolu Dergisi, S. 49, s. 127-178.
• Turan, Şerafettin (2003), “Lozan Antlaşması”, İslam Ansiklopedisi, C. 27, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 214-217.
• Uygur, Fatma (2020), “Lozan Barış Antlaşması’na Dair Fransız Meclis Zabıtlarında İtirazlar ve İtiraflar”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, S. 65, s. 147-180.
• Uzun, Hakan (2013), “Türk Heyeti’nin Lozan’a Gidişi ve Lozan Konferansı Öncesinde Avrupa’daki Faaliyetleri (5 Kasım 1922-20 Kasım 1922)”, Atatürk Yolu Dergisi, C. 14, S. 53, s. 329-350.