Afet İletişimi ve Afet İletişiminde Medyanın Rolü

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 159 - 170, 29.11.2024

Hacer Hande Ergin Çağatay

Öz

İnsanlık tarihi boyunca dünyanın farklı yerlerinde, farklı zamanlarda teknoloji ve insan kaynaklı çeşitli afetler yaşanmaktadır. Bu afetler büyüklüğüne göre çeşitli ölçeklerde can ve mal kaybına yol açmaktadır. Yaşanan afetlerin birey ve toplum üzerinde yıkıcı etkileri vardır. Önceden öngörülmesi çok mümkün olmayan afetlerin verdiği zararı en aza indirmek için etkin bir afet iletişimi büyük önem taşır. Meydana gelen bir afet sırasında ve sonrasında çeşitli boyutlarda afete maruz kalanlarla onlara yardım etmeye çalışan ekipler arasındaki iletişim, afete maruz kalanlarla aileleri arasındaki iletişim, afete müdahale eden ekiplerin kendi aralarındaki iletişim, resmî kurumlarla afetzedeler arasındaki iletişim gibi çeşitli iletişim ortamları oluşmaktadır. Ayrıca afet iletişimi; afet öncesi, afet sırasında ve afet sonrası iletişim şeklinde gerçekleşmektedir. Bu konularda ülkedeki yöneticilere, ilgili kurumlara, toplumdaki tüm bireylere ve medyaya önemli görevler düşmektedir. Bu çalışmada konuya ilişkin literatür taraması yapılarak 6 Şubat 2023’te Kahramanmaraş merkezli olarak meydana gelen depremlerle birlikte önemi daha da iyi anlaşılan afet ve afet iletişiminin kavramsal çerçevede tanımı yapılmış, afet öncesi, afet sırasında ve afet sonrası etkili bir iletişim sağlanması için medyanın nasıl bir etkisinin olduğu kısaca ele alınmıştır. Özellikle sosyal medyanın afetler sırasında hızlı iletişimi sağlamada oldukça etkili olduğu sonucu konuya ilişkin çalışmalarda sıkça karşımıza çıkan bir değerlendirmedir. Bu yüzden afetler sırasında doğru sosyal medyanın doğru bir haberleşme için etkin kullanılabileceği ancak dezenformasyona sebep olmamak için dikkatli kullanılması gerektiği görülmüştür. Çalışmanın sonunda afetler sırasında ve sonrasında doğru bir afet iletişiminin oldukça önemli olduğu, bu konuda medyanın önemli rol oynadığı, konuya ilişkin olarak medyanın doğru kullanımı için toplumdaki tüm bireylerin bilinçlendirilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Afet, Afet İletişimi, Medya, Sosyal Medya, Afet İletişiminde Medyanın Rolü.

Kaynakça

• Aslantaş, M. (2023), Geleneksel Medyadan Sosyal Medyayı Afet İletişimi, Toplum ve Afet İlişki, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32 (2), DOI: 10.35379/cusosbil.1333879, 776-789.
• Boztepe Taşkıran, H. (2023). Afet İletişimi Nedir, Ne Değildir?. Yeni Medya Dergisi, 14 (14), Bahar Spring, 350-363.
• Boztepe Taşkıran, H. ve Ağca, M.E. (2023). Kamusal Halkla İlişkiler Perspektifinden Afet İletişimi Ve Sosyal Medya Kullanımı: Orman Yangınları Üzerine Bir İnceleme. Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi, DOI: 10.56676/kiad.1251910, 1-24.
• Bozkurt, Y. ve Demir, T. (2023). Afet Yönetiminde İletişim ve Medya Üzerine Bir Değerlendirme: Kahramanmaraş Merkezli Depremler. Dumlupınar Üniversitesi İİBF Dergisi, 11, 21-32.
• Çalışkan, M. ve Mencik, Y. (2015). Değişen Dünyanın Yeni Yüzü: Sosyal Medya. Akademik Bakış Dergisi, 50, 254-277.
• Çanakçı, M. Öztürk, S. ve Şaşmazlar, C. (2022). Afet ve Kriz Yönetiminde Sosyal Medya Kullanımı Üzerine Bir Araştırma: Twitter Örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11 (3), 882-897.
• Cömert Baechler, N. (2018). Afet, Risk ve Zarar Azaltmada İletişim Stratejisinin Rolü. Conference: Natural Hazards and Disaster Management, 04-06 Mayıs 2018( ıshad2018 Sakarya Turkey), 809-817.
• Demir, S. T. (2023). Afet Medyası ve Medya Afeti: 6 Şubat Kahramanmaraş Depreminin Anımsattıkları, TRT Akademi, 8 (18), Mayıs, 709-717.
• Demir, M. (2023). 06 Şubat Kahramanmaraş Merkezli Depremler Sonrasında Sosyal Medya Kullanımının Yansımaları, Türk Deprem Araştırma Dergisi, 5 (2), 248-269.
• Erkaraman, M. (2023). Sosyal Medyanın Depremlerde Kullanımı: 6 Şubat Pazarcık ve Elbistan Depremleri Örneği, Social Siences Studies Journal, 7338-7347.
• Ergin Çağatay, H.H. ve Özel. M. (2024). Türkiye'de Kaymakamlıklarına Sosyal Medya Kullanımının Kurumsal İletişim Bakımından Değerlendirilmesi: İstanbul'daki Kaymakamlıklar Üzerine Bir İnceleme. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 12 (1), Mart 2024, 589-623.
• Geçikli, F. (2019). Halkla İlişkiler ve İletişim, Beta Basım Yayım Dağıtım Anonim Şirketi, İstanbul, 2. Baskı. Güler, Ö.R. (2021), 21. 02. 2024 tarihinde https://www.kobiaktuel.com.tr adresinden alındı.
• Güngör, N. (2020). İletişim: Kuramlar, Yaklaşımlar. Siyasal Kitabevi, Ankara, 5. Baskı.
• Güzel, C. (2020). Sosyal Medyanın Neliği, Gelişimi ve Kullanım Alanları Üzerine Kuramsal Bir İnceleme. Sosyolojik Düşün, 5 (2), 93-112. DOI:10.37991/ sosdus. 834698
• Ilgın, H.Ö. Şahin, A. ve Kurtulmuş, M. (2023). Afet İletişimi Çerçevesinden Afet Döneminde Dijital Kanalların Kullanımı; Üniversiteler Üzerine Bir Analiz, ResearchGate, DOI:10.58830/ozgur.pub63.c224, 61-90.
• Kadıoğlu, M. (2011). Afet Yönetimi: Beklenmeyeni Beklemek. En Kötüsünü Yönetmek, T. C. Marmara Belediyeler Birliği Yayını, İstanbul.
• Koluman, H.; Özşirin , S. ve Aslan, P. (2024). Kriz Anlarında Kitle İletişim Araçları: Afet Dönemlerinde Televizyon Yayıncılığı Üzerine Bir Araştırma. Erciyes İletişim Dergisi, 11(1), 205-225-https//doi.org/10.17680/erciyesiletişim.1349361.
• Liu, W. Xu, W. ve Tsai, J.Y. (2020). Developing a Multi-Level Organization-Public Dialogc Communication Framework to Asses Social Media-Mediated Disaster Communication Engagement Outcomes, Public Relations Rewiew, 46 (4), 1-9, 15. 03. 2024 tarihinde https://doi.org/10.106/j.pubrev.22020.101949, adresinden alındı.
• Mason, A.; Flores, L. Liu, P. Spencer, E. Gire, T.G. ve Tims, K. (2019). Disaster Communication: An Analiysis of the Digital Communication Strategies Used by the Medical Tourism Industry During the 2017 Caribbian Hurricane Season. Journal of Hospitality and Tourism Insights, 2(3), 241-259. https://doi.org/10.1108/JHTI-03-2018-0021.
• Menon, V. G., Parthrose, J. P. ve Priya, J. (2016). Ensuring Reliable Communication in Disaster Recovery Operations with Reliable Routing Technque. Mobile Information Systems, 18.02.2024 tarihinde https://www.hindawi.com/journals/misy/2016/9141329/ adresinden alındı. http://doi.org/10.1155/2016/9141329.
• Öztürk, M ve Demir, Y. (2023). Bilgilendirme ve Kaos Arasında: Afet Yönetiminde Medyanın Rolüne Yönelik Bibliyometrik Bir Analiz. TRT Akademi, 8 (18), 506-527.
• Sarma, R.J. (2021). Media ve Disaster Management: The Role of Media. International Journal of Advences in Engineering and Management, 3 (10), October, 827-833.
• Sarman, A. (2023), Depremde Medya/Sosyal Medya Kullanımı ve Yapılan Haberlerin Çocuklar Üzerindeki Etkisi. Öztürk Musa ve Kırca Mustafa (Ed.) Kahramanmaraş Merkezli Depremler Sonrası İçin Akademik Öneriler içinde (389-400), Gaziantep: Özgür Yayınları.
• Spence, P. R. Lachlan, K. A. ve Griffin, D. (2007). Crisis Communication. Race and Natural Disasters, Journal of Black Studies, 37 ( 4), 539-562.
• Soydan, E. ve Alpaslan, N. (2014) Medyanın Doğal Afetlerdeki İşlevi. İstanbul Journal Of Social Sciences, Summer 7, 53-64.
• Şahin, D. ve Zengin Demirbilek, E. (2023). Doğal Afet ve Kriz Yönetiminde Sosyal Medyanın Etkisi: Kahramanmaraş Merkezli Deprem Felaketi Üzerine Bir İnceleme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 51, 322-333.
• Tekin, G. ve Yazgan, J. (2018). Afet Yönetim Sürecinde Medyanın Rolü. Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (19), 367-374.
• Toker, H. (2016). Afet Kavramı ve İletişim, Toprak Karaman Zerrin ve Altay Asuman (Ed.) Bütünleşik Afet Yönetimi içinde (249-275), İzmir: İlkem Yayınları.
• Usta, E. ve Yükseler, M. (2021). Afetlerde Sosyal Medya Kullanımı ve Etik İkilemler: İzmir Seferihisar Depremi Örneği, Afet ve Risk Dergisi, 4 (2), 249-269.
• Yan, L. ve Pedraza-Martinez, A. J.(2019). Social Media for Disaster Management: Operational Value of the Social Conversation, Production and Operations Management,28 (10), October, 2514-2532.
• Yıldırım, A. (2023). Afetlerde Dijital İletişim ve Acil Çağrı Uygulamalarının Kullanılabilirliği Üzerine Bir İnceleme: AFAD Acil Çağrı. TRT Akademi, 8 (18), 552-573.
• Yılmaz, S. (2024). 22.05.2024 tarihinde https://www.pratolye.com/afetlerle-ic-ice-gecen-bir-yasamda-afet-yonetimi-ve-afet-iletisimi adresinden alındı.
• Zafer, C. ve Vardarlıer, P. (2019). Medya ve Toplum. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 22 (2), Kasım, 355-361.
• Zemp, H. (2010). Natural Hazards: Changing Media Enviroments and the Efficient Use of ICT for Disaster Communication, in Advenced ICT for Disaster Managementand Threat Detection: Collborative And Distributed Frameworks. (Edited by) E. Asimakopouluo & N. Bessis, 46-64, İnprint of IGI Global, Hershey- Newyork.