SÖZLÜKLERİMİZDE HALK ETİMOLOJİSİ

Yıl 2020, Sayı: 5, 7 - 18, 25.06.2020

Günay Karaağaç

Öz

Köken bilgisi, sözlerin ses, biçim, yapı ve anlam tarihleri üzerine yapılan dil çalışmasıdır. İnsanların atalarından kendilerine kalmış miras olan kullandıkları sözlerin kökenlerine ilgi duymaları, son derece doğaldır ve köken bilgisi, en eski dil çalışma alanlarından biridir. Köken bilgisinin araştırma konusu, bilinen eski kök söze ve temel anlama ulaşmak, art zamanlı karşılaştırmalı yöntemle, bilinmeyen kök biçimi ve temel anlamı kurgulamaktır; böylece, dilin dilsel biçimlenme süreci ile anlamsal değişme sürecinin fotoğrafını çekmektir.
Dil göstergelerini oluşturan gösteren-gösterilen, yani biçim ve anlam ilişkisinin kuruluş biçimlerindeki çeşitlilik, anlam çalışmalarının başlıca güçlüğüdür. Biçim veya anlamı yeniden açıklamak, yani doğruluğu bilinen dil birimlerinin ışığında, onların ilk biçimlerini ve ilk anlamlarını belirlemeğe çalışmak, köken bilgisinde zorunlu bir yöntemdir.

Anahtar Kelimeler

etimoloji, anlam, halk etimolojisi, biçim

Kaynakça

• Clauson, G. (1972). An etymological cictionary of pre-thirteenth-Century Turkish. Oxford: Clarendon Press.
• Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basım Evi.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin köken bilgisi sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Ayverdi, İ. ve Topaloğlu, A. (2008). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
• Räsänen, M. (1969). Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen.
• Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura.
• Tekin, Ş. (2001). İştikakçının köşesi. İstanbul: Simurg Yayınları.
• Tietze, A. (2009). Tarihî ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugatı I-II. İstanbul-Wien.
• Türkçe Sözlük. (2011). Ankara: TDK yayınları.
• Turan, O. (1945). Eski Türklerde okun hukuki bir sembol olarak kullanılması. TTKBelleten, IX(35), 305-318.
• Karaağaç, G. (2008). Türkçe verintiler sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Zal, Ü. (2007). Türk kültüründe ‘ok’ların taşıdığı anlamlar ve ‘okumak’ fiilinin ortaya çıkışı üzerine. Türk Dünyası Araştırmaları, 167, 69-82.