BİR TEMEL GELİR UYGULAMASI: FİNLANDİYA ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 2, 1 - 19, 31.12.2023

Sevcan Atay

Öz

Temel gelir, bir ülkede yaşayan vatandaşların hayatını idame ettirebilmesini sağlamak amacıyla koşulsuz bir şekilde ve aydan aya ya da yıldan yıla düzenli aralıklarla ödenen bir gelir kaynağıdır. Pek çok ülke vatandaşlarına daha iyi bir hayat sunabilmek amacıyla temel gelir politikasını uygulamaya çalışmıştır ve bu ülkelerden bir ise Finlandiya’dır. Günümüzde teknolojinin gelişmesi ve ekonomik büyümeyle beraber artan işsizlik, ekonomik krizler ve özellikle COVİD19 salgını sonrası gibi nedenlerden dolayı gelir dağılımı daha da bozulmaktadır. Dolayısıyla temel gelir uygulamaları da artış göstermektedir. Bu çalışma da ise; Finlandiya’da uygulanan temel gelir uygulamaları incelenmektedir. Bu doğrultuda; çalışmada ilk olarak temel gelir kavramı ile tarihsel gelişimi incelenmiş ve Finlandiya’da temel gelir uygulamasının tarihçesi ve Finlandiya’da uygulana temel gelir uygulamaları anlatılmıştır. Bu çalışma sonucunda ise temel gelirin bireyler üzerindeki etkisi olumlu iken yeterli olmadığı ve işsizlikte kayda değer bir azalma yaşanmadığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Temel Gelir, Vatandaşlık Geliri, Finlandiya, KELA.

Kaynakça

• AB’de Asgari Gelir Programları Raporu. (2012). Sosyal Güvenlik Kurumunun Kapasitesinin Artırılması için Teknik Destek Projesi. Ankara.
• Ackerman, B. A., Alstott, A., Parijs, P. V. ve Wright, E. O. (2006). Dağıtımın Yeniden Tasarlanması: Eşitlikçi Kapitalizmin Temel Taşları Olarak Temel Gelir ve Paydaş Bağışları, Londra, New York: Valso.
• Alaska Permanent Fund Corporatıon (APFC). (t.y). 25 Ekim 2023 tarihinde https://apfc.org/who-we- are/history-of-the-alaska-permanent-fund/ adresinden alındı.
• Alper Y. ve Arabacı Y.R. (2010). Yoksullukla Mücadele, Vatandaşlık Geliri ve Aile Ödenekleri Sigortası, Türk-İş Dergisi, 389, 44-51.
• Alsacienne, E. ( 1995). De L’Esprit des Lois (1748). 18 Ağustos 2023 tarihinde 14055_MONT.pdf adresinden alındı.
• Amadeo, K. (2020). Evrensel Temel Gelir Nedir?. 12.08.2023 tarihinde https://www.thebalance.com/universal-basic-income-4160668 adresinden alındı.
• Andersson, J. (2000). Bir Fikrin Tarihi: Temel Gelir Neden Finlileri Heyecanlandırdı da İsveçlileri Heyecanlandırmadı?İn Van Der Veen, Robert and Groot, Loek (Eds). Gündemde Temel Gelir: Politika Hedefleri ve Siyasi Şanslar. Amsterdam: Amsterdam Üniversitesi, 224-237.
• Autoridade Para As Condiçoes do Trabalho, (2017). Güvencesizlikle Mücadele Eylemi, 18 Ağustos 2023 tarihinde Portal ACT, adresinden alındı.
• Banerjee, A., l Faye, M., Krueger, A., Niehaus, P. ve Suri, T. (2020). Kenya’da Covid-19 Salgını Sırasında Evrensel Temel Gelirin Etkileri. 25 Ekim 2023 tarihinde https://www.povertyactionlab.org/evaluation/effects-universal-basic-income-during-covid-19-pandemic- kenya adresinden alındı.
• Basic Income Earth (BIEN), (2017). Temel Gelir Fikrinin Kısa Bir Tarihçesi. 17 Ağustos 2023 tarihinde Temel Gelir fikrinin kısa bir tarihi - BIEN - Temel Gelir Dünya Ağı (basicincome.org) adresinden alındı.
• Basic Income Earth Network (BIEN), (2017). 18 Ağustos 2023 tarihinde https://basicincome.org/ adresinden alındı.
• Basic Income Earth Network (BIEN), (t.y). 25 Ekim 2023 tarihinde https://basicincome.org adresinden alındı.
• Basic Income Earth Network (BIEN), (2022). Evrensel Temel Geliri Uygulayan Ülkeler, 5 Nisan 2023 tarihinde https://basicincome.org/topic/finland/ adresinden alındı.
• Beken. H. G. (2020). 21. Yüzyılda (Evrensel) Temel Gelir Tartışmaları. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 42(2), 180-201.
• Bingöl. E. S. (2020). Covid-19 Pandemisi Sonrası Evrensel Temel Gelir Tartışması: Zamanı Geldi Mi?. Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV) Değerlendirme Notları.
• BirGün, (2020). Finlandiya’nın Pilot Uygulama Sonucu: Evrensel Temel Gelir, Daha Yüksek Yaşam Tatmini Sağlıyor. 5 Nisan 2023 tarihinde https://www.birgun.net/haber/finlandiya-dan-pilot-uygulama- sonucu-evrensel-temel-gelir-daha-yuksek-yasam-tatmini-sagliyor-300357 adresinden alındı.
• Da Costa, A. B. (2003). Portekiz'de Asgari Garantili Gelir ve Temel Gelir. Standing, G. Temel Gelir içinde, Avrupa'da Asgari Gelir Programları. İsviçre: Uluslararası Çalışma Bürosu.
• Derviş, K. (2017). Temel Geliri Doğru Almak, 12.08.2023 tarihinde https://www.project- syndicate.org/commentary/universal-basic-income-france-social-account-by-kemal-dervis-2017-03 adresinden alındı.
• Devarajan, S., Giugale, M. M., Ehrhart, H., Le, T. M. ve Nguyen, H. M. (2013). Afrika'da Kaynak Gelirlerinin Doğrudan Transferi Durumu. SSRN Electronic Journal. Küresel Kalkınma Merkezi Çalışma Tebliği No: 333.
• Devon, A. (2017). Agrarian Justice, 18 Ağustos 2023 tarihinde https://earthsharingdevon.net/wp- content/uploads/2020/09/Agrarian-Justice-5-5-17-Print.pdf adresinden alındı.
• Eckas, A. (2021). Kenya’da Evrensel Temel Gelirin İncelenmesi, 25 Ekim 2023 tarihinde https://borgenproject.org/universal-basic-income-in-kenya/ adresinden alındı.
• Euronews, (2016). Evrensel Temel Gelir: Yoksulluğun Sonu mu Yoksa Bir Rüya mı?, 30 Mart 2023 tarihinde Evrensel Temel Gelir: Yoksulluğun sonu mu yoksa sadece bir rüya mı? | Euronews adresinden alındı.
• Gefroyy, C. (2009). Tableau Historique Des Progres de l’esprit Humain. 18 Ağustos 2023 tarihinde https://journals.openedition.org/rde/4594 adresinden alındı.
• Gentilini, U., Grosh, M., Rigolini, J. ve Yemtsov, R. (2020). Evrensel Temel Geliri Keşfetmek: Kavramlar, Kanıtlar ve Uygulamalarda Gezinme Rehberi, Washington: Dünya Bankası.
• Gürsel. E. E. (2021). Kore Usulü Evrensel Temel Gelir. 26 Kasım 2023 tarihinde Kore usulü evrensel temel gelir - Ekonomim adresinden alındı.
• Halmetoja, A., De Wispelaere, J. ve Perkiö, J. (2018). A Policy Cometin Moominland? Basic Income in the Finnish Welfare State. Social Policy & Society, 18(2), 319-330.
• Haveman, R.H. (1970). Kamu Sektörü Ekonomisi. New York: John Wiley ve Oğulları A.Ş.
• Ikkala, M. (2012). Finlandiya: Refah Devletlerinin Temel Gelire Karşı Kurumsal Direnci. Temel Gelir Garantisini Keşfetmek, Caputo, Richard K. (Eds). Temel Gelir Garantisi ve Politika. New York: Palgrave Macmillan, 61-81. Aktaran: Eseniplikçi A. C. ve Engin, M.A. (2021). Sosyal Demokrat Refah resimlerinde Evrensel Temel Gelir: Finlandiya Örneği, IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (9), 252-266.
• İpek. E. D. (2020). İspanya “Evrensel Temel Gelir” Uygulamasına Geçmeye Hazırlanıyor. 27 Kasım 2023 tarihinde İspanya "evrensel temel gelir" uygulamasına geçmeye hazırlanıyor - Medyascope adresinden alındı. Kahvecioğlu F. (2021). Evrensel Temel Gelir ve Türkiye’de Uygulanabilirliği Üzerine Analizler. Sosyal Güvence Dergisi, 11(20), 623-659.
• Kangas, O. ve diğerleri. (2019). The Basic Income Experiment 2017–2018 in Finland: Preliminary Results. Reports and Memorandums of the Ministry of Social Affairs and Health, 9, Finland: Ministry of Social Affairs and Health. Kangas, O., Simanainen, M. ve Honkanen, P. (2017). Finlandiya Bağlamında Temel Gelir Interekonomi, 52(2), 87-91.
• KELA. (2016). “From Idea to Experiment Report on Universal Basic Income Experiment in Finland”, Research at Kela, Helsinki.
• Kershaw, D. N. (1972). Negatif Gelir Vergisi Deneyi. Bilim Dergisi, 227(4), 1-16.
• Koca, M. (2015). Sosyal Dışlanma Sorunu ve Asgari Gelir Desteğinin Gerekliliği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(39), 501-510.
• Koistinen, P. ve Perkiö, J. (2014). Sosyal Yeniliklerin İyi ve Kötü Zamanları: Finlandiya’da Evrensel Temel Gelir Örneği. Temel Gelir Çalışmaları, 9(1-2), 25–57.
• Le Monde, (2016). Thomas More'dan Michel Foucault'ya Evrensel Gelirin Uzun Tarihi. 18 Ağustos 2023 tarihinde https://www.lemonde.fr/politique/article/2016/10/19/de-thomas-more-a-michel-foucault-la- longue-histoire-du-revenu-universel_5016520_823448.html adresinden alındı.
• Metin, B. (2012). Yoksullukla Mücadelede Asgari Gelir Güvencesi: Türkiye’de Sosyal Yardım ve Hizmet Sisteminde Mevcut Durum Asgari Gelir Güvencesi İhtiyacı. Sosyal Güvenlik Dergisi, 2(1), 117-151.
• Moreno, A. M. (2020). Latin Amerika Ülkelerinde Covid-19'a Karşı Politika Yanıtları: Evrensel Temel Gelir. Gaceta Médica De Caracas, 128(2): 172-187.
• Öncel, T. (1980). Gelirin Yeniden Dağılım Politikası Aracı Olarak Negatif Gelir Vergisi, Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, (8), 1-14.
• Painter, A. ve Thoung, C. (2015). Creative Citizen, Creative State: The Principled and Pragmatic Case for a Universal Basic Income, RSA, 1-48.
• Pasma, C. (2014). Temel Gelir Programları ve Pilot Uygulamalar, Temel gelir Kanada Ağı.
• Perkiö, J. (2019). Haklardan Aktivasyona: Finlandiya Siyasi Tartışmasından Temel Gelir Fikrinin Evrimi, 1980-2016. Sosyal Politika Dergisi, 49(1), 1-22.
• Rakıcı C. ve Bozdağ C. A. (2022). Evrensel Temel Gelir ve Uygulanabilirliği Üzerine Bir Değerlendirme, Mali Çözüm, 32(169), 73-98.
• Ross, H. (1968). Gelir Vergisi Üzerine Deneysel Bir Çalışma. Pensilvanya Toplum Hizmetlerinin İkinci Yıllık Toplantısı. Harrisburg, 1-10.
• Servantie, D. (2017). AB ve Dünyadaki Temel Gelir Tartışmaları, İktisadi Kalkınma Vakfı Değerlendirme Notu, 203, 1-10.
• Seung-Ho, B. (2021). Güney Kore'de Sosyal Güvenliğin Karşılaştığı Son Sorunlar. Sayı Bildiri Serisi: İşçi ve Toplum.
• Stayding, G. (2020). Demirdöğdü, C.(çev.), Temel Gelir. İstanbul: Tellekt.
• Stone, J. (2020). Kamuoyu, Koronavirüs Pandemisine Yanıt Vermek için Evrensel Temel Gelir, İş Garantisi ve Kira Kontrollerini Destekliyor. 21 Ekim 2023 tarihinde Kamuoyu desteği, koronavirüs pandemisine yanıt vermek için evrensel temel gelir, iş garantisi ve kira kontrolleri, anket bulguları | Bağımsız Bağımsız (independent.co.uk) adresinden alındı.
• Telles, P. (2020). COVID-19: Brezilya, Büyük Sivil Toplum Kampanyasının Ardından Temel Gelir Politikasını Uyguluyor. 21 Ekim 2023 tarihinde COVID-19: Brezilya, büyük sivil toplum kampanyasının ardından temel gelir politikası uyguluyor | openDemocracy (açık Demokrasi) adresinden alındı.
• Weller, C. (2017). Finlandiya'nın Temel Gelir Deneyi Zaten Stres Seviyelerini Düşürüyor ve Sadece 4 Aylık., 30 Mart 2023 tarihinde http://www.businessinsider.com/finland-basic-income-less-stress-2017-5 adresinden alındı.
• Yapıcı F. ve Karabulut Ş., (2018). 16. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Temel Gelir Düşüncenin Yeniden Doğuşu, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (52), 353-380.
• Zeballos-Roig, Joseph. (2020). İspanya, Koronavirüs Pandemisinin Ardından Kalıcı Temel Gelir Oluşturmak İçin Harekete Geçiyor. 27 Kasım 2023 tarihinde İspanya, Koronavirüs Pandemisinin Ortasında Kalıcı Temel Gelire Doğru İlerliyor (businessinsider.com)