AMERİKA YERLİ KIZILDERİLİ VE TÜRK HALK KÜLTÜRÜNDE DESTANLAŞMIŞ ŞAMANLAR, GÜN ANA VE TOPRAK ANA1

Yıl 2015, Sayı: 2, 53 - 85, 01.10.2015

Ahmet Ali Aslan

Öz

Amerika Yerli Kızılderili kabilelerinden Athapascan(Atabaşkan) Kızılderili grubuna bağlı Kün-Anaa (Gün Ana) Kızılderililerinden Beaver (Kunduz) boyuna bağlı Kızılderililerinin inanışlarına göre onlar yedi Yaban Kazının sırtında Göktanrı tarafından yer yüzüne gönderilen Kutsal Kün-Anaa dan türemişler ve sonradan adına “Amerika” denen topraklardaki insanları oluşturmuşlar. Kün-Anaa Kızılderililerinin inançlarına göre Ulumanitu (Göktanrı) türeyen bu insanlar için dünyayı üç kademeli olarak yaratmıştır. Yukarı, Orta ve Aşağı dünya. Amerika’nın New Mexico eyaletinin başkenti Albaquarke şehrinde yapılan Kün-Anaa ile ilgili yaratılış merasimlerinde Pueblo Kızılderili Kültür Merkezinin tam orta yerine dikilen düz bir “direk” etrafında yapılan mevsimlik merasimlerde hep bu “Bir” tek “direk” etrafında dans eder ve daire şeklinde bunun etrafında dönerler. Kızılderililerin bu dansı “Bir” den yaratıldıklarını ve yine sonunda o ulu “Bir”e geri döneceklerini simgeler. Türk Halk Kültürü dairesi içinde yer alan Destanlarda başrolü oynayan Kadın “ışık”tan yaratılmıştır. Kadını temsil eden bu “ışık” kutsallıktan kaynaklanan “hayat veren” bir özelliği de beraberinde taşır. Türk Yaratılış Destanlarında yer alan Umay Ana, Tengere Kayra Khan, Tüsege Tengere’den sonra “Üçüncü” kutsal sırada yeri alır. Bilge Kağanın altın tacının üzerinde, Orhun Kitabelerinin baş taşında yer alan ve bir “Kuş” sembolüyle anlatılan “Umay Ana” Türk’ün Kader-Kuşu’dur. Türk’ün Kader kuşu olarak Destanlarımızda yer alan Umay Ana, başka bir deyişle Umay Kuşu Erzurum Çifte Minareler külliyesindeki ana giriş kapısının sağ yanında yer alan Hayat Ağacı taş oymasının en tepesinde yer alır ve türkülerimizde devamlı seslendirilen “Huma Kuşu” olarak anılır. “Huma Şuşi yühsehlerden uçarsın..” dizesinde yer alan bu “kuş” bizim Türk Destanlarımızda yer alan Umay Kuşu’nun kendisidir. Bu bildirimizde, kökü İslamiyet’i kabul edişimizden çok öncelerine dayanan Destanlarımızda kutsal kadınlarımıza verilen “yer” ve buna paralel olarak okyanusun diğer kıyısındaki “Amerika” kıtasında yaşayan Yerli Kızılderili kabilelerinin milli Destanlarında yer alan kutsal “kadınlarla kutsallık yönünden tespit ettiğimiz benzerlik ve paralellikleri inceleyeceğiz

Anahtar Kelimeler

Şamanizm, Destanlar, Ana, Gün-Ana, Kün-Ana, Umay

Kun-Anaa and Mother Earth: Epic Shamans in Turkish and Native American Indian Cultures

Öz

According to the beliefs of the Beaver and Kun-Anaa (Gun Anaa) Indians of the major Athapscan (Atabashkan) Indian Group that they had been given birth to by Kun-Anaa that had been sent to the earth on the back of seven Sacred Geese by Manito, the Great Spirit, and the inhabitants of so-called `America` later had been populated by. According to the Kun-Anaa Indians belief the Great Spirit (Manito) created the Earthy in three levels: Upper-World, Middle-World and Lower World. In Albuquerque, the capital city of the New Mexico State of USA, the Pueblo Indians circle and dances in religious manner around a straight single post that erected in the center of Pueblo Indian Cultural Center. They do believe that they had been created by this `One ‘that at the end they would turn back to the same `One`. The major woman figure that plays the main role in Turkish epics had been created from a pure `light`. The pure `light` that resembles the woman carries the `Life Given` character by herself. Umay Ana (Mother Umay) who takes place in Turkish Creation Epic had been placed in `third` rank after Tengere Kayra Khan and Tusege Tenger. Umay Ana who took place on the top of the Bilge Kaan monumental erected single stone in Orhun Valley that is symbolized by a single winged sacred bird that is major figure and named the `Bird of Fate` of Turkish Nation. Umay Ana who takes place as `Bird of Fate` in Turkish Epics also known as `Umay Kyushu` had been placed on the top of stone carved `three of life` that placed on the right hand side of Erzurum Double Minarets monumental complex. Also repeatedly sounds in a very old Turkish folk-song called by people as `Huma Kyushu`. “Huma bird you fly in the heights.”In this line it is shown that `bird` is the same `Umay Bird` that symbolizes `Mother Umay`. The sacred high rank position that had been given to Turkish woman heroines before Islamic era in a sacred manner and parallels on the same subject that lives on the other side of the Atlantic Ocean amongst the Native Indians` epics so the sacred positions given to Indian sacred women, similarities and parallels will be examined in our academic paper

Anahtar Kelimeler

Shamanism, Epics, Native Indians, Mother Umay, Mother Earth