16. KOLORDU KOMUTANI MİRALAY MUSTAFA KEMAL BEY’İN EDİRNE GÜNLERİ (28 OCAK 1916-11 MART 1916)

Yıl 2025, Sayı: 29, 1 - 22, 01.01.2025

Oral Ateş , Recep Büyüktolu

https://doi.org/10.33431/belgi.1540477

Öz

Birinci Dünya Harbi’nde Osmanlı coğrafyasında şiddetli muharebeler yaşanmış, stratejik açıdan önemli cepheler açılmıştır. Bu stratejik cephelerden biri olan Çanakkale Cephesi’nde önemli zaferler elde edilmesinde büyük rol oynayan Miralay Mustafa Kemal Bey, Çanakkale Cephesi’nin kapanmasından sonra 11’nci ve 12’nci Tümenlerden teşkil edilmiş 16’ncı Kolordu Komutanı olarak Edirne’ye görevlendirilmiştir. Edirne’ye ilk gelişinde Anafartalar Kahramanı pankartlarıyla coşkulu bir şekilde karşılanan Miralay Mustafa Kemal Bey, o güne kadar ilk defa bu kadar büyük bir insan seliyle karşılaşmıştır. Böyle bir coşku ve heyecan içinde yapılan bu karşılama töreni halkın, Conkbayırı ve Anafartalar muharebelerini kazanan Miralay Mustafa Kemal Bey’e beslediği şükran ve minnet duygularının bir yansıması olmuştur. Katıldığı davetler, yaptığı ziyaretler ve konferanslarla düşüncelerini halka aktarma fırsatını bulmuştur. Çanakkale Cephesi’nde ve öncesinde muharebelerde edindiği tecrübeleri birliklerine yaptırdığı harp oyunları ve eğitimlerle aktarmış, onları yeni verilecek görevlere hazırlamıştır. 16’ncı Kolordu Komutanı olarak, taktik sahada uygulanacak hareket tarzlarını, verilen emirlerin nasıl ve neleri kapsaması gerektiğini astlarına öğretmiştir. Yaptığı günlük ve haftalık eğitim programları ile birliklerini üst komutanlık denetlemelerine hazırlamış, onlarla yakından ilgilenmiştir. Miralay Mustafa Kemal Bey, gün içinde birliklerin eğitimlerini denetlerken, gece eğitimlerinde genellikle harp oyunlarına katılmıştır. Harp oyunu esnasında astlarının taktik bilgi seviyelerini ölçme fırsatını yakalamış, onları daha yakından tanıma imkânı bulmuştur. Yapılan literatür taramasında Miralay Mustafa Kemal Bey’in Edirne’de geçen 44 günlük süredeki faaliyetlerine ilişkin yapılan çalışmaların çok kısıtlı ve yeterli olmadığı tespit edilmiştir. Yapılan çalışmayla Miralay Mustafa Kemal Bey’in Edirne’de 16’ncı Kolordu Komutanlığı yaptığı esnadaki askeri faaliyetleri, birlikleri yaptığı denetlemeler ve eğitim programları, halkla bütünleşmesi ve sivil faaliyetleri incelenerek literatüre katkı sağlanması amaçlanmıştır. Bugüne kadar gün yüzüne çıkarılmayan bazı konuların açığa çıkarılmasına katkı yapması da çalışmayı ayrıca önemli kılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Edirne, Harp Oyunu, Miralay Mustafa Kemal, 16’ncı Kolordu

Edirne Days of Miralay Mustafa Kemal Bey Commander of the 16th Corps (January 28, 1916-March 11, 1916)

Öz

During World War I, fierce battles were fought in the Ottoman geography and strategically important fronts were opened. Miralay Mustafa Kemal Bey, who played a major role in achieving important victories on the Çanakkale Front, one of these strategic fronts, was assigned to Edirne as the Commander of the 16th Corps, which was formed from the 11th and 12th Divisions, after the closure of the Çanakkale Front. Miralay Mustafa Kemal Bey, who was enthusiastically welcomed with the banners of the Hero of Anafartalar on his first arrival in Edirne, was welcomed with such a large flood of people for the first time until that day. This welcoming ceremony, which was held with such enthusiasm and excitement and reflected in the diaries, was a reflection of the gratitude and appreciation of the people towards Miralay Mustafa Kemal Bey, who won the battles of Conkbayırı and Anafartalar. He had the opportunity to convey his thoughts to the public through the invitations, visits and conferences he attended. He transferred the experiences he gained in the battles on and before the Çanakkale Front to his troops through war games and trainings, and prepared them for the new tasks they would take on. As the Corps Commander, he taught his thoughts and the courses of action to be implemented in the tactical field, how and what the orders to be given should cover. With his daily and weekly training programs, he prepared his troops for the inspections of higher commands and took a close interest in them. While Miralay Mustafa Kemal Bey supervised these intensive trainings during the day, he mostly participated in war games in the evenings. During the war games, he had the opportunity to measure the thoughts and tactical knowledge levels of his subordinates and got to know them more closely. In the literature review, it was determined that the studies on Miralay Mustafa Kemal Bey's activities during the 44-day period in Edirne were very limited and insufficient. This study will fill an important gap in the literature by examining Miralay Mustafa Kemal Bey's military activities during his command of the 16th Corps in Edirne, his inspections of the troops and training programs, his integration with the public and his civilian activities. The fact that it contributes to revealing some issues that have not been brought to light until today has also made this study important.

Anahtar Kelimeler

Edirne, War Game, Miralay Mustafa Kemal, 16’th Crops.

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• Devlet Arşivleri Başkanlığı
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi
• BOA, İ.HB., 171-43
• BOA, BEO, 4370-327705
• BOA, DH. EUM. SSM, 3-52.
• ATASE Arşivi
• ATASE Arşivi, BDH Kls. 4431, Dos. 5, Fih. 46-3.
• ATASE Arşivi, BDH Kls. 4431, Dos. 5, Fih. 46-16.
• ATASE Arşivi, BDH Kls. 4434, Dos. 25, Fih. 1.
• ATASE Arşivi, BDH Kls. 4434, Dos. 19, Fih. 2-8
• ATASE Arşivi, BDH Kls. 4434, Dos. 19, Fih. 8-4
• ATASE Arşivi, BDH Kls. 4434, Dos. 25, Fih. 1-43.
• ATASE Arşivi, BDH Kls. 4434, Dos. 25, Fih. 1-44.
• ATASE Arşivi, BDH Kls. 4438, Dos. 38, Fih. 1-2.
• ATASE Arşivi, BDH Kls. 4438, Dos. 38, Fih. 1-3.
• ATASE Arşivi, BDH Kls. 4438, Dos. 38, Fih. 1-5.
• ATASE Arşivi, BDH Kls. 4438, Dos. 38, Fih. 1-6.
• ATASE Arşivi, BDH Kls. 4438, Dos. 38, Fih. 1-7.
• ATASE Arşivi, BDH Kls. 4438, Dos. 38, Fih. 1-8.
• ATASE Arşivi, BDH Kls. 4438, Dos. 38, Fih. 1-9.
• ATASE Arşivi, BDH Kls. 4438, Dos. 38, Fih.1-10.
• ATASE Arşivi, BDH Kls. 4438, Dos. 38, Fih. 4-2.
• ATASE Arşivi, BDH Kls. 4438, Dos. 38, Fih.4-7.
• ATASE Arşivi, BDH Kls. 4438, Dos. 38, Fih.4-9.
• ATASE Arşivi, BDH Kls. 4438, Dos. 38, Fih.10.
• ATASE Arşivi, BDH Kls. 4438, Dos. 38, Fih.10-3.
• ATASE Arşivi, BDH Kls. 4466, Dos. H-12, Fih. 1.
• Yazılı Eserler ve İnternet Kaynakları
• Atatürk 3’üncü Ordu Bölgesinde (1981), 3’üncü Ordu Komutanlığı 100’üncü Yıl Yayını, Erzincan. Aydemir, Şevket Süreyya (1979), Tek Adam Mustafa Kemal Atatürk Birinci Cilt 1881-1919, Remzi Kıt’abevi, İstanbul.
• Ayışığı, Metin (2013), Mareşal Ahmet İzzet Paşa Askeri ve Siyasi Hayatı, 2. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Bağman, Latif – Onur, Oral (1982), Atatürk’ün Yaşamında Edirne, Günlük Ticaret Gazetesi Tesisleri, İstanbul.
• Baş, Mehmet Fatih (2020), “Savaş Oyunlarının Tarihi ve Kullanımı Üzerine bir Değerlendirme”, Türk Savaş Çalışmaları Dergisi 1, No. 2, s. 118-149.
• Bay, Austin (2013), Atatürk Modern Türkiye’nin Kurucusu Dahi Generalden Liderlik Üzerine Dersler, Çev.: Fethi Aytuna, Pegasus Yayınları, İstanbul.
• Baycan, Nusret (1985), Atatürk Ve Askerlik Sanatı, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
• Bilgin, İsmail (2015), “Maydos Mıntıka Komutanı: Kurmay Yarbay Mustafa Kemal Ve Cephedeki Görev Süresi, Cepheden Ayrılışı”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı Dergisi, Yıl 13,s. 65-88.
• Çalışlar, İpek (2018), Mustafa Kemal Atatürk Mücadelesi Ve Özel Hayatı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Erikan, Celal (2006), Komutan Atatürk Cilt I-II, 4. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Evsile, Mehmet (1994), “Birinci Dünya Harbi’nde Atatürk’ün 16’ncı Kolordu Komutanlığı (19 Ağustos 1915- 5 Mart 1917)”, Askeri Tarih Bülteni, Sayı 36, Yıl 19, s. 30-42.
• Genelkurmay Başkanlığı (1978), Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi II Cilt 2’nci Kısım, Kafkas Cephesi 2’nci Ordu Harekâtı 1916-1918, ATASE Yayınları Genelkurmay Basımevi, Ankara.
• Genelkurmay Başkanlığı (1996), Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi III Cilt 6’ncı Kısım, (1908-1920), ATASE Yayınları, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
• Görgülü, İsmet (1993), On Yıllık Harbin Kadrosu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Gürer, Cevat Abbas (2019), Atatürk’ün Yaveri Cevat Abbas Gürer Cepheden Meclise Büyük Önder ile 24 Yıl, Der.:Turgut Gürer, 4.Basım, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• Kannengıesser, Hans (2009), Çanakkale’de Türklerle Beraber Bir Alman Albayın Gözünden Çanakkale, Çev;.Mehmet Serez, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Kemal, Mustafa (2011), Arıburnu Muharebeleri Raporu, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
• Kemal, Mustafa (2011), Anafartalar Muharebeleri’ne Ait Tarihçe, Yay. Haz.: Suat Akgül, Hülya Toker, Sema Demirtaş, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
• Kemal, Mustafa (2011), Ta’lîm ve Terbiye-i Askeriyye Hakkında Nokta-i Nazarlar, ATASE Yayınları, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
• Kemal, Mustafa (2016), Ta’lim Ve Terbiyye Hakkında Emir Ve Program, Atase Yayınları, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
• Kemal, Mustafa (2011), Taktik Meselesinin Çözümü Ve Emirlerin Yazılmasına Dair Öğütleri, 3. Baskı, Atase Yayınları, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
• Kinross, Lord (2002), Atatürk - Bir Milletin Yeniden Doğuşu, Akdeniz Yayıncılık, 13. Basım, İstanbul.
• Kocatürk, Utkan (2007), Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, 2. Basım, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
• Kutay, Cemal (1693), Trablusgarb’de Bir Avuç Kahraman, Neşreden: Mustafa Unan, Tarih Yayınları Müessesesi, İstanbul.
• Özlü, Hüsnü (2012), “Atatürk’ün “Ta’lîm Ve Terbiye-İ Askeriyye Hakkında Nokta-İ Nazarlar”adlı Eserinin Liderlik ve Eğitim Anlayışı Açısından Analizi”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 49, s. 217-240.
• Milli Savunma Bakanlığı (2003), Bir Kahramanlık Abidesi 57. Piyade Alay Şehitler Alayı, Ankara.
• Sanders, Liman Von (2009), Türkiye’de Beş Yıl, Çev.:Eşref Bengi Özbilen, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 7. Basım, İstanbul.
• Sunata, İsmail Hakkı (2018), Gelibolu’dan Kafkaslara 1.Dünya Savaşı Anılarım, Yay. Haz.: Kansu Şarman, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 5. Basım, Sena Ofset, İstanbul.
• Tekşüt, İrfan-Ökse, Necati (2012), Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Cephesi (04 Haziran 1915-09 Ocak 1916), V.Cilt, III. Kıt’ap, Atase Yayınları, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
• Tezer, Şükrü (2008), Atatürk’ün Hatıra Defteri, 5. Baskı, TTK Yayınları, Ankara.
• Toker, Hülya (2014), Çanakkale Muharebelerine Katılan Komutanların Biyografileri (Belge ve Fotoğraflarla), ATASE Yayınları, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
• Tunca Ayhan, 1905’ten 1930’a “O Yıllar…Olaylar “ Ve Edirne’den Gazi Mustafa Kemal Atatürk Geçti, Edirne Belediye Başkanlığı Yayınları No 19.
• Tunca, Ayhan (2005), 1909, 1913, 1916, 1930 Notları Ve Gazi Mustafa Kemal Atatürk Edirne’de, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• Uyar Mesut - Erıckson Edward J (2020), Osmanlı Askeri Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 3.Basım, İstanbul.
• Volkan, Vamık D.-Itzkowıtz, Norman (2008), Ölümsüz Atatürk Yaşamı Ve İç Dünyası, 5. Basım, Bağlam Yayıncılık, İstanbul.
• Bayram Akgün, “Çanakkale Müstahkem Mevkii’ye Bağlı Top Mermisi Çeşitleri”, http://www.geliboluyuanlamak.com/748_canakkale-mustahkem-mevkiiye-bagli-top-mermisi-cesitleri-bayram-akgun.html., (Erişim Zamanı: 21.08.2021.)
• Şaban Murat Artumak, https://canakkalemuharebeleri1915.com/makale-ler/87-saban-murat-armutak/475-bir-makineli-tufek-200-tufekliye-esitti, (Erişim Tarihi: 24.08.2021)