KUŞ İMGESİNİN SÖYLENBİLİMDE VE SANATTA TEMSİLİ ANAERKİLLİK-ATAERKİLLİK İKİLİĞİ BAĞLAMINDA KUŞ İZLEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 2, 223 - 248, 31.12.2021

Füsun Deniz Özden

https://doi.org/10.14514/BYK.m.26515393.2021.9/2.223-248

Öz

Mitoloji-Söylenbilimde kuşlar ve sfenks-kuş ile birkaç farklı hayvanın birlikte gösterildiği fantastik yaratıklar-, hem uçma eylemiyle insanları özendiren bir varlık olarak hem de sanat ve edebiyatta bir mesaj vermek için daima etkili olmuştur. Kuş betimi, aynı zamanda kadın ve erkek arasındaki güç mücadelesini göstermek için kullanılan birçok metafordan biridir. Tarihin erken dönemlerinde-anaerkil- şahin gibi güçlü bir kuşun kadınla özdeş olması dışın-da, kadınlar sanatın birçok dalında günümüzde olduğu gibi tarih boyunca genellikle güzel, narin ve kırılgan varlıkların sembolü olan kuşlarla özdeş tutulmuştur. Kadınlara isim verilir-ken de aynı yaklaşım söz konusudur; narin bir kuş türü olan kumru, “Kumru” olarak kadın ismiyken güçlü bir kuş türü kartal, “Kartal” olarak erkek ismidir. Bunun yanında birçok dö-nüşüm-metamorfoz- mitosunda da özne, Leda-Kuğu örneğinde olduğu gibi kadındır ve çok bilinen bir yapıt olan “Kuğu Gölü” balesinde de kuğu kadınla özdeştir. Sfenksler söz konusu olduğunda, sanatta temsillerinde kadın ile ilişkili- özdeş olduğu görülmektedir. Çalışma, sanatsal yaratımın fantastik ürünü olan sfenks ile Antik Yunan Mitolojisinden başlayarak, kadın tanrıçalar ve kuş ilişkisinin, mitoslar aracılığıyla sanatta ve edebiyatta nasıl yansıtıldı-ğını, kuş imgesinin görsel temsilleri ve edebiyattaki temsillerini seçilmiş örneklerle ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Söylen-Mitos, Kuş, Tanrıça, Sfensk, Anaerkillik, Ataerkillik

REPRESENTATION OF THE BIRD IMAGE IN MYTHOLOGY AND ART BIRD THEME IN THE CONTEXT OF MATRIARCHY-PATRIARCHY DUALITY

Öz

Kaynakça

• Akerson, F. E. (2005). Göstergebilime Giriş, Multilingual, İstanbul.
• Aksel, M. (2016). Masal ve Resim, Kapı Yayınları, İstanbul.
• Aktulum, K. (2011). Metinlerarasılık- Göstergelerarasılık, Kanguru Yayınları, Ankara.
• Ausoni, A. (2005). La Musica,Dizionari dell’Arte, Milano: Electa.
• Aynan, R. E. (1995). Mimarlık-İletişim Dil Bağlamında Mimarın İşine Bir Yaklaşım, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi.
• Barthes, R. (2017). Görüntünün Retoriği, Sanat ve Müzik, YKY.
• Dürüşken, Ç. (2021). Antikçağ Felsefesi, Alfa Yayınları, İstanbul.
• Erhat, A. (1978). Mitoloji, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Evslin, B. (2012). Gods, Demigods and Demons: An Encyclopedia of Greek Mythology, Open Road Young Readers.
• Hall, J. (1995). Hall’s Illustrated Dictionary of Symbols in Eastern and Western Art, The University Press, Cambridge.
• Hard, R. (2004). Greek Mythology, Routledge, London.
• Humpreys, R. (2001). The Tate Britain Companion to British Art, Tate Publishing, London.
• Lodwick, M. (2005). The Gallery Companion, Singapore: Thames and Hudson.
• Krantz, W. (1994). Antik Çağda Felsefe, Çev. Y. S. Baydur, Sosyal Yayınları, İstanbul.
• McCouat, P. (2015). Bruegel’s Icarus and The Perils of Flight, Journal of Art in Society, 25 Kasım 2021 tarihinde http://www.artinsociety.com/bruegels-icarus-and-the-perils-of-flight.html adresinden alındı.
• Özel, N. (2018). Grafik Bir Sembol Olarak Anadolu Selçuklularında Çift Başlı Kartal, The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication – TOJDAC, 8(3), 551-559.
• Özer Pınarbaşı, S. (2012). Türk Kültüründe Kuşa Dönüşen Kadınlar, Acta Turcica, (2-1).
• Roux, J. P. (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar, Kabalcı Yayınları, İstanbul.
• Saydam, Y. (2019). Batı Resim Sanatında Sfenks Betimi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
• Senemoğlu, O., R. Jacobsen (1983). XX. Yüzyıl Dilbilimi, TDK Yayınları, Ankara.
• Seif, F.Y. (2006). Social Change in The “Aperspectival World”: The Paradox of Social Repro-duction and Cultural Innovation, TRANS: Internet-Zeitschrift für Kulturwissenschaften (16), 25 Kasım 2021 tari-hinde http://www.inst.at/trans/16Nr/01_2/seif16.htm adresinden alındı.
• Kızılarslan, Y. (2008). Borges’ten Şiirsel Denemeler: Simurg ve Kartal, 25 Kasım 2021 tari-hinde https://m.bianet.org/biamag/kultur/106400-borges-ten-siirsel-denemeler-simurg-ve-kartal adresinden alındı.
• Özgan, R. (2020). Antik Çağ dan Günümüze Çift Başlı Kartal: Anlamı, Yorumu ve Propagan-dası, Arkhaia Anatolika Anadolu Arkeolojisi Araştırmaları Dergisi, 20 Kasım 2021 tarihinde https://www.researchgate.net/publication/341190875_Antik_Cag_dan_Gunumuze_Cift_Basli_Kartal_An lami_Yorumu_ve_Propagandasi adresinden alındı.
• Bevington, W. M. (2014). Big Data Visualization and Knowledge Discovery through Meta-pictorial Modeling, (14), 20 Kasım 2021 tarihinde http://piim.newschool.edu/_media/pdfs/Big_Data_and_Knowledge_Discovery_Metapictorial_Visualization_Parsons.pdf adresinden alındı.
• Danish Museum of Art, Baron François-Xavier Fabre, 20 Kasım 2021 tarihinde http://www.daheshmuseum.org/portfolio/francois-xavier-fabreoedipus-and-the-sphinx/#.Ya8O4EvP3IU adresinden alındı.
• Kuşların Konferansı, 15 Kasım 2021 tarihinde https://stringfixer.com/tr/The_Conference_of_the_Birds adresinden alındı.
• Yüzgüller, S., Sanat Tarihi ve Mitoloji, 20 Kasım 2021 tarihinde http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/kulturelmiras_ao/stmitolojisi.pdf adresinden alındı.