KÜRESELLEŞMENİN SANAT ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: PRAGMATİST BİR PERSPEKTİF

Yıl 2024, Sayı: “SINIRSIZ: DÜNYA YAPMAK & ÖTESİ”, 119 - 142, 26.03.2024

Ünal Bastaban

https://doi.org/10.14514/beykozad.1365857

Öz

İnsan doğası gereği üreten ve ürettiğini görmek/göstermek isteyen bir varlıktır. Bu nedenle yaşam dinamiklerine bağlı olarak ürettikleri eser ya da objelerde estetik olma durumunu da göz önünde bulundurmaktadır. Tarihin ilk dönemlerinden günümüze, mağara resimlerinden yapay zeka çizimlerine kadar bu durum ortaya çıkan eserlerde görülebilmektedir. Yüzyılların değişim ve dönüşümü bu estetizmi kontrolünde tutma, kendi istekleri doğrultusunda şekillendirme ve elde etmeye çalışma durumlarını da doğurmuştur.
İletişim ve teknolojik gelişmelerde meydana gelen değişimler ve bu dolayda ortaya çıkan sermayeler, toplumu ilgilendiren bütün alanları etkilediği gibi sanat alanında da farklı etkileşimleri ortaya çıkarmıştır. Sanat, duyarlılık bakımından etkilenmeye ve etkilemeye açık olan alanların başında gelmektedir. Çağının özelliklerini bir tarihi belge niteliğinde ya da öncü tavırlarla ortaya koymaktadır. Fakat son yüzyıllarda sanatın özgün tavırlarında kırılmalar meydana gelmiştir. Özellikle sermaye sahiplerinin ya da küresel şirketlerin sanata bakışı bu durumu daha da belirgin hale getirmiştir. Faydacılık üzerine kurgulanan gelişmeler, sanatı kendi öz devinimi içerisinde farklı bir konuma oturtmuştur. Modernden postmodern süreçlere geçişte pazarlama ve sermaye ilişkisi bağlamında sanatın varlık sebebi sorgulanmıştır. Sanatın para yönlü değişimleri ve sanat merkezlerinin beklenmedik mekanlara taşınması sanat adına kaygılar oluşturmaktadır. Bu nedenle insanlarda ve topluluklarda köklü değişim ve düşünme süreçlerine etki edebilen sanatın pazarlama ile ilişkisini takibe almak gerekmektedir. Bu araştırmada da etkililiği giderek artan küreselleşmenin sanat ile olan pragmatist etkileşimi bu bağlamda ele alınmıştır. Bu süreçte sanatsal pratiklerin para ile etkileşimi olumsuz bir perspektif ile irdelenmiştir.
Araştırmada nitel araştırma desenlerinden durum deseni kullanılmıştır. Veri toplamaya yönelik doküman incelemesi yapılmıştır. Elde edilen veriler anahtar kelimelerle ilişkisi bakımından gözden geçirilerek doküman analizi ile analiz edilmiştir. Araştırma, küreselleşme ve sanatın pragmatist etkileşimini gözden geçirme üzerine bir değerlendirme ve analiz oluşturma amacı taşımaktadır. Bu nedenle bu araştırma literatüre katkısı bakımından önemli görülmektedir.
Küreselleşme ve sanatın pragmatist etkileşimini uygulamalı olarak ele almak adına, sanatçıların eserlerine online iletişim ortamları üzerinden müşteri olunarak manipülasyon/ahlaki temeller üzerinden bir araştırmanın tasarlanması öneri olarak sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Küreselleşme, Sanat, Sanatçı, Sermaye, Pragmatizm

Etik Beyan

Araştırmada etik ilkelere uyulmuştur. Fakat araştırma doküman inceleme şeklinde yapıldığından etik kurul onayı gerektirmemektedir.

Destekleyen Kurum

Herhangi bir kurum tarafından destek alınmamıştır.

GLOBALIZATION'S IMPACT ON ART: A PRAGMATIC PERSPECTIVE

Öz

Human, by nature, is a creator who feels compelled to manifest and showcase his creations. Consequently, individuals, influenced by the ever-evolving dynamics of life, inherently incorporate aesthetics into their creations or artifacts. This tendency spans from ancient cave paintings to modern artificial intelligence-generated drawings, evident throughout history. Across centuries, the evolution of society has influenced the regulation and molding of this aestheticism, tailored to individual preferences and pursuits.
Changes in communication and technological developments, and the capitals that have emerged as a result of these changes, have affected all areas of society, as well as different interactions in the field of art. Art is one of the fields that are open to being affected and influenced in terms of sensitivity. It reveals the characteristics of its age as a historical document or with pioneering attitudes. However, in recent centuries, ruptures have occurred in the original attitudes of art. Especially the view of capital owners or global companies towards art has made this situation even more evident. Developments based on utilitarianism have placed art in a different position within its own movement. In the transition from modern to postmodern processes, the reason for the existence of art has been questioned in the context of the relationship between marketing and capital. The money-oriented changes in art and the relocation of art centers to unexpected places create concerns on behalf of art. For this reason, it is necessary to follow the relationship between art and marketing, which can affect radical change and thinking processes in people and communities. In this research, the pragmatist interaction of the increasingly effective globalization with art is discussed in this context. In this process, the interaction of artistic practices with money has been analysed from a negative perspective.
Case design, one of the qualitative research designs, was used in the study. Document analysis was used for data collection. The data obtained were reviewed in terms of their relationship with keywords and analyzed by document analysis. The research aims to create an evaluation and analysis on reviewing the pragmatist interaction of globalization and art. Therefore, this research is considered important in terms of its contribution to the literature.
In order to practically address the pragmatist interaction of globalization and art, it is proposed to design a research on the basis of manipulation/moral foundations by becoming a customer to the works of artists through online communication environments.

Anahtar Kelimeler

Globalization, Art, Pragmatism, Artist, Capital

Kaynakça

• Ağlargöz, F., & Öztürk, S. A. (2015). Sanat ve pazarlamanın "sıra dışı" birlikteliği. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, (23), 169-189. https://doi.org/10.16878/gsuilet.285319
• Akay, M. (2020, Mart 13). Sanat ve pragmatizm. Eleştirel Kültür. https://www.ekdergi.com/sanat-ve-pragmatizm/
• Alagöz, B. S., & Ekici, N. (2016). Tartışmalı bir konu olarak sanat pazarlama: Kavramsal bir değerlendirme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 189-202.
• Antmen, A. (2001). Küratörün ne olduğunu neden tartışıyoruz? Sanat Dünyamız, 81, 101-105.
• ArtMarket, (2023a, Mayıs 4). 2022'de güzel sanatlar ve NFT müzayede cirolarına göre en iyi 500 sanatçı [Resim-Tablo]. Artprice. https://www.artprice.com/artprice-reports/the-art-market-in-2022/top-500-artists-by-fine-art-and-nft-auction-turnover-in-2022
• ArtMarket, (2023b, Nisan 29). Çağdaş sanat müzayedelerinden elde edilen cironun coğrafi dağılımı (1 Temmuz 2021 - 30 Haziran 2022) [Resim-Tablo]. Artprice. https://www.artprice.com/artprice-reports/the-contemporary-art-market-report-2022/key-figures-for-the-contemporary-art-market
• ArtMarket, (2023c, Nisan 29). Küresel çağdaş sanat müzayede cirosunun yıllık gelişimi [Resim-Tablo].
• Artprice. https://www.artprice.com/artprice-reports/the-contemporary-art-market-report-2022/key-figures-for-the-contemporary-art-market
• Aveline Lesper. (2019, Ekim 15). Çağdaş sanat bir kandırmacadan mı ibaret? Sanat eleştirmeni Avelina Lesper anlatıyor [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=pgF9nate2J0
• Babacan, M., & Onat, F. (2002). Postmodern pazarlama perspektifi. Ege Academic Review, 2(1), 11-20.
• Bastaban, Ü., & Kayserili. E. M. (2022). Sanat ve teknoloji kavramlarının küreselleşen sistemlerle entegrasyonu: Online sergiler. C. Şengünalp & H. Daşkesen (Ed.), Kuramsal sanat okumaları içinde, (ss.176-189).
• Bastaban, Ü. (2023). Covid-19 pandemi sürecinde geleneksel Türk el sanatları dersinin uzaktan öğretimine yönelik öğrenci görüş ve tasvirlerinin belirlenmesi. Art and Interpretation, 41(1), 41-50.
• Bayrak, B. (2013). Çağdaş sanat pazarında bir marka olmak: Bir vaka incelemesi olarak Damien Hirst. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 2(1), 240-271.
• Beldan, Y. N. (2017). Çağdaş Türk sanatında küratörlük olgusu ve öne çıkan küratörler (Tez No: 463153) [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Bilgem, (2023, Mayıs 5). Blok zincir teknolojisinin geleceği [Fotoğraf-Tablo]. Tübitak. https://blokzincir.bilgem.tubitak.gov.tr/blokzincir-teknolojileri/
• Butler, P. (2000). By popular demand: Marketing the arts. Journal of Marketing Management, 16(4), 343-364. https://doi.org/10.1362/026725700784772871
• Boorsma, M. (2006). A strategic logic for arts marketing: Integrating customer value and artistic objectives. International Journal of Cultural Policy, 12(1): 73-92. https://doi.org/10.1080/10286630600613333
• Cheung, B. (2023, Ağustos 8). What countries are most multinational corporations based in? Investopedia. https://www.investopedia.com/ask/answers/021715/why-are-most-multinational-corporations-either-us-europe-or-japan.asp
• Cormier, H. (2000). The truth is what works: William James, pragmatism, and the seed of death. Rowman & Littlefield.
• Çakmakçı, M., & Köse, O. (2023). Güncel sanatın iktidar alanı; küratörlük. Akdeniz Sanat, 17(32), 319-343. https://doi.org/10.48069/akdenizsanat.1281256
• Çevik, N. S. (2001). Günümüz sanat ortamı ve küratör kavramı üzerine bir değerlendirme. Sanat Dergisi, (14), 105-109.
• Çildir, Ç., & Fettahlıoğlu, H. S. (2019). Sanat ve pazarlama ilişkisi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 47-61.
• Danışoğlu, Ç. A. (2004). Küreselleşmenin gelir eşitsizliği ve yoksulluk üzerindeki etkileri. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 3(5), 215-239.
• Demirdöven, J. B., & Ödekan, A. (2008). Müzayedelerin sanat piyasalarındaki rolü ve Türkiye’deki yansımaları. İTÜ Dergisi/b, 5(1), 55-66.
• Ehrmann, T. (2023, Nisan 29). NFTs: a technology that appeals to young people. Artprice. https://www.artprice.com/artprice-reports/the-contemporary-art-market-report-2022/nfts-a-technology-that-appeals-to-young-people
• Erdoğan, M. (2015). Küresel çağda çağdaş sanat ve küresel sanat pazarı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 75-98. https://doi.org/10.18037/ausbd.98486
• Euronews. (2022, Eylül 26). Türkiye OECD’de gelir eşitsizliğinin en yüksek olduğu 4. ülke. Euronews. https://tr.euronews.com/2022/09/26/turkiye-oecdde-gelir-esitsizliginin-en-yuksek-oldugu-4-ulke
• Fulcher, J. (2015). Capitalism: a very short introduction (2. Baskı). Oxford University.
• Gökçe, B. (2014). Müzelerin yönetim anlayışında meydana gelen değişimler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(2), 217-227.
• Güner, A., & Gülaçtı, E. İ. (2019). Küreselleşme ve çağdaş sanat. Akademik İncelemeler Dergisi 14(1), 245-274. https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.453769
• Gürdal, N. (2018). Sanat alanında Andy Warhol hadisesi. Art-Sanat Dergisi, (9), 311-321.
• Hall, T., & Robertson, I. (2001). Public art and urban regeneration: advocacy, claims and critical debates. Landscape Research, 26 (1), 5–26. https://doi.org/10.1080/01426390120024457
• Hill, L., O’sullivan, C., & O’sullivan, T. (2003). Creative arts marketing. (2. baskı). Butterworth-Heinemann.
• İzmir, O. (2017). Sanat pazarlaması kavramı, kapsamı ve boyutları. Global Journal of Economics and Business Studies, 6(11), 31-42.
• Kadir, S. (2008). Sanatçı-alıcı köprüsü olarak küratörlük: kuramsal bir çerçeve. Pazarlama ve İletişim Kültürü Dergisi, (4), 19-23.
• Kaprol, T. (2021, Aralık 21). 2021’den sonra sanat piyasası. Argonotlar. https://argonotlar.com/2021den-sonra-sanat-piyasasi/
• Karabacak, Z. İ. (2013). Reklam ve sanat ilişkisi. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 3(1), 64-76.
• Karadeniz, C. (2019). Katar’da kültür, miras ve müze çalışmaları. Art-E Sanat Dergisi, 12(24), 719-747. https://doi.org/10.21602/sduarte.603546
• Karapınar, S. E. (2022). NFT pazarlamasının temelleri. B. Darıcı, (Ed.). Sosyal beşeri ve idari bilimler alanında uluslararası araştırmalar içinde (ss.57-81).
• Kırbaş, İ. (2018). Blokzinciri teknolojisi ve yakın gelecekteki uygulama alanları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(1), 75-82. https://doi.org/10.29048/makufebed.365066
• Korzeniewicz, R. P., & Moran, T. P. (1997). World-economic trends in the distribution of income, 1965-1992. American Journal of Sociology, 102(4), 1000-1039.
• Leppert, R. (1996). Sanatta anlamın görüntüsü (İ. Türkmen, Çev.). Ayrıntı. (Orijinal çalışma 1996’da yayınlanmıştır).
• Milanovic, B. (2002). True world income distribution, 1988 and 1993: First calculation based on household surveys alone. The Economic Journal, 112(476), 51-92. https://doi.org/10.1111/1468-0297.0j673
• Nakamoto, S. (2008). Bitcoin: A peer-to-peer electronic cash system. SSRN, 1-9. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3440802
• Oran, İ. B. (2020). Multi-national companies, strategies and roles in globalization. Journal of Life Economics, 7(1), 1–16. https://doi.org/10.15637/jlecon.7.001
• Özderin, S. (2014). Çağdaş sanatta küresel bir faktör “küratör”. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3). https://doi.org/10.7816/ulakbilge-02-03-03
• Özrili, Y. (2021). Olmayan müze: Kripto sanat. Turizm Çalışmaları Dergisi, 3(1), 1-14.
• Özüdoğru, Ş. (2011, Kasım). Uluslararası çağdaş sanat etkinliklerinin kentin kültürel dönüşümüne katkıları: Uluslararası fabrikartgrup çağdaş sanatlar festivali örneği. I. Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu, Nevşehir, Türkiye. https://www.researchgate.net/profile/Sakir-Ozudogru
• Parsehyan, B. G. (2016). Sanat organizasyonlarının sponsorluğu ve Istanbul bienali. Yıldız Journal of Art and Design, 3(1), 14-25.
• Riain, S. O. (2000). States and markets in an era of globalization. Annual review of sociology, 26(1), 187-213. https://doi.org/10.1146/annurev.soc.26.1.187
• Saltık, İ. B., & Yılmaz, M. (2019). Şirketlerin sanata etkileri. İdil ve Sanat Dergisi, 8(56), 515-524.
• Schroeder, J. E. (2009). The Artist in Brand Culture, Marketing the arts: A fresh approach (D. O’Reilly, F. Kerrigan, Eds.). Routledge. https://ssrn.com/abstract=1397552
• Stallabrass J. (2010). Sanat A.Ş. çağdaş sanat ve bienaller (2. baskı) (E. Soğancılar, Çev.). İletişim.
• Symbiosis, C. (2020, Temmuz 7). II. Dünya savaşı sonrası hayatımızın gittiği yer: Andy Warhol. GZT. https://www.gzt.com/skyroad/iidunya-savasi-sonrasi-hayatimizin-gittigi-yer-andy-warhol-3547461 Şener, G. (2022, Mayıs 8). Yatırım “sanatı”. Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/yatirim-sanati-42058176
• Tanrıverdi, M., Uysal, M., & Üstündağ, M. T. (2019). Blokzinciri teknolojisi nedir? Ne değildir?: Alanyazın incelemesi. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 12(3), 203-217. https://doi.org/10.17671/gazibtd.547122
• TDK. (2024, Şubat, 9). Küratör kavramının kelime anlamı. Türk Dil Kurumu. https://sozluk.gov.tr/
• Thompson, D. (2011). Sanat Mezat. (R. Akman, Çev.). İletişim.
• Thompson, D. (2012). Sanat Mezat. (R. Akman, Çev.). İletişim.
• Vargün, Ö. (2015). Sanat yönetimi ve küratörlük. Yıldız Journal of Art and Design, 2(2), 27-51.
• Yıldırım, M. (2019). Blok zincir teknolojisi, kripto paralar ve ülkelerin kripto paralara yaklaşımları. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(20), 265-277.
• Yıldırım, Ö. (2019, Kasım 13). Pragmatizm nedir, faydacılık nedir? Felsefe. https://www.felsefe.gen.tr/pragmatizm-faydacilik-nedir-ne-demektir/
• Yıldız, U. (2022). Küreselleşen dünyada sanat eğitimi ve sanat ürünlerinin ekonomi ile ilişkisi. Art-e Sanat Dergisi, 15(29), 608-624. https://doi.org/10.21602/sduarte.1079854
• Yurttadur, O. (2014). Sanatta küreselleşme ve ekonomi ilişkisi. Akdeniz Sanat, 7(13), 175-182.
• Yüksel, M. (2013). Damien Hirst’ün sanat pazarı. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), 159-170.
• Zorloni, A. (2005). Structure of the contemporary art market and the profile of Italian artists. International Journal of Arts Management, 8(1), 61-71.