Aşı Tereddüdü ve Karşıtlığının Risk Toplumu Üzerinden Okunması

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 3, 301 - 314, 31.12.2024

Başak Kart

Öz

Aşı tereddütü ve aşı karşıtlığı, bilime, bilim insanlarına ve tıbbi otoritelere güvensizliğin bir tezahürü olarak birçok hastalığa karşı alınabilecek önlemleri engellediğinden dolayı halk sağlığı açısından tehlike oluşturmaktadır. Özellikle yakın geçmişte yaşanan covid-19 dönemi sonrasında bu kavramlar, toplumdaki aktörler arasında önemli tartışmalara yol açmıştır. Dolayısıyla aşı tereddütü ve aşı karşıtlığı kavramlarını anlamak, bu kavramları kuramsal bir temele oturtmak ve bu kavramların bilimle olan ilişkisini incelemek günümüz toplumlarındaki önemli sosyo-politik olayları anlamak açısından ve otoriteler tarafından yaşanan toplumsal problemlere çözüm üretilebilmesi açısından önem arz etmektedir. Ulrich Beck, “Risk Toplumu (Risk Society) teorisinde modern dönem sonrasında oluşan risk toplumunda, insanların korku ve güvensizlik ortamı içerisinde değişen bilim anlayışını açıklamış ve bu dönemde insanların bilimle olan ilişkisini incelemiştir. Bu çalışmanın amacı, aşı tereddütü ve aşı karşıtlığı kavramlarını Ulrich Beck’in risk toplumu teorisi üzerinden okumak ve bu yolla günümüz toplumlarının bilimle olan ilişkisini ortaya koymaktır. Çalışmada döküman analizi yöntemi kullanılmış, geçmişten bu yana aşının gelişimi modern toplum ve risk toplumu üzerinden incelenmiştir. Çalışma nihayetinde Beck’in risk toplumu kuramının ve kuramında kullandığı “küreselleşme, korku kültürü, imal edilmiş riskler, güvensizlik ve eylemsizlik” kavramlarının ve bu kavramların bilimle olan ilişkisinin, günümüzde yaşanan aşı karşıtlığı ve aşı reddi problemlerinin kaynağına ışık tuttukları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

aşı tereddüdü, aşı karşıtlığı, Ulrick Beck, risk toplumu, bilim

Kaynakça

• Beck, U. (2011). Risk Toplumu. (K. Özdoğan ve B. Doğan, Çev.) İstanbul: İthaki Yayınları.
• Beck, U. (2005). Siyasallığın İcadı. (N. Ülner, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bosaley, S. (2018). How Disgraced Anti-Vaxxer Andrew Wakefield Was Embraced by Trump’s America. The Guardian. 31.05.2024 tarihinde https://www.theguardian.com/society/2018/jul/18/how-disgraced-anti-vaxxer-andrew-wakefield-was-embraced-by-trumps-america adresinden alındı.
• Castells, M. (2005). Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür Cilt 1. (E. Kılıç, Çev.) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Daldal, A., Conker, A. ve Nas, Ç. (2023). Aşı Karşıtlığı ve Covid-19 Pandemisi Sürecinde Türkiye’deki Yansımalarına Kuramsal ve Sosyo-Politik Bir Bakış: Bilimselliğin Reddi, Tıbbileştirme ve Komplocu- Popülist Söylemler. Amme İdaresi Dergisi, 56(3), 35-57.
• Douglas, K. M., Sutton, R. M. ve Cichocka, A. (2017). The Pyschology of Conspiracy Theories. Current Directions in Psychology of Conspiracy Theories, 26(6), 538-542.
• Dönmez, İ. H. ve Yurdakul H. (2018). Sağlık Kültür Endüstrisinin Bir Aracı Olarak Yazılı Basında Sağlık ve Yaşam Haberleri. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), 45-58.
• Ertürk, D. (2018). Risk Toplumu: Belirsizlik, Korku ve Güven Arayışında Özne. Turkish Studies Social Sciences, 13(10), 275-289.
• Foucault, M. (2003). İktidarın Gözü: Seçme Yazılar. (I. Ergüden, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Giddens, A. ve Pierson, C. (2001). Modernliği Anlamlandırmak. (M. Sağlam ve S. Uyurkulak, Çev.) İstanbul: Alfa Yayınları.
• Günerigök, M. (2015). Risk Toplumu ve Din- Sosyolojik Bir İnceleme. (Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Hayat Öktem, Ö., Karaoğlu, F. N. ve Kul Uçtu, N. (2023). Aşı Reddi. YOBU Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(2), 204- 211.
• Kader, Ç. (2019). Aşı Karşıtlığı: Aşı Kararsızlığı ve Aşı Reddi. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 4(3), 377-388.
• Kaufman, M. (1967). The American Anti-Vaccinationists and Their Arguments. Bulletin of the History of Medicine, 41(5), 463-478.
• Kılıçaslan, Ö. (2020). Aşı Karşıtlığı Tarihçesi. Cengiz Yakıncı (Ed.), Güncel Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları içinde (25-42). Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• MacDonald, N. E. (2015). Vaccine Hesitancy: Defination, Scope and Determinants. Vaccine, 33(34), 1-4.
• Offit, P. A. (2005). Cutter Incident: How America’s First Polio Vaccine Led to the Vaccine Crisis. New Haven and London: Yale University Press.
• Önen, A. (2023). Hakikat Sonrası Çağda Enformasyon Toplumunun Dezenformasyon Toplumuna Dönüşümü. Pamukkale Üniversitesi İletişim Bilimleri Dergisi, 2(2), 86-100.
• Özceylan, G., Toprak, D. ve Esen, E. E. (2020). Vaccine Rejection and Hesitation in Turkey. Human Vaccines & Immunotherapeutics, 16(5), 1034- 1039.
• Özel, M. (2022). Pandemi Sürecinde Aşı Kararsızlığının ve Aşı Karşıtlığının Sosyolojik Bir Değerlendirmesi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 127-144.
• Pan Health Organization ve Word Health Organization (2020). Understanding The Infodemic and Misinformation In The Fight Against Covid-19 Digital Transformation Toolkit- Knowledge Tools. 09.09.2024 tarihinde https://iris.paho.org/bitstream/handle/10665.2/52052/Factsheet-infodemic_eng.pdf adresinden alındı.
• Uyar, T. (2016). Astroloji Sözdebilimi ve Toplum İçin Yarattığı Tehditler Üzerine Bir Tartışma. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 6(1), 50-60.
• Wolfe, R.M. ve Sharp, L.K. (2002). Anti-Vaccinationts Past and Present. BMJ, 325(7361), 430-432.
• Yelsiz, M. ve Çalışkan Söylemez, Ş. (2023). İnfodemi: Covid-19 Aşıları Hakkındaki Paylaşımların Aşı Karşıtlığı Perspektifinden Değerlendirilmesi. SDÜ Sağlık Yönetimi Dergisi, 5(1), 52-72.