GERMAN CULTURAL POLICIES AND ITS EFFECTS IN TURKEY BETWEEN 1923-1945

Yıl 2024, Sayı: 28, 75 - 100, 01.07.2024

Ayşegül Şentürk Yiğit

https://doi.org/10.33431/belgi.1460288

Öz

While Turkish-German relations, which started to develop during the reign of Abdulhamid, increased economically with the Baghdad railway project, Germany gained many privileges in the Ottoman lands with what experts describe as a policy of peaceful influence. Germany and the Ottoman Empire, which were allies in World War I, lost this war, the Ottoman Empire collapsed and the Republic of Turkey was established with its new name and regime. Relations between Turkey and Germany resumed with the 1924 Treaty, and German influence quickly reached its former position in Turkey. Turkey had its share of the propaganda activities adopted by authoritarian and fascist regimes in the years between the two world wars, and German influence, especially economic, political and cultural, began to be effective in all Turkish institutions. In this study, findings about the basic character of the relations between the two countries between 1923 and 1945 were obtained and the German cultural influence in Turkey was discussed.

Anahtar Kelimeler

Turkish, German, Culture, Influence, Propaganda.

1923-1945 YILLARI ARASI TÜRKİYE’DE ALMAN KÜLTÜR POLİTİKALARI VE ETKİLERİ

Öz

II. Abdülhamit döneminde gelişmeye başlayan Türk-Alman ilişkileri Bağdat demiryolu projesi ile ekonomik anlamda artarken, uzmanların barışçı nüfuz siyaseti olarak ifade ettikleri politikayla Almanya, Osmanlı topraklarında birçok imtiyaz elde etmiştir. I. Dünya Savaşında müttefik olan Almanya ve Osmanlı Devleti bu savaşı kaybetmiş, Osmanlı Devleti yıkılarak yeni adı ve rejimiyle Türkiye Cumhuriyeti kurulmuştur. Türkiye ve Almanya arasında ilişkiler 1924 Antlaşması ile tekrar başlamış, Alman nüfuzu kısa sürede Türkiye’de I. Dünya savaşı öncesi konumuna ulaşmıştır. İki dünya savaşı arası yıllarda otoriter ve faşist rejimlerin benimsediği propaganda faaliyetlerinden Türkiye’de nasibini almış, başta iktisadi olmak üzere siyasi ve kültürel Alman nüfuzu tüm Türk kurumlarında etkili olmaya başlamıştır. Bu çalışmada 1923-1945 yılları arası iki ülke ilişkilerinin temel karakteri ile ilgili bulgulara ulaşılmaya çalışılmış ve Türkiye’deki Alman kültür etkisi ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk, Alman, Kültür, Nüfuz, Propaganda.

Kaynakça

• Akarslan, M. Türk-Alman İlişkileri, Uludağ Ünv. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.13, S.1-2, 1992, ss.161- 166.
• Akyoldaş, A.S. Insturumentalization of Music in the Late Ottoman Empire: The Case Of The Teutonia, Boğaziçi Ünv. Sosyal Bilimler Ens. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2010.
• Alemdar, A. Kültürel Diplomasi:Almanya ve Türkiye Örneği, Hacettepe Ünv. Türkiyat Araştırmaları Ens. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2018.
• Alkan, E. Hüsrev Gerede Hayatı ve Siyasi Kişiliği (1884-1962) Ankara Hacı Bayram Veli Ünv. Sosyal Bilimler Ens. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Alkan, R. Die "Türkische Post": Türkiye’de Bir Nazi-Propaganda Gazetesi ve Matbuat Umum Müdürlüğü, Selçuk Ünv. Sos. Bil. Ens. Der. 2019, Prof. Dr. Fuat Sezgin Özel Sayısı, ss.200-208.
• Alman Federal Cumhuriyeti Başkonsolosluğu ve İstanbul’daki Alman Kuruluşları, AFCB Basın ve Halkla İlişkiler Dairesi Yay. İstanbul, 2020.
• Altay, S. Alman Sanatçı Paul Hindemith’in Türk Müzik Yaşamının Düzenlenmesine Yönelik Çalışmaları, Hacettepe Ünv. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2022, ss.425-457.
• Babaoğlu, R. Türkiye’nin Soğuk Savaş Dönemi Kültür Hayatında İngiliz Etkisi (1948-1965), Libra Yay. İstanbul, 2019.
• Avcı, R. Sömürünün Ulaşım Aygıtları: Bağdat Demiryolu Özelinde Alman Emperyalizmi, Mukaddime, 6 (2), 2015, ss.263-282.
• Belge, H. Alman Kolonyal Politikaları ve Protestan Misyonerliği İçin Bir Örnek: Amasya Atabey Çiftliği (1879 - 1919), Journal of History Studies, p. 49-75, November 2018.
• Bozkanat, E. AIgı Yönetimi ve Propaganda: Nazi Almanyası Üzerinden Bir Değerlendirme, Marmara Ünv. Öneri Dergisi, C.16, S.55, 2021, ss. 74-94.
• Çiftçi, E. Prusya’dan NATO’ya Türk Ordusunda Batı Etkisi 1880-1960, Kronik Yay. İstanbul, 2022. Derviş, S. Kırklı Yıllar 1, Tüstav, İstanbul, 2002.
• Dirican, C. Dış Ticarette Ulusal (Yerli) Para Cinsinden( Kliring) Takas ve Ödeme İşlemlerinin Uygulanabilirliliği: Türkiye Uygulaması İçin Durum ve Gereksinimler, Special Issue on Applied Economics and Finance, Journal of Yaşar University, C.14, ss.48-61.
• Duman, M. Arşiv Belgelerine Göre 1933 Yılı Türkiye-Almanya İlişkileri, Alternatif Politika,2020, 12(3), ss.590-620. Fletcher, C.R. Refugee Mathematicians: A German Crisis and a British Response 1933-1936, Historica Mathematica, 13, 1986, ss.13-27.
• Glasneck, J. Türkiye’de Faşist Alman Propagandası, Onur Yay. Ankara, 1968.
• German Foreign Office Documents, German Policy in Turkey (1941-1943), Moscow, 1948.
• Gökpınar, H. Hitler’in Türkiye Siyaseti, Ankara Ünv. Sosyal Bilimler Ens. Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 2017. Hasanov, A. Jeopolitik, Babıali Kültür Yay. İstanbul, 2012.
• Hauner, M.L. Werner Otto von Hentig, Central Asian Survey, Volume 3, Issue 2,1984, p.138-141.
• Hekimler, O. Türkiye Almanya İlişkilerinde Nasyonal Sosyalist Almanya’dan Türkiye’ye Sığınan Aydınların Etkisi, Yönetim Bilimleri Dergisi, C.21,Özel Sayı, ss.876-898.
• Kasım, M. Hitler Döneminde Propaganda Aracı Olarak Radyo, Selçuk İletişim, 2011, C.6 S.4, ss.64-75.
• Kaşıyuğun, A.-Çolak, M. Savaş ve Propaganda: Birinci Dünya Savaşı’nda Alman Propagandası, History Studies, C.6, S.5, 2014, ss.157-176.
• Koçak, C. Türk-Alman İlişkileri (1923-1939), TTK, Ankara, 1991.
• Köse, M. 1927 Nüfus Sayımı ve Sonuçlarının Değerlendirilmesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ens. Basılmamış Yüksek lisans Tezi, 2010.
• Kubaseck, C. Deutsche Wissenschaftler im Turkischen Exil: Die Wissenschaftsmigration in die Türkei 1933-1945, Orient Institut, İstanbul, 1997.
• Kuşçi, A. Arşiv Belgelerine Göre İkinci Türk Tarih Kongresi (20-25 Eylül 1937), Bellek, C.3,S.2, 2021, ss.177-191. Landau, J.M. Pantürkizm, çev: Mesut Akın, Sarmal Yay. İstanbul, 1999.
• Maessen, J.A.H. Building Beyoğlu: Histories of palace in a central district in İstanbul, University of Amsterdam, Thesis.
• Mangold-Will, S. DeutscheinderTürkei, https://www.bpb.de/themen/europa/tuerkei/184978/deutsche-in-der-tuerkei-1933945/#node-content-title-1 Erişim: Eylül 2023.
• Oğuz, B. Faşizm, Alman Kimliği Türkiye İle İlişkiler, Anadolu Aydınlanma Vakfı Yay. İstanbul, 2008.
• Onursal, B.F.-Başaran, D. Bağdat Demiryolu Projesi Üzerinden Almanya’nın Barışçıl Nüfuz Etme Stratejisine Dair Okuma, Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi, S.2, Aralık 2020,ss.325-358.
• Ortaylı, İ. Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu, Timaş Yayınları, İstanbul,2012.
• Özgiray, A. Türkiye-Almanya ilişkileri (1923-1939) , Tarih İncelemeleri Dergisi, 1998, C.13, S.1, ss.5-23.
• Özdemir, N. Atatürk Dönemi Türk Dil Kurultayları ve Güneş Dil Teorisi, Atatürk Dergisi, C.12, S.1, ss.19-24.
• Özgüldür, Y. Türk-Alman İlişkileri (1923-1945), Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1993.
• Papen, F.V. Alman Büyükelçi Franz Von Papen’in Anıları, çev: Ahmet Özgiray, Er Yay. İstanbul, 2017.
• Pusch B.-Splitt, J. Binding the Almancı to the “Homeland” –Notes from Turkey, Perceptions, Volume 18, Issue 3, 2013, ss.129-166.
• Radt, B. Geschichte der Teutonia, Orient-Institut der DMG, İstanbul, 2001.
• Reismann, A. German Jewish intellectuals’ diaspora in Turkey: 1933-1955, The Historian, 2007.
• Reismann, A. They Helped Modernize Turkeys Medical Education and Practise:Refugees from Nazism 1933-1945. Gesnerus, 65, 2008, ss.56-85.
• Shaw, S.J. Yahudi Soykırımı ve Türkiye, Timaş Yay. İstanbul, 2016.
• Şen, F. Ayyıldız Altında Sürgün Türk Alman İlişkilerinde Tarihsel Bir Kesit (1933-1945), Kaynak Yay. İstanbul, 2018. Taş, M. Bağdat Demiryolu Hattı, Atayurt Yayınları, Ankara, 2021.
• Tekeli, İ.-İlkin, S. Max von der Porten und Die Entstehung der Staaatlichen Wirtschaftsunternehmen in der Türkei, Friedrich Ebert Stiftung, İstanbul, Turkey, 1993.
• Tezkan, Y.-Taşar, M. Dünden Bugüne Jeopolitik Dünya ve Türkiye, Ülke Yay. İstanbul, 2002.
• Türk, F.-Kaya, E. Türk-Alman İlişkileri Bağlamında Anadolu’da Alman Göçmenler: Amasya Örneği, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.21, S.2, Aralık 2019, ss.683-713.
• Vural, M.K. II. Dünya Savaşı Türkiyesi’nde Bir Muhalefet Örneği Olarak “Tan” Gazetesi, ÇTTAD, VII/16-17, 2008, ss.381-395.
• Welch, D. Nazı Propaganda The Power And The Limitations, Routledge, Newyork and London, 1983.
• Yakar, M.-Südaş, İ. Türkiye’de Yabancı Nüfusun Yeni Coğrafyaları, Ege Coğrafya Dergisi, 28 (2), 2019, İzmir, ss. 129-164.
• Yalçın, K. Haymatlos, Türkiye İş Bankası Kültür Yay. İstanbul, 2024.
• Yavuz, C. Osmanlı’dan Günümüze Alman Gizli Servisi, Kripto Yay. Ankara, 2016.