II. DÜNYA SAVAŞI’NDA TÜRKİYE’YE SIĞINAN MÜLTECİLER ve YUNANİSTAN’A YAPILAN KIZILAY YARDIMLARI

Yıl 2023, Sayı: 26, 107 - 125, 01.07.2023

Süleyman Tekir , Eda Şahin

https://doi.org/10.33431/belgi.1229826

Öz

I. Dünya Savaşı ile değişen geleneksel savaş yaklaşımı askerî alanlar kadar sivil yaşam alanlarını da etkiledi. Bu durum mülteciler meselesini farklı bir boyuta taşıdı ve II. Dünya Savaşı’nda milyonlarca insan mülteci durumuna düştü. Türkiye’nin 1939 senesinde Almanya’nın Polonya’ya saldırmasıyla başlayan II. Dünya Savaşı’nda tarafsız olmayı seçmesi, mülteciler meselesinde önemli bir misyonu doğal olarak üstlenmesine neden oldu. Her türlü baskıya rağmen savaşa girmeyen Türkiye, sivil ve askeri mültecilerin sığınak noktalarından birisi oldu. Türkiye, uluslararası hukuk hükümlerine göre hareket ederek mültecilere insani yardımlarda bulundu. Türkiye’de insani yardımlar söz konusu olunca ilk akla gelen örgüt olan Kızılay, II. Dünya Savaşı sırasında gerek yurtiçi gerekse yurtdışında savaş mağdurlarına yardım faaliyetlerinde bulundu. Mülteciler meselesi zor durumda olan Türk ekonomisine ağır yük yüklemesine rağmen yardım faaliyetleri savaş sonrası döneme kadar aksatılmadan yapıldı. Kızılay’ın koordinasyonluğunda bu yardım ve çalışmalar titizlikle yürütülmüştür. Yerinden edilmiş olan insanların en temel ihtiyaçları olan barınma ve beslenme ihtiyaçlarının karşılanması için kurulan kamplarda kalori ihtiyaçlarına kadar hesaplanarak karşılanmıştır. Kızılay’ın yurtdışında yoğun olarak insani yardım faaliyeti yürüttüğü ülkelerin başında işgale uğrayan ve açlıkla karşıya kalan Yunanistan gelmektedir. Bu çalışmanın amacı Kızılay arşiv belgelerinden faydalanarak savaş döneminde Türkiye’deki mültecilere yönelik gerçekleştirilen yardım faaliyetleri, mülteci kampları ve bu kamplarda kalan mültecilere ilişkin tespitlerde bulunmaktır. Söz konusu belgelerden yola çıkılarak mültecilerin yeme, içme, barınma, sağlık durumları, Anadolu’daki mülteci kamplarının vaziyeti ve çalışma şekilleri, kamplarda barınmakta olan mültecilerin yaşamına dair bilgiler ele alındı.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, İkinci Dünya Savaşı, Mülteciler, Mülteci Kampları, Kızılay, Yunanistan, Second World War, Refugees, Refugee Camps, Red Crescent, Greece

Refugees Who Took Refuge in Türkiye During World War II and Red Crescent Aid to Greece

Öz

World War I, which changed the traditional approach to warfare, affected civilian areas of life as much as military areas. This took the issue of refugees to a different dimension and millions of people became refugees in World War II. Türkiye's choice to remain neutral in World War II, which started with Germany's attack on Poland in 1939, naturally led Türkiye to undertake an important mission in the refugee issue. Refusing to enter the war despite all kinds of pressure, Turkeys became one of the centres for civilian and military refugees. Acting in accordance with the provisions of international law, Türkiye provided humanitarian aid to refugees. The Red Crescent, the first organisation that comes to mind in terms of humanitarian aid in Turkey, provided aid to war victims both at home and abroad during World War II. Although the issue of refugees placed a heavy burden on the struggling Turkish economy, aid activities were carried out without interruption until the post-war period. Under the coordination of the Red Crescent, this aid and related works were carried out meticulously. Shelter and nutrition as the most basic needs of displaced people were met by calculating their calorific needs in the camps established to meet their needs. The primary example among the countries where the Red Crescent carried out intensive humanitarian aid activities abroad was Greece, which was under occupation and faced with hunger. Drawing on the archival documents of the Red Crescent, the aim of the present study is to make determinations about the aid activities carried out for refugees in Türkiye during the war period, the refugee camps, and the refugees staying in these camps. Based on the aforementioned documents, the study discussed the food, drink, shelter, health conditions of the refugees, the situation and operational methods of the refugee camps in Anatolia, and information about the life of the refugees sheltering in the camps.

Anahtar Kelimeler

Second World War, Refugees, Refugee Camps, Red Crescent, Greece

Kaynakça

• Kızılay Arşivi, (K. A.) 2603/1.
• K. A. 2603/5.
• K. A. 2603/12.
• K. A. 2603/14.
• K. A. 2603/28.1.
• K. A. 2603/28.
• K. A. 2603/28.3.
• K. A. 2603/29.
• K. A. 2603/52.
• K. A. 2603/54.
• K. A. 2603/61.2.
• K. A. 2603/72.5.
• K. A. 2603/206.1.
• K. A. 2603/247.
• K. A. 2603/267.6.
• K. A. 2603/267.7.
• K. A. 2603/268.
• K. A. 2603/270.
• K. A. 2603/271.
• K. A. 2603/278.1.
• K. A. 2603/278.2.
• K. A. 2603/321.
• K. A. 2603/345.
• K. A. 2603/345.1.
• K. A. 2883/5.1.
• K. A. 2883/13.
• K. A. 2883/13.1.
• K. A. 2883/13.4.
• K. A. 2883/13.5.
• K. A. 2883/13.7.
• K. A. 2883/13.9.
• K. A. 2883/13.10.
• K. A. 2883/13.11.
• K. A. 2883/33.1.
• K. A. 2883/35.1.
• K. A. 2883/38.1.
• K. A. 2883/41.1.
• K. A. 2883/64.1.
• K. A. 2883/64.2.
• K. A. 2883/66.1.
• K. A. 2883/68.2.
• K. A. 2883/83.
• K. A. 2883/85.
• K. A. 2883/95.
• K. A. 2883/96.1
• K. A. 2883/100.1.
• K. A. 2883/102.
• K. A. 2883/104.3.
• K. A. 2883/104.5.
• K. A. 2883/107.
• K. A. 2883/114.
• K. A. 2883/115.
• K. A. 2883/118.1.
• K. A. 2883/131.
• K. A. 2883/131.1.
• K. A. 2883/131.2.
• K. A. 2883/131.3.
• K. A. 2883/146.
• K. A. 2883/149.
• K. A. 2883/159.1.
• K. A. 2883/159.2.
• K. A. 2883/159.3.
• K. A. 2883/160.
• K. A. 2883/161.1.
• K. A. 2883/170.1.
• K. A. 2883/175.
• K. A. 2883/183.
• Armaoğlu, Fahir (1993), 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914- 1990, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• Bakar, Bülent (2008), “Zor Zamanlarda İyi Komşuluk Örneği: İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’den Yunanistan’a Yapılan Yardımlar”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.24, S. 71, s. 413-444.
• Batı, Güney Ferhat (2021), “Balkan Jeopolitiği ve İkinci Dünya Savaşı’nda Balkanlar”, Ulusam Türkiye Politik Çalışmalar Dergisi, C.1, S.1, s 49-57.
• Biber Eray, Tuğba (2012), “Kızılay Arşiv Belgelerine Göre 1940- 1942 Yılları Arasında Türkiye’den Yunanistan’a Yardımlar”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 201, s. 1-29.
• Bowen, Wayne (2002), “Türkiye ve İkinci Dünya Savaşı: Taraflı Fakat Savaşmayan Ülke”, Türkler Ansiklopedisi, C. 16 Ankara s. 1486-1502.
• Çalık, Ramazan (2002), “Türk-Alman İlişkileri (1923-1945)”, Türkler Ansiklopedisi. C. 16 Ankara, s. 1503-1521.
• Çapa, Mesut (2010), Kızılay (Hilal-i Ahmer) Cemiyeti 1914-1925 (2.Baskı), Ankara: Türkiye Kızılay Derneği Yay.
• Doğan, Serpil (2017), İkinci Dünya Savaşı Döneminde Göç (Türk Basınına Göre), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Halıcı, Şaduman (2015), "II. Dünya Savaşı Sırasında Türkiye’den Yunanistan’a Uzanan Dostluk Köprüsü: Kurtuluş ve Dumlupınar’ın Yardımları", BELGİ, S.9, s. 1196- 1211.
• İnan, Zerrin ve Korgavuş, Bengi (2017), “Mülteci Kampları ve Yerleşim Alanlarında Sürdürülebilir Tasarım”, Contemporary Research in Economics and Social Sciences, C.1, S. 2, s. 103-122.
• Karal Akgün, Seçil ve Uluğtekin, Murat (2001), Hilal-i Ahmer’den Kızılay’a II, Ankara: Türk Hava Kurumu Basımevi.
• Keser, Ulvi (2009), “Arşiv Belgeleri Işığında İkinci Dünya Savaşı Sürecinde Türkiye’de Mülteciler ve Esir Sorunu”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi (ÇTTAD), C. 8, S. 18-19, s. 185-208.
• Koç, Nurgün (2018), “II. Dünya Savaşı’nda Alman İşgali Altındaki Ülkelere Türkiye Üzerinden Yapılan Yardımlar”. Bilig, S. 84, s. 95-121.
• Sarısır, Serdar (2010), "II. Dünya Savaşı yıllarında Anadolu sahillerine sığınan Yunanlı sivil mülteciler “, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 27, s. 505-527.
• Sertel, Suat (2019), Türk Kızılay’ının Yunanistan’a Yaptığı Yardımlar, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Hatay.
• Seydi, Süleyman (2020), “İkinci Dünya Savaşı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 1 Ankara, s. 631-634.
• Tekir, Süleyman (2019), “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Sivil ve Askeri Mülteciler Meselesi”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 23, s. 227-256.
• Yalçın, Osman (2011), “İkinci Dünya Savaşı’nda İsmet İnönü ve Churchill Arasında Yapılan Adana Görüşmesi”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 47, s. 701-731.
• Yaman, Ahmet Emin (2003), "II. Dünya Savaşında Türkiye'de Askeri Mülteciler ve Gözaltı Kampları (1941-1942)". Tarih Araştırmaları Dergisi, S. 22 s. 143-166.
• Yavuz, Uğur Günay (2016), “II. Dünya Savaşı’nın Cumhuriyet ve Tan Gazetelerinde Temsili”, Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, S. 11, s. 1- 31.
• Yıldırım, Hatice (2021), “II. Dünya Savaşı Yıllarında Çorum’da Asker ve Sivil Mülteciler”, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi (ATAD), S. 33, s. 213-243.
• Yıldız, Özgür (2019), “II. Dünya Savaşına Genel Bir Bakış”, Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.6, S. 12 s. 62-75.