BUILDING OF CIVIL LAW IN A PRIVATE DOMAIN: THE JUSTIFICATION OF MAHMUT ESAT BOZKURT AND THE BIBLIOGRAPHY OF EUGEN HUBER

Yıl 2023, Sayı: 26, 1 - 23, 01.07.2023

Çiğdem Dumanlı

https://doi.org/10.33431/belgi.1308842

Cited By: 1

Öz

The cadres who carried out a series of reforms after the proclamation of the Republic, in this context instead of the existing Mecelle, envisioned the transformation of the legal issues concerning the family that is the nucleus of the state directly. Efforts for this purpose started in 1924 and in 1926, the Turkish Civil Code was adopted through the reception method on the model of the Swiss Civil Code.
This law covers personal, family and inheritance law, which were not regulated by the Mecelle during the Ottoman period and established a basis for a civil understanding of law in a hitherto private domain. Undoubtedly, the Civil Code has been the subject of many studies since then. In a country and society in the Muslim East applicability of a law taken from the Christian West, how successful it can be, its shortcomings and truths, and the 1926 Civil Code remains relevant in today's debates.
This article will mention the problems posed by the Mecelle in the Ottoman period and the process of transportation of the new law to the parliament, the views expressed at the point where it came to the parliament. Moreover, the Minister of Justice Mahmut Esat (Bozkurt)'s justification for the law will be analysed in particular. This justification will be compared with the bibliography, which Eugen Huber presented as a selection containing information on the legal problems existing in Switzerland at the time and which is among the documents in the Swiss Federal Archive (Schweizerisches Bundesarchiv). In this context, both that period's and today's primary sources and secondary literature will be included in the study.

Anahtar Kelimeler

Turkish Civil Code, Law Reform, Eugen Huber, Mahmut Esat Bozkurt, Switzerland

Proje Numarası

Tübitak 2219

MAHREM ALANDA SİVİL HUKUK İNŞASI: MAHMUT ESAT BOZKURT’UN MEDENİ KANUN GEREKÇESİ VE EUGEN HUBER KAYNAKÇASI

Öz

Cumhuriyet’in ilanından sonra bir dizi inkılâp gerçekleştiren kadrolar, bu bağlamda o ana kadar mevcut olan Mecelle yerine doğrudan devletin çekirdeği, aileyi ilgilendiren hukuki meselelerde de bir dönüşüm öngörmüşlerdir. Buna yönelik çalışmalar 1924 yılında başlamış, 1926 yılında İsviçre Medeni Kanunu örneğinde Türk Kanunu Medenisi’ni resepsiyon yöntemiyle kabul etmişlerdir.
Bu Kanun, Osmanlı döneminde Mecelle’nin düzenlemeye dâhil etmediği, kişi, aile ve miras hukukunu da kapsayacak bir temel oluşturmuş ve o ana kadar mahrem olan alanda sivil bir hukuk anlayışını ortaya koymuştur. Şüphesiz Medeni Kanun o günden bu güne birçok çalışmaya konu olmuştur. Hristiyan-Batı’dan alınma bir kanunun Müslüman-Doğu coğrafyasından bir ülke ve toplumda uygulanabilirliği, bunda ne kadar başarılı olunabileceği, eksiklikleri ve doğruları ile 1926 Medeni Kanunu günümüz tartışmalarında da güncelliğini korumaktadır.
Bu makalede, Osmanlı döneminde Mecelle’nin ortaya koyduğu sorunlara, yeni Kanun’un Meclise taşınma sürecine, Meclise geldiği noktada dile getirilen görüşlere değinilecektir. Bununla birlikte, bilhassa Adalet Vekili Mahmut Esat (Bozkurt)’un Kanun’a sunduğu gerekçe irdelenecektir. Söz konusu gerekçe, İsviçre Federal Arşivi (Schweizerisches Bundesarchiv) evrakları içerisinde bulunan, Eugen Huber’in bir seçki olarak sunduğu ve o dönem İsviçre’de mevcut hukuk sorunlarına ilişkin bilgiler ihtiva eden kaynakça ile karşılaştırılacaktır. Bu bağlamda hem dönemin hem günümüzün birincil kaynakları ve ikincil literatürü çalışmaya dahil edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Türk Medeni Kanunu, Hukuk İnkılabı, Eugen Huber, Mahmut Esat Bozkurt, İsviçre

Destekleyen Kurum

Tübitak 2219 Yurtdışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Proğramı

Proje Numarası

Tübitak 2219

Teşekkür

Bu makale, yazarın misafir araştırmacı olarak Kasım 2018-Mayıs 2019 tarihlerinde bulunduğu Bern Üniversitesi Tarih Enstitüsü’nde ve İsviçre arşiv ile kütüphanelerinde yapılan araştırmalarının bir neticesi olarak ortaya çıkmış ve Tübitak 2219 Yurtdışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı ile desteklenmiştir.

Kaynakça

• E22-1000134-2041: Eugen Huber, Übersicht zu den Vorlesungen über das schweizerische Privatrecht, 1918, 1-236.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre II, Cilt 7, İçtima Senesi 1, İkinci İçtima, 3.3.1340.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre II, Cilt 11, İçtima Senesi II, 25nci İçtima, 22.12.1340.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre II, Cilt 22, İçtima Senesi III, Elli Dördüncü İçtima, 11.2.1926.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre II, Cilt 22, İçtima Senesi III, Elli Yedinci İçtima, 17.2.1926.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre II, Cilt 25, İçtima Senesi III, 109ncu İçtima, 29.5.1926.
• Affolter, A. (1892). “Zur Kodifikation des Civilrechts”. Zeitschrift des bernischen Juristen-Vereins, 28(1892), Bern: Druck und Expedition der Haller’schen Buchdruckerei, 151-188.
• Akalın, Ş. H. vd. (Hz.) (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: Akşam Sanat Okulu Matbaası.
• Ayiter, F. (1944). “Yabancı Kanunların Alınması ve Millî Hukuk”. Medenî Kanunun XV. Yıl Dönümü İçin. İstanbul: Kenan Matbaası.
• Belgesay, M. R. (1940). “Tanzimat ve Adliye Teşkilâtı”. Tanzimat I, Yüzüncü yıldönümü münasebetile. İstanbul: Maarif Matbaası.
• Bilsel, C. (1944). “Medenî Kanun ve Lozan Muahedesi”. Medenî Kanunun XV. Yıl Dönümü İçin. İstanbul: Kenan Matbaası.
• Blumer, J. J. (1850). Staats-und Rechtsgeschichte der schweizerischen Demokratien. oder der Kantone Uri, Schwayz, Unterwalden, Glarus, Zug und Appenzell. St. Gallen: Scheitlin und Zollikofer.
• Blumer, J. J. (1858) Staats-und Rechtsgeschichte der schweizerischen Demokratien. oder der Kantone Uri, Schwayz, Unterwalden, Glarus, Zug und Appenzell. St. Gallen: Scheitlin und Zollikofer.
• Bora, Tanıl ve M. Gültekingil (Ed.) (2004). “Tanzimat Fermanı”. Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce, Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi. İstanbul: İletişim.
• Bozkurt, G. (1994). “Mahmut Esat Bozkurt’un Laik Hukuka Geçişe Katkıları”. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2(4), 201-209.
• Bozkurt, G. (Mart 1998). “Azınlık İmtiyazları-Kapitülasyonlardan Tek Hukuk Sistemine Geçiş”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XIV(40), 247-261.
• Bozkurt, M. E. (1944). “Türk Medenî Kanunu Nasıl Hazırlandı?”. Medenî Kanunun XV. Yıl Dönümü İçin. İstanbul: Kenan Matbaası.
• Carrard, H. (1874). “Etude comparative des législation civiles de la Suisse romande et celles de la Suisse allemande. Essai de conciliation de leurs principales différences”. Zeitschrift des Bernischen Juristenvereins, 9(1873/1874), Bern: Druck und Expedition der Stämpflichen Buchdruckerei, 133-179.
• Engin, Z. Ö. Ü. (2014). “Medeni Kanun ve Toplumsal Dönüşüm”. I. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri. Fethi Gedikli (Ed.), İstanbul: XII Levha, 31-43.
• Hilty, C. (1874). “Die Hauptdifferenzen der französisch- und deutschschweizerischen Civilgesetzgebung, mit Rücksicht auf die Möglichkeit ihrer Vereinbarung”. Zeitschrift des Bernischen Juristenvereins, 9(1873/1874), Bern: Druck und Expedition der Stämpflichen Buchdruckerei, 65-109.
• Hirsch E. E. (2005). “İsviçre Kanunu-Türk Hukuku”. Ankara ve Lozan Arasında, (Derl. M. Schweizer). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Kara, İ. (Haz.) (1997). “Seyyid Bey (1873-1925)”. Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi. (Haz. İ. Kara). İstanbul: Kitabevi.
• Karahasanoğlu, C. O. (2011). “Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye’nin Yürülüğe Girişi ve Türk Hukuk Tarihi Bakımından Önemi”. OTAM, 29(29), 93-124.
• Keleş, E. (2005). “Tanzimat Dönemi’nde Rüşvetin Önlenmesi İçin Yapılan Düzenlemeler”. Tarih Araştırmaları Dergisi, 24(38), 259-280.
• Kieser, H.-L., A. Meier ve W. Stoffel (Hg.) (2008). Revolution islamischen Rechts: Das Schweizeriche ZGB in der Türkei. Zürich: Chronos.
• Kieser, H.-L., A. Meier ve W. Stoffel (2008). “Türkische Rechtsrevolution, eine Geschichte transkultureller Interaktion (Einleitung). Revolution islamischen Rechts: Das Schweizeriche ZGB in der Türkei. Zürich: Chronos.
• Kieser, H.-L. (2008). “Mahmut Bozkurt und die >Revolution des Rechts< in der jungen Republik Türkei”. Revolution islamischen Rechts: Das Schweizeriche ZGB in der Türkei, (Hg. H.-L. Kieser, A. Meier, W. Stoffel). Zürich: Chronos.
• Kili, S. (1994). “Mahmut Esat Bozkurt Hukuk Devrimi ve Çağdaşlaşma ”. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2(4), 275-284.
• Küçüktiryaki, A. Y. (2014/2). “Osmanlı Devletinde Tanzimat Sonrası Aile Hukuku Alanındaki Gelişmeler ve Hukuk-i Aile Kararnamesi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13(26), 177-201.
• “Lozan Sulh Muahedenamesinin kabulüne dair kanunlar” (1931). Düstur. Üçüncü Tertip Cilt 5. İstanbul: Necmi İstikbal Matbaası.
• Niggeler, [N.] (1867). “Revision der bernischen Civilgesetzgebung”. Zeitschrift des bernischen Juristenvereins, 3(1866/67), Bern: Druck und Expedition der Buchdruckerei Rieder & Simmen, 325-334.
• Öğüt, S. (2003). “Mahrem”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 27, 388-389.
• Parlatır, İ. (2012). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yayınevi.
• Pinloche, A. (1931). Deutsch-Französisches Wörterbuch. Paris: Libraire Larousse.
• Plagemann, G. (2008). “Die Einführung des ZGB im Jahre 1926”. Revolution islamischen Rechts: Das Schweizeriche ZGB in der Türkei. (Hg. H.-L. Kieser, A. Meier, W. Stoffel). Zürich: Chronos.
• Seyyid Bey (1997). “İçtihat ve Taklit”. Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi. (Haz. İ. Kara). İstanbul: Kitabevi.
• Schnell, J. (1852). “Über die Aufgabe dieser Zeitschrift”. Zeitschrift für schweizerisches Recht, Erster Band, Basel: Druck und Verlag von C. Dettloff, 3-19.
• Schnell, J. (1857) “Die neuen Civilgesetze von Zürich, Neuenburg und Wallis”. Zeitschrift für schweizerisches Recht, Sechster Band, Basel: Bahnmeier’s Buchhandlung (C. Detloff), 53-96.
• Snell L. (Hrsg.) (1837/ 1845). Handbuch des Schweizerischen Staatsrechts. Zürich: Orel, Füssli und Compagnie.
• Şıpka, Ş. (2008). “Der Revolutionscharakter des Zivilgesetzes von 1926 aus frauenrechtlicher Perspektive”.
• Revolution islamischen Rechts: Das Schweizeriche ZGB in der Türkei. (Hg. H.-L. Kieser, A. Meier, W. Stoffel). Zürich: Chronos.
• [Velidedeoğlu], H. V. (1940). “Kanunlaştırma Hareketleri ve Tanzimat”. Tanzimat I, Yüzüncü yıldönümü münasebetile. İstanbul: Maarif Matbaası.
• [Velidedeoğlu], H. V. (1944). “İsviçre Medenî Kanunu Karşısında Türk Medenî Kanunu”. Medenî Kanunun XV. Yıl Dönümü İçin. İstanbul: Kenan Matbaası.
• Velidedeoğlu, H. V. (1970). Türk Medenî Kanunu ve Borçlar Kanunu. (Türkçeleştirilmiş metinleriyle birlikte). Cilt I: Türk Kanunu Medenîsi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Wyss, Fr. v. (1863). Das schweizerische Privatrecht in seiner Beziehung zur Rechtswissenschaft. Antrittsrede, gehalten den 24. Januar 1863. Zürich: Druck der Offizin von Friedrich von Schulthess.
• Young, W. M. (1949). “Èugene Huber ve İsviçre Medeni Kanununun Ruhu (1849-1923)”. Çev. Jale Güral. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 6(1), 162-180.
• Yücel, H. A. (1944). “[başlıksız]”. Medenî Kanunun XV. Yıl Dönümü İçin, İstanbul: Kenan Matbaası.